با انتشار آمار رسمی از کاهش ارسال پیامک در شبکه اپراتورهای همراه و همچنین گله برخی مدیران اپراتورهای موبایلی از کاهش میزان مراجعین، می‌توان تصویر روشنی از میزان ضررهایی که شبکه‌های اجتماعی به این بخش از خدمات اپراتورها زده‌اند را ترسیم کرد.
روزنامه «ایران» در گزارشی نوشت: کاهش ارسال پیامک در شبکه تلفن‌همراه طی دوماه گذشته همزمان شده است با اختلال و کندی در شبکه‌های پیام‌رسان رایگانی مانند وایبر که حالا هم این چرخه اختلال به دیگر اپ‌های پیام‌رسان مانند تلگرام نیز سرایت کرده است. هرچند وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات طی یک ماه اخیر و در پاسخ به سؤال خبرنگاران در خصوص کند شدن وایبر، اعلام کرده که این اختلالات ربطی به وزارتخانه ندارد اما برخی کارشناسان اعلام می‌کنند بدون شک اجرای سیستم فیلترینگ هوشمند، بی‌تأثیر در ایجاد اختلال و کندی در این شبکه نبوده است.
ضرر OTT ها به اپراتورهای موبایلیک مقایسه آماری ساده نشان می‌دهد که ارسال پیامک‌های تبریک نوروز در سال 94 نزدیک به 9 میلیارد کمتر از سال 93 بوده است. براساس این آمارها مجموعه ارسال پیامک تبریک در سال 94، نزدیک به 19 میلیارد پیامک از سوی سه اپراتور همراه بوده که این میزان در مقطع زمانی مشابه سال 93، 28 میلیارد پیامک ثبت شده است. پیش از ارائه این آمارها نیز بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که میزان ارسال پیامک‌های تبریک در سال جاری به خاطر رشد استفاده کاربران از شبکه‌های پیام‌رسان رایگان موبایلی (OTT) با کاهش روبه‌رو شود.
براساس آخرین گزارش ارائه شده از سوی وزارت ارتباطات، در حال حاضر کاربران تلفن‌همراه هوشمند در کشور 5/27 میلیون نفر است که از این تعداد نیز در حدود 9 میلیون نفر از اینترنت همراه استفاده می‌کنند. تغییر ذائقه کاربران با استفاده از خدمات و سرویس‌های نوین با توجه به دسترسی آنها به اینترنت همراه نسل سوم و چهارم نوید کاهش استفاده از خدماتی مانند پیامک را می‌داد. در حالی که کاربران تلفن‌همراه کشور خشنود از شرایط به وجود آمده و امکان استفاده راحت از شبکه پیام‌رسانان اینترنتی هستند، اما نفوذ این شبکه‌های اجتماعی بین کاربران به مذاق برخی اپراتورهای تلفن‌همراه کشور خوش نیامده است.
یکی از اصلی‌ترین منتقدان این شبکه‌ها، وحیدصدوقی، مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار است. وی با اعلام اینکه سیاست‌های در نظر گرفته شده درباره شبکه‌های اجتماعی موبایل در کشور عادلانه نیست، می‌گوید: ما برای یک پیامک مبلغ قابل توجهی را به عنوان عوارض پرداخت می‌کنیم، اما یک نرم‌افزار مانند وایبر بدون هیچ عوارضی به‌طور آزادانه در کشور فعالیت می‌کند.
صدوقی تأکید کرده بود که همراه اول به دنبال محدودیت فعالیت این شبکه‌ها در کشور نیست اما انتظار دارد شرایط به گونه‌ای اصلاح شود که اختلاف میان خدمات اپراتورها و OTTها کم شود. در حالی صدوقی شبکه‌های اجتماعی را عامل ضرر اپراتورهای همراه می‌داند که حالا و با توجه به نفوذ اینترنت موبایل در کشور، بسیاری از کاربران با کمک اینترنت همراه خود از سرویس‌های مختلف مانند شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
اما مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار معتقد است که درآمدهای بخش دیتا کاهش هزینه‌های پیامک و تماس صوتی را جبران نمی‌کند. وی پیشنهاد داده است که برای جبران این ضررها باید، سازمان تنظیم مقررات با طرح قوانین جدید امکانی برای اپراتورها ایجاد کند که آنها بتوانند برای مصارف داخلی و خارجی اینترنت هزینه‌های متفاوتی را اعمال کنند.
کوچ از وایبر به تلگرام
همزمان با انتقاد اپراتورهای تلفن همراه از فعالیت بدون محدودیت OTTها در کشور، میزان کندی و اختلال در سرویس پیام‌رسان وایبر طی چند هفته اخیر بیشتر و بیشتر شده است. محمود واعظی، وزیرارتباطات، هر گونه دخالت و ایجاد محدودیت در این سرویس را رد کرده و اعلام داشته که وزارت ارتباطات این سرویس را فیلتر نکرده است. همچنین در کنار این اظهارات نیز بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد شبکه وایبر در جهان بدون هیچ مشکلی در حال فعالیت است. کندی ایجاد شده در وایبر به هیچ‌وجه باعث تسلیم شدن کاربران ایرانی این شبکه نشده، چرا که آنها راه دیگری یعنی کوچ به سرویس پیام رسان «تلگرام» را پیدا کرده‌اند. براساس گزارش‌ها طی یک‌ماه اخیر و با افزایش کندی در سرویس وایبر، تعداد کابران تلگرام با افزایش همراه بوده است.
