حملات اخیر گروه تروریستی داعش به پاریس، بمب‌گذاری در بیروت و سقوط هواپیمای مسافربری روسیه در شبه‌جزیره سینا، سؤالاتی را درباره منابع مالی داعش برای طراحی و اجرای نقشه‌های شوم خود در سراسر جهان و خرید اسلحه برای انجام این حملات تروریستی در اذهان پدید می‌آورد.
به گزارش ایسنا، فروش نفت، اخذ مالیات از مناطق تحت کنترل، کسب درآمد از آدم‌ربایی، کمک‌های مالی از کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند عربستان، قطر و امارات و حتی کویت و نیز کمک‌های مؤسسات خیریه عربی و افراد ثروتمند عربی، دزدی از بانک‌ها، اخاذی، فروش آثار باستانی و موارد دیگر از جمله راه‌های کسب درآمد و تامین بودجه داعش به شمار می‌آیند.
عمده‌ترین منبع سودآوری داعش، از فروش نفت حاصل شده و این پرسش مطرح می‌شود که چه کشورهایی نفت سوریه و عراق را در مناطق تحت کنترل داعش خریداری می‌کنند؟
پیش از این نیز دکتر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای بلژیکی‌اش با تأکید بر این که تروریست‌ها نباید به منابع مالی دسترسی داشته باشند و نفت بفروشند، گفت: "باید یک نفر پاسخ دهد که آن‌ها چگونه نفت می‌فروشند؟ کدام کشور از آن‌ها نفت می‌خرد و کدام بانک‌ها درآمدهای نفتی این گروه‌های خطرناک را نگهداری می‌کنند و به آن‌ها اجازه استفاده می‌دهند؟ این‌ها سوالات مهمی است."
این دیپلمات عالی‌رتبه کشورمان در ادامه سخنانش تأکید کرد: جامعه بین‌المللی باید با تروریسم مبارزه کند و از دیگر سو برخی در کشورهای منطقه و خارج از منطقه باید بپذیرند که داعش یک خطر برای ماست و فکر نکنند که از این خطر و مهره می‌توانند در راستای منافعشان استفاده کنند.
در همین حال روزنامه ایندیپندنت، چاپ انگلیس در گزارشی در این باره نوشت: زمانی که جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر انگلیس با این پرسش رو به رو شد که آیا بمباران مناطق تحت کنترل داعش به دنبال حملات وحشت‌آفرین پاریس تفاوت بارزی را در موقعیت فعلی ایجاد خواهد کرد یا نه، به مطرح کردن سوالات تازه‌ای در این باره پرداخت.
رهبر حزب کارگر در مصاحبه با لوراین کلی از شبکه‌ی ITV در پاسخ به این پرسش چنین جواب داد: احتمالا نه. و در ادامه اضافه کرد: چه کسی بودجه داعش را تامین می‌کند؟ چه کسی ترکیه را تجهیز می‌کند؟ چه کسی برای داعش مامن و پناه‌گاه ایجاد می‌کند؟ شما مجبورید سوالاتی را درباره‌ی تسلیحاتی بپرسید که هر کس در این منطقه فروخته است.
مهاجمان پاریس مصلح به AK-47S بودند و از جلیقه‌های انتحاری همانند استفاده می‌کردند؛ در حالی که پلیس یک موشک‌انداز و مقادیر زیادی اسلحه در یورش‌های تروریستی‌اش در لیون به دنبال این حملات کشف کرد. پس داعش از کجا پول، اسلحه و بمب هم دراروپا و هم در خاورمیانه را به دست می‌آورد؟
چه کسی بودجه داعش را تامین می‌کند؟
داعش در حال حاضر تا حد زیادی بودجه خود را از طریق فروش نفت، گروگان‌گیری، قاچاق، اخاذی، مالیات، غنیمت‌گیری و دزدی از بانک‌ها تامین می‌کند.
زمانی که داعش شروع به کار کرد، بودجه اولیه آن از طریق اهدا کنندگان ثروتمند، افراد و موسسات به اصطلاح خیریه از خاورمیانه و به ویژه عربستان سعودی، قطر و کویت تامین شد.
در ابتدا، دولت‌های عربی آشکارا به مخالفان دولت بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه از جمله داعش پول پرداخت می‌کردند. این موضوع هم از نظر دیپلماتیک و هم از لحاظ سیاسی نادرست بود. با این حال هنوز مقادیر زیادی پول راه خود را از طریق افراد ثروتمند کشورهای حاشیه خلیج فارس به سمت داعش پیدا می‌کنند.
