اقتصاد ایران در روزهای پایانی بهمن ماه سال 92 شاهد ابلاغ یکی از مهمترین اسناد کلان و تعیین کننده در این زمینه بود. سیاست های کلی اقتصادی موسوم به «اقتصاد مقاومتی» از طرف رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اساس بند یکم اصل 110 قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام به رییسان هر سه قوه ابلاغ شد.
کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز، ارتقای شاخص های عدالت اجتماعی، افزایش تولید، اشتغال و بهره وری از جمله موارد مطرح شده در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است.
به گزارش تابناک اقتصادی «اقتصاد مقاومتی» مفهومی است که درپی مقاوم سازی، بحران زدایی و ترمیم ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد اقتصادی مطرح می شود،که قطعا باور و مشارکت همگانی واعمال مدیریت‌های عقلایی و مدبرانه، پیش شرط و الزام تحقق رویکرد چنین اقتصادی است. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها وتاکید روی مزیت‌های تولید داخل وتلاش برای خود اتکایی است. از این رو یکی از مولفه ها و محورهای اساسی اقتصاد مقاومتی «حمایت از تولید ملی» است.
استقلال اقتصادی در سایه حمایت ازتولید ملی
بی گمان یکی از مهمترین مولفه های قوام جوامع بر عنصر اقتصاد است، زیرا اقتصاد به معنای عامل تامین کننده نیازهای مادی و آسایشی بشر در زندگی دنیوی و مادی است و اگر نیازهای ابتدایی یک جامعه ای از تغذیه وصنعت و مانند آن تامین نشود، آن جامعه پایه های وابستگی خود به بیرون را بنیاد گذاشته است. و این یکی از منشاء تهدیدات ، تحریم ها و دخالت هاست. لذا در آموزه های اسلامی نیز بر این نکته تأکید شده است که فقر اقتصادی می تواند به کفر و بی دینی بینجامد و بنیاد دین و مذهب را در فرد با خطر مواجه سازد؛ زیرا تأمین نیازهای کلیدی اقتصادی جامعه ، امری است که عقل و منطق آن را تأیید می کند و اسلام نیز براساس چارچوب های عقلانی آن را تائید می نماید.
جامعه ای که نتواند به ابتدایی ترین نیازهای افراد خود پاسخ مناسب و درخوری دهد، نمی تواند به نیازهای ثانوی و متعالی آن بیندیشد. جامعه ای که فاقد استقلال اقتصادی است، نمی تواند امنیت روانی و روحی خود را تأمین کند و هرگونه وابستگی در حوزه اقتصادی به معنای وابستگی در حوزه های دیگر است. از این رو یکی از مهمترین اضلاع اقتصاد مقاومتی نیز تاکید بر خودکفائی و اهمیت بر تولید داخل است. تولید ملی که بتواند از هرگونه وابستگی فرهنگی و سیاسی و فکری جلوگیری و به تعبیر دیگر سدی بازدارنده برای اعمال و فشار های خارجی نیز باشد.
پویایی اقتصادی معلول رشد تولید داخلی است؛ بنابراین در این چارچوب هر گونه سیاستی که در جهت ارتقای تولید داخلی باشد مناسب ارزیابی میشود. مولفه دوم در مفهوم اقتصاد مقاومتی پرهیز از اسراف است. این مفهوم را میتوان هم در تولید و هم در مصرف تعریف کرد. منظور از اسراف نکردن در مصرف، پرهیز از مصرف کالاهای لوکس خارجی و تشویق پس‌‌انداز است. اسراف نکردن در تولید، به زبان فنی، به معنای افزایش بهرهوری و جلوگیری از هدر رفتن منابع تولید است. به این معنا که باید منابع را به تولید کالاهای باارزش و در قالب روش‌‌های کارآمد و اقتصادی تخصیص داد.
مادامی كه خاستگاه «فرهنگ اقتصاد» بر پایه‌ی مفاهیمی همچون «سودمحوری»، «سرمایه‌سالاری» و «تكاثرگرایی» باشد و كارشناسان و مدیران اقتصاد به این دسته از معادلات وفادار باشند، اقتصاد مقاومتی و جهاد اقتصادی مورد نظر نظام اسلامی تحقق پیدا نخواهد كرد. به عبارت دیگر، هرگاه مفاهیم، تعاریف، سیاست‌ها، قوانین، ساختارها، ضوابط و مدیریت اقتصادی حول محور «اقتصاد سرمایه‌داری» تعریف شود، نمی‌توان از تولید ثروت بر پایه‌ی اقتصاد مقاومتی سخن گفت. پس میتوان نتیجه گرفت كه كیفیت و نوع فرهنگ حاكم بر اقتصاد می‌تواند پذیرای مفهوم ارزشی جهاد و مقاومت باشد یا نباشد.
به اذعان اکثر کارشناسان اقتصادی در حال حاضر تولیدات کشور بیش از آن که از محل خارج(نظیر تحریم ها) با آسیب و مشکل مواجه شده باشند با محدودیت های داخلی دست و پنجه نرم می کنند.
البته مقصود این نیست که درهای کشور را باید بست و هیچگونه وارداتی صورت نداد و اصول اقتصاد مقاومتی نیز چنین چیزی را نمی‌خواهد، بلکه هدف این است که یک توازن منطقی بین واردات و تولید ملی ایجاد شود به طوری که کالاهای تولید داخل که تطبیق بیشتری با الگوی ملی کشور و خانوارها دارد، سهم عمده سبد مصرفی را اشغال کند که این عامل ضمن حمایت از تولید ملی باعث ایجاد انگیزه در تولید کننده و به تبع آن ارتقاء کیفیت کالاهای تولیدی خواهد شد.
در این راستا دولت باید به رشد بهرهوری و رفع موانع پیش پای تولید توجه ویژه کرده و در عین حال بافرهنگ‌سازی، اقبال خانوارها بخصوص جوانان را به مصرف کالاهای ایرانی جلب کند تا هم جلوی تهاجم فرهنگی که اکنون از طریق پدیده مدگرایی و برندگرایی در حال پیشرفت است، گرفته شود و هم اقتصاد کشور و بخش مولد آن به یک بالندگی که شایسته آن است، دست یابد. ضمن آنکه برجام فرصت و فضای جدید برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده که ضعف های اقتصادی خود را جبران کند و ایران را از یک قدرت منطقه ایی به یک قدرت بین المللی تبدیل کند.
بنابراین اقتصاد مقاومتی یک نقشه راهی است برای استفاده کامل از ظرفیت های درونی نظام به جهت خلق اقتصاد مقاوم با تاب لازم و توان مناسب در برابر توطئه ها و تهدیدهایی که دشمن داشته و خواهد داشت و در این مسیر عامل پیش برنده حمایت از تولید ملی است و باید از شرایط پیش آمده بعد از برجام در راستای افزایش تولید ملی و خلق تولید دانش بنیان و مدیریت صحیح مصرف و سپردن حوزه های اقتصادی به دست مردم به طور صحیح استفاده کرد.