علی‌راسخی، تولید کننده اپلیکیشن موبایل، اعلام می‌کند که اجرای فیلترینگ هوشمند باعث ایجاد بخش عظیمی از کندی‌ها در شبکه‌هایی مانند وایبر شده است. او با تأکید براینکه وزارت ارتباطات در یک‌سال اخیر تمام تلاش خود برای جلوگیری از فیلترینگ سرویس‌های اجتماعی را به کار گرفته می‌گوید: «وایبر قربانی اجرای سیستم فیلترینگ هوشمند شده است. همچنین برنامه بلند مدت برای قطع شدن این شبکه‌ها وجود دارد اما همانطور که می‌دانیم وزارت ارتباطات تمام تلاش خود را برای جلوگیری از فیلتر شدن کامل این شبکه‌ها به کار گرفته است.»
به گفته وی در حال حاضر تعداد کاربران ایرانی وایبر 7 میلیون نفر و واتس‌اپ 6 میلیون نفر است. براساس اعلام این کارشناس، فعالان شبکه تلگرام در سه ماه گذشته و با ایجاد محدودیت در شبکه وایبر از یک میلیون کاربر به سه میلیون کاربر در ایران رسیده است.
اما در همین زمینه مهدی داوری - مدیرعامل پیام‌رسان ایرانی بیسفون - می‌گوید: «بحث غیرمنطقی مطرح می‌شود و آن اینکه استفاده مردم از OTTها درآمد اپراتورها را کاهش داده و این درحالی است که اگر مردم از پیامک کمتر استفاده می‌کنند به جای آن به سمت استفاده از دیتای موبایل خود رفته‌اند.»
به باور وی اگر در حال حاضر درآمد اپراتورها از بخش پیامک کم شده به جای آن حالا این اپراتورها درآمدی به نام دیتا را دارند که در گذشته اثری از آن نبوده است.
بازار کم رونق OTTهای ایرانیمرکز تحقیقاتی Strategy Analytics در گزارشی اعلام کرده که به دنبال افزایش رقابت اپراتورهای تلفن‌همراه برای عرضه خدمات پیام‌رسان با شرکت‌های عرضه‌کننده سرویس‌های اینترنتی رایگان پیامکی از جملهWhatsApp، Line Messenger وWeChatدرآمد اپراتورهای جهانی از سرویس پیام‌های متنی و چند رسانه‌ای تا سال 2017 میلادی 20 درصد کاهش می‌یابد. در این شرایط بسیاری از اپراتورهای موبایل در دنیا برای جبران ضرر خود در حال همکاری با فعالان بخش OTT هستند تا با کمک تولید محتوا و همچنین تشویق کاربران به استفاده از دیتای موبایل برای کار با این اپ‌ها ضررهای خود را جبران کنند.
اما در ایران به دلیل محدودیت‌های تحریمی اپراتورهای تلفن همراه کشور امکان برقراری ارتباط با OTTهای خارجی را ندارند. همچنین در این زمینه نیز تعداد اپلیکیشن‌های ایرانی به‌اندازه انگشتان یک دست نمی‌رسد.
راسخ، تولید‌کننده اپلیکیشن موبایل، عدم تمایل برنامه‌نویسان ایرانی به تولید OTTهای بومی را به عدم اطمینان کاربران ایران به آنها به خاطر بحث امنیتی و همچنین فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم در این زمینه ارتباط می‌دهد. به گفته وی OTTهای داخلی فاقد سرعت و امکانات کاربردی هستند و به همین دلیل کاربران ایرانی را نمی‌توانند به سمت خود جذب کنند.
اما مهدی داوری، مدیرعامل اپ پیام‌رسان بیسفون، معتقد است صحبت از عدم اطمینان کاربران ایرانی به پیام‌رسانان اینترنتی داخلی، جوی است که از خارج کشور به کاربران داده می‌شود. به باور وی سطح اطمینان و یا
خطر پذیری OTTهای داخلی و خارجی در یک سطح است و نمی‌توان در این زمینه تفاوتی برای آنها قائل شد.
او در ادامه می‌افزاید: «نباید انتظار داشت بیسفونی که نزدیک به 6 ماه فعالیت‌کرده از نظر کارایی با وایبری که حدود 4 سال در این حوزه فعالیت داشته برابری کند. با این حال OTTهای داخلی فعلی هم از نظر امکانات و هم به دلیل استفاده از اینترنت داخلی از سرعت بالاتری برای انتقال پیام برخوردار هستند.»
براساس اعلام داوری، بیسفون در حال حاضر یک میلیون و 200 هزار کاربر دارد که 70 درصد آنها در این شبکه فعال هستند.
فعالان حوزه تولید اپلیکیشن در ایران براین باورند که برای رشد اطمینان کاربران ایرانی به استفاده از OTTهای داخلی نیاز به قانون‌گذاری خاص و حمایت بیشتری از طرف دولت است.
شما بیا اصلا کل این برنامه ها رو فیلتر کن. با این وجود آیا اپراتورها فکر می کنند مردم به سمت پیامک بر میگردن؟! نه عزیز من، دوران پیامک دیگه داره نفس های آخرش رو میکشه... با تکنولوژی روز نمیشه مبارزه کرد... 