داعش از کجا اسلحه و مهمات خود را به دست می‌آورد؟
به دنبال حملات به مجله شارلی ابدو در ماه ژانویه، کارشناسان تسلیحاتی گفتند که مهمات مورد استفاده مشخصا از کشورهای بالکان قاچاق شده است، که به دنبال جنگ 1991 تا 1995 در یوگسلاوی مملو از اسلحه به حال خود رها شده بود.
مولنبیک واقع در حومه شهر بروکسل در بلژیک محل اقامت برخی از مظنونان حمله‌ی جمعه شب پاریس به عنوان یک میدان پرورش تروریسم در غرب اروپا شناخته شده است. این طور که گفته می‌شود، یک اسلحه گرم را در این منطقه می‌توان با 500 تا 1000 یورو خرید.
درباره‌ی خاورمیانه نیز مطالعات گروه محقق تسلیحات جنگی که سال گذشته منتشر شد، نشان داد گروه‌های شبه نظامی از تسلیحاتی که عمدتا در آمریکا، چین و روسیه ساخته می‌شوند، استفاده کرده‌اند.
داعش هم‌چنین مقادیر زیادی محموله تسلیحاتی شامل، تانک، موشک‌انداز و خمپاره‌انداز را در زمان تصرف مناطق تحت کنترل دولت در عراق و در سال 2014 را به دست آورد.
درآمد داعش از فروش نفت چه مقدار است؟
بر اساس برآورد یک موسسه تحقیقاتی انرژی IHS، مناطق تحت کنترل داعش بالای 60 هزار بشکه نفت در روز تولید می‌کنند که برای این خلافت خودخوانده اسلامی هر 24 ساعت حدود یک میلیون پوند درآمد به همراه دارد.
چه کسی این نفت را خریداری می‌کند؟ آیا مناطق تحت کنترل داعش با تحریم‌های بین‌المللی روبه‌رو نیست؟
واسطه‌ها، نفت خام و محصولات خالص نفتی را از مناطق تحت کنترل در سوریه و عراق به ترکیه قاچاق می‌کنند. بنا به گزارش‌های رسیده، دولت سوریه نیز برخی از این محصولات را خریداری می‌کند.
به دلیل تحریم‌ها، اعضای داعش در محل زندگی‌شان تقریبا با هشت میلیون نفر مانند یک گروه جنایت‌کار سازمان یافته بزرگ عمل می‌کنند؛ معاملات نقدی و قاچاق محصولات خارج از کانال‌های قانونی بانکی در این منطقه انجام می‌شود.
درآمد داعش از اهدا کنندگان ثروتمند چه میزان است؟
طبق برآورد مجله نیوزویک، داعش از طریق این شبکه‌ها حدود 40 میلیون دلار در دو سال گذشته درآمد داشته است.
عایدی داعش از پول آزادسازی گروگان‌ها چه مقدار است؟
بر اساس اعلام خزانه‌داری ایالات متحده، داعش از دریافت فدیه (پول آزاد سازی گروگان‌ها) دست کم 20 میلیون دلار درآمد داشته است.
چه نوع مالیاتی درسرزمین‌های تحت کنترل داعش وضع شده است؟
اقلیت‌های مذهبی مانند مسیحیان مجبور به پرداخت مالیات‌های ویژه، گرویدن به اسلام یا ترک کردن محل سکونت خود هستند.
درآمد سالانه داعش چه مقدار است؟
درآمد سالانه داعش از فروش نفت، باج‌گیری و مالیات‌ها به میزان بالای 2 میلیارد دلار محاسبه شده است.
خبرگزاری رویترز نیز با ارائه گزارشی به بررسی درآمدهای نفتی داعش و وضعیت معیشتی مردم و نیاز به این نفت پرداخت و نوشت: تجار و مدیران اجرایی نفتی پیشین می‌گویند، داعش هنوز در حال استخراج و فروش نفت در سوریه است و به‌رغم ماه‌ها حمله نیروهای به رهبری ایالات متحده با هدف قطع منبع بزرگ درآمدی این گروه، داعش تکنیک‌های تجارتی خود را کسب کرده است.
