توافق آمریکا، روسیه، ایران و ترکیه در مورد سرنوشت بشار اسد و کنار گذاشتن عربستان

در حال حاضر، کردها که به مدت حدود چهار سال با نظام سوریه در مناطق شمال شرقی این کشور تعامل و همکاری داشتند و حاکمیتی مشترک بر بخشی از این مناطق اعمال می کردند، با نیروهای نظام درگیر شده اند و حتی گزارش می شود که عربها و آشوریهای ساکن در شمال شرق سوریه را هدف حمله قرار داده اند. ارتش سوریه هم متقابلا نیروهای کرد را بمباران کرده است. ترکیه نیز هشدار داده که اگر کردها به شرق فرات عقب ننشینند، با آنان مانند داعش رفتار خواهد کرد، یعنی از بمباران بی نصیب نخواهند ماند.

از سوی دیگر، حمایت نظامی ترکیه از بخشی از نیروهای مسلح اسلامگرا در سوریه که عمدتا به اخوان المسلمین گرایش دارند، می تواند آنها را در موضعی برتر نسبت به نیروهای دیگری قرار دهد که مورد حمایت عربستان سعودی‌اند و گرایشهای اسلامی افراطی‌تری دارند. این نیروها که پیشتر هم در سوریه با یکدیگر بوده‌اند ممکن است بار دیگر بر سر قلمروهای تحت نفوذ خود همچون گذشته با یکدیگر درگیر شوند.

بی بی سی بر این باور است که نگرانی سعودیها از نادیده گرفته شدن در تعیین سرنوشت سوریه و سهم بردن از آن، می تواند آنها را بر آن دارد که بر پشتیبانی خود از نیروهای مسلح مورد حمایت خود در سوریه بیفزایند حتی اگر این نیروها برای حفظ قلمرو خود یا کسب قلمرو بیشتر با نیروهای مورد حمایت ترکیه درگیر شوند. این یعنی بازگشت سوریه به دو سال نخست بحران در این کشور که مجموعه‌ای از نیروهای مسلح مختلف از سویی با نظام و از سویی با یکدیگر درگیر بودند.

در این بین، پشتیبانی از نیروهای کرد می تواند برگه‌ای در دست سعودیها شود، بخصوص آنکه در این راه خود را در کنار آمریکا می‌بینند. رسانه‌های عرب در پوشش سفر جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا به ترکیه به شکل گسترده‌ای بر جا انداختن این دیدگاه در ذهن مخاطبان تاکید کرده‌اند که آقای بایدن به ترکیه گوشزد کرده که کردها خط قرمز آنها هستند و اجازه نخواهد داد کیان آنها در خطر قرار گیرد.

ناظران در رسانه های عرب معتقدند که آمریکا عزم خود را جزم کرده که تا پیش از پایان ریاست جمهوری باراک اوباما پرونده داعش را ببندد و در همین راستاست که به «همپیمانی» ای وارد شده که ایران و روسیه هم در آن قرار دارند و متضمن همکاری با بشار اسد است.

عنصر اصلی معادله ای که رسانه های سعودی با عنوان همپیمانی «ملا و تزار و سلطان و جلاد» مطرح می کنند، حذف یا دست کم تضعیف جدی داعش است. در نبود داعش و با توافق قوای مذکور، نظم تازه ای در سوریه می تواند شکل بگیرد که سعودیها در آن دخیل نبوده اند و در نتیجه، ممکن است از منافعش بی نصیب بمانند. بدتر آنکه در عراق هم، تضعیف و حذف داعش به معنی افزایش اقتدار نیروهای شیعه مورد حمایت ایران خواهد بود که سعودیها نمی توانند به آن رضایت بدهند. بنابراین، اگر قرار باشد گامی در جهت ناکامی نقشه «ملا و تزار و سلطان و جلاد» برداشته شود، قاعدتا باید مقابله با داعش را بر آنان سخت کرد.

اگر آن گونه که در رسانه های عربی به ترکیه هشدار داده شده، گامی در جهت سیاست تازه ترکها در سوریه برداشته شود، کلاف سوریه سردرگمتر از قبل هم خواهد شد و این پیچیدگی، آثار خود را در روابط قدرتهای منطقه ای و جهانی با یکدیگر نیز نشان خواهد داد، بویژه آنکه به نظر می رسد پس از دفع کودتای نافرجام در ترکیه، روابط این کشور با سعودیها و متحدانش دیگر به گرمی سابق نیست.

اما آنچه در هر تحلیلی از چرخشهای ترکیه باید در نظر داشت این است که صرف نظر از هر توافق و سازش و تاکتیکی که میان این کشور با قدرتی منطقه ای همچون ایران یا جهانی همچون روسیه حاصل شود، استراتژی همپیمانی ترکیه و آمریکا پابرجا و ریشه دار و تغییر ناپذیر است. ترکیه همچنان عضو ناتو و متحد نظامی آمریکاست و جو بایدن هم امروز در آنکارا تاکید کرد که مردم ترکیه دوستی مهمتر از آمریکا ندارند.

شاید آنچه امروز نسبت به گذشته فرق کرده این است که در گذشته، آمریکا بود که خط مشی را تعیین می کرد و متحدانش را پشت سر خود هدایت می کرد اما اکنون ابتکار عمل دست متحدان آمریکا افتاده و آمریکاییها هستند که خود را با آنها تطبیق می دهند. این ابتکار عمل نیز گاهی در دست متحدی همچون عربستان قرار می گیرد و گاه در دست ترکیه.