در حالی که حملات ایالات متحده و نیروی عرب برخی از پالایشگاه‌های نفتی موقت که از سوی افراد محلی در مناطق شرقی تحت کنترل داعش اداره می‌شوند را هدف قرار داده است، آن‌ها از حمله به چاه‌های نفتی تحت کنترل این گروه اجتناب می‌کنند.
این امر تاثیر عملیات‌ها را محدود می‌کند و بر اساس گفته کارکنان نفتی سوریه و مدیران اجرایی نفتی پیشین و کارشناسان انرژی به این معنی است که شبه نظامیان قادرند تا از فروش نفت خام روزانه، بالای 2 میلیون دلار سود به دست آورند.
عبدالله الجعدان، بزرگ قبیله در شو حائل، شهری نفتی در استان دیر الزور سوریه، در این‌باره گفت: آن‌ها (داعش) در واقع هنوز نفت می‌فروشند و حتی استخراج از چاه‌های جدید را به کمک متحدان طایفه‌یی افزایش می‌دهند و از مزایای ناتوانی دشمنان‌شان در هدف قرار دادن مناطق نفتی استفاده می‌کنند.
کارشناسان می‌گویند، نیروهای به رهبری ایالات متحده می‌خواهند از اصابت قرار دادن تاسیسات نفتی پرهیز کنند؛ به این دلیل که می‌تواند به غیر نظامیان بیش‌تر از شبه نظامیان لطمه وارد کند و ممکن است افراد محلی را تندرو و رادیکال کند.
در چند روز گذشته ایالات متحده در تلاش برای مختل کردن منبع درآمدزایی یک میلیون دلاری داعش، کشورهایی را که از این گروه نفت خریداری کنند را تهدید به تحریم کرد.
بیش‌تر این نفت از سوی تجار محلی خریداری می‌شود و نیازهای داخلی مناطق در کنترل شورشیان در شمال سوریه را تامین می‌کند. با این حال بخشی از این نفت‌خام با کیفیت پایین به ترکیه قاچاق شده است، جایی که هر بشکه بالای 350 دلار به فروش می‌رسد که سه برابر نرخ محلی آن است و یک تجارت سودمند مرزی را ایجاد کرده است.
آندرو تبلر، تحلیل‌گر ارشد موسسه واشنگتن در ایالات متحده در امور سوریه، در این باره گفت: گزینه‌های ما محدود است، مگر این که چاه‌های نفتی را مورد هدف قرار دهید. اما این امر فقط به داعش صدمه نمی‌زند؛ بلکه به تمام جمعیت خسارت وارد می کند و این چیزی نیست که ایالات متحده به راحتی بتواند آن‌را انجام دهد.
هرگونه بمباران چاه‌های نفتی عمده سوریه می‌تواند یاد آور جنگ خلیج فارس در 1991-1990 شود که نیروهای صدام حسین به کویت حمله کردند و در حالی که توسط نیروهای به رهبری ایالات متحده به عقب رانده می‌شدند، چاه‌های نفتی را به آتش کشیدند و خسارات زیادی را به زیرساخت‌ها وارد آوردند.
یک حمله نیروهای به رهبری ایالات متحده پالایشگاه سیار در شرق سوریه را نابود کرد؛ اما دکل نفتی این تاسیسات را سالم گذاشت.
جان کربی، سخنگوی مطبوعاتی وزارت خارجه در 25 سپتامبر گفت: این حمله با هدف محو کردن پالایشگاه‌های نفتی از روی نقشه صورت نگرفت؛ بلکه به منظور کاهش توانایی داعش در استفاده از این پالایشگاه‌ها انجام شد.
بر اساس گفته کارشناسان نفتی و تجار و منابع محلی در طول تابستان داعش چیزی بین 40 هزار تا 80 هزار بشکه در روز نفت خام از چاه‌های تحت کنترل خود در استان‌های دیرالزور و حسکه استخراج کرده است.
آژانس انرژی بین‌المللی در گزارشی اعلام کرد که در نتیجه حملات هوایی، استخراج نفت در مناطق تحت کنترل داعش به 10 هزار بشکه در روز تنزل یافته است.
با این وجود قیمت‌های محلی محصولات نفتی نشان می‌دهد که حملات تاثیر عمده‌ای بر تامین غیرقانونی نفت نداشته است. یک شبکه نفت داعش حدود 20 دلار به فروش می‌رسد؛ در حالی که در سال 2014 هر بشکه به قیمت 35 دلار به فروش می‌رفت.
تجار معتقدند که این به دلیل وجود ذخایر فراوانی است که قبل از این حملات ساخته شده و این که داعش تولیدش را در هفته‌های اخیر افزایش داده است.
بازرگانان محلی به ارسال کاروان‌های حمل و نقل بالغ بر 30 کامیون ادامه می‌دهند. این کامیون‌ها در طول روز نفت چاه‌های تحت کنترل داعش را از میان بخش‌های در دست شورشیان سوریه حمل می کنند، بدون این که هدف حملات هوایی قرار گیرند. گروه‌های شبه نظامی به این کاروان‌ها اجازه داده‌اند که به سرعت از ایستگاه‌های کنترل عبور کنند.
به گفته‌ی برخی از تجار محلی و رانندگان کامیون‌های نفتی، این گروه مشتریان را به بارگیری بیش‌تر از قبل، تشویق کرده‌اند و برای انتقال بیش‌تر نفت، پرداخت اقساطی و تخفیف را در نظر گرفته است.
روزنامه هاآرتص نیز در گزارشی به بررسی دیگر منبع مالی گروه داعش پرداخت و نوشت: سرقت آثار باستانی بازار سیاه فروش نفت و دزدی بانک، داعش را ثروتمند کرده است.
داعش به آثار باستانی به عنوان راه دیگری برای کسب درآمد نگاه می‌کند. داعش در چند روز گذشته خالد الاسد، باستان‌شناس برجسته و رییس آثار باستانی شهرهای کهن سوریه را به جرم وفاداری به بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه، و ارتباط با ایران، پس از شکنجه بسیار، گردن زد.
شکنجه این باستان‌شناس 81 ساله نشان داد که وی نه به خاطر دلایل مذهبی و دینی بلکه به دلایل اقتصادی شکنجه شده بود.
داعش قصد داشت تا از او اطلاعاتی را بیرون بکشد تا این گروه را به سمت صدها آثار باستانی و گنج‌های با ارزش پنهانی در شهر 3 هزار ساله سوریه بکشاند. تصرف پالمیرا توسط داعش نگرانی‌های شدید از نابود شدن این شهر تاریخی را برانگیخت.
بر اساس گفته دکتر دیوید گارتنستین-رز کارشناس بودجه ترور و کارشناس برجسته بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در واشنگتن، داعش سعی دارد تا از راه‌های مختلف مانند فروش آثار باستانی به درآمدهای گوناگون دست یابد. در بسیاری از موارد آن‌ها سایت‌های تاریخی را تنها پس از این که اشیاء باستانی را از آن‌جا بیرون می‌کشند، نابود می‌کنند تا بتوانند آن‌ها را در بازارهای سیاه به فروش برسانند.
گارتنستین-رز در کنفرانس اخیر موسسه بین‌المللی مبارزه با ترورسیم در مرکز میان رشته‌ای هرتزلیا، اعلام کرد که به درستی بر بازار جهانی آثار باستانی نظارت نمی‌شود. در نتیجه داعش در فروش آثار باستانی به مقدار قابل توجهی در ترکیه، اروپا و آمریکای شمالی موفق است.
در طول شش ماه گذشته چندعامل غیرمنتظره وضعیت اقتصادی داعش را تضعیف کرده و موجب شده تا این گروه به دنبال راه‌های تازه‌ای برای کسب درآمد باشد.
ارتش سوریه و عراق شبه نظامیان کرد، گروه‌های شورشی سوریه و حملات هوایی مصر و اردن و حملات هوایی شدید روسیه و نیروهای ایالات متحده از جمله این عوامل هستند.
با این حال شبکه تلویزیونی راشا تودی اعلام کرد، واشنگتن می‌گوید که این رژیم بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه است که تلاش‌های ایالات متحده در قطع منابع مالی داعش را تضعیف می‌کند.
مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده در پاسخ به سوالی درباره‌ی اقدامات آمریکا در کاهش بودجه داعش گفت: ما به همراه اعضای ائتلاف به تلاش‌ها در قطع دسترسی داعش به بازارهای خارجی، سیستم بانکی و بررسی آن چه که آن‌ها برای تولید و فروش نفت نیاز دارند و قطع آن‌ها، ادامه می‌دهیم.
