در پی فشارهایی که رسانه ها و گروه های طرفدار شورشیان مسلح در غرب بر سر مسأله آزادسازی حلب به وجود آورده اند، روز گذشته، دونالد ترامپ، از طرح جدید خود برای ایجاد منطقه امن در سوریه سخن به میان آورد. این برای نخستن بار است که ترامپ جدی از طرحی درباره سوریه سخن می گوید و می تواند معانی جدی برای آینده جنگ در سوریه داشته باشد.
به گزارش «تابناک»؛ روز گذشته، دونالد ترامپ به صراحت بیان کرد، ایالات متحده اقدام به ایجاد منطقه امنی برای شهروندان سوری خواهد کرد؛ این نخستین بار از زمان انتخاب وی به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکاست که دونالد ترامپ، مواضع خود را در مورد جنگ سوریه بیان می کند؛ اظهارنظری که در پی آزادسازی شهر حلب از دست تروریست ها و شورشیان مسلح صورت می گیرد.
دونالد ترامپ گفت: وقتی من به شرایط سوریه نگاه می کنم، می بینم که شرایط بسیار ناراحت کننده است. شرایط بسیار بد است و ما باید به مردم سوریه کمک کنیم.
ترامپ ادامه داد: من از کشورهای حوزه خلیج فارس درخواست می کنم برای ایجاد منطقه امن در سوریه کمک کنند. ما مناطق امن در سوریه ایجاد می کنیم تا شانسی برای مردم سوریه وجود داشته باشد.
البته این برای اولین بار نیست که دونالد ترامپ، سخن از مناطق امن در سوریه می کند. وی پیش از این نیز در جریان رقابت های انتخاباتی، سخن از ایجاد مناطق امن در سوریه کرده بود، ولی آنچه اکنون این سخنان را جدی می کند، ابراز آنها بعد از انتخابات ریاست جمهوری و در حالی است که حلب از چنگ معارضان مسلح خارج شده است
.
ایده ایجاد مناطق امن در یک کشور جنگ زده نیز سابقه ای طولانی دارد. این استراتژی که شامل تعیین مناطقی می شود که هر گونه درگیری در آنها منع شده و یک کشور یا گروه، مستقیم امنیت آن را تضمین می کنند، برای اولین بار در سال 1991 و در جنگ عراق مورد استفاده قرار گرفت. در این جنگ، ایده مناطق امن تا حدی کارآمد بود و توانست جان بسیاری از غیر نظامیان را حفظ کند؛ اما تجربیات بعدی به ویژه در جنگ بالکان و بوسنی، وقتی شهر سربرنیتسا به عنوان یک منطقه امن از سوی سازمان ملل متحد تعریف شد، شکست های تلخی به همراه داشت.
در نتیجه زمانی که دونالد ترامپ از منطقه یا مناطق امن در سوریه سخن می گوید، اولین نکته ای که باید در نظر گرفت، این باشد که این مناطق امن توسط چه کشور یا گروهی تضمین می شود و این حفاظت و امنیت تا کجا ادامه پیدا می کند؛ برای مثال، آیا این مناطق امن همراه با ایجاد مناطق پرواز ممنوع خواهند بود یا نه؟
در مورد سوریه یک بار در سال 2013 ترکیه و شورشیان مسلح در سوریه ایده ایجاد مناطق امن در نوار شمالی سوریه را دادند، اما غرب و آمریکا از این ایده استقبال نکردند. بعدها با پیشروی های داعش آمریکا با ایجاد منطقه امن علیه داعش موافقت کرد، ولی بدون ایجاد منطقه پرواز ممنوع. بعد از آن آواره شدن صدها سوری به خاک اروپا، سیاستمداران اروپایی به ویژه مرکل، تلاش زیادی برای موافقت آمریکا با ایجاد منطقه پرواز ممنوع و منطقه امن در سوریه کردند که باز هم بی نتیجه بود.
اما یکی از دلایل مهم شکست برای ایجاد منطقه امن در سوریه این بوده که ترکیه و آمریکا بر سر ماهیت آن به توافق نرسیده اند. در حالی که ترکیه، هدف اصلی از این مناطق امن را مقابله با بشار اسد می داند، ولی ایالات متحده هدف اصلی را مبارزه با داعش می داند
. 
همچنین ماهیت و شمولیت این مناطق امن، یکی دیگر از مسائل مورد اختلاف بوده است. ترکیه خواهان آن است که منطقه امن با منطقه پرواز ممنوع همراه شود، ولی آمریکا همچنان امکان ایجاد هرگونه منطقه پرواز ممنوع را در سوریه رد می کند.
ترکیه خواهان آن است که معارضان و برخی گروه های شورشی سوری در تأمین امنیت این مناطق و همچنین سوریه بعد از داعش حضور داشته باشند، در حالی که در نظر ایالات متحده، این گروه ها شامل ایده های افراطی هستند که در ماهیت، تفاوتی با داعش ندارد.
بنا بر این گزارش، در سال 2015 ترکیه خود یک بار برای ایجاد منطقه امن در سوریه تلاش کرد و گفت هر گروه معارضی از جمله ارتش بشار اسد یا گروه های کرد مسلح به این منطقه وارد شوند، آماج حمله قرار خواهند گرفت؛ اما دو روز پس از این اعلام، آمریکا صریحا بیان کرد، هیچ حمله نظامی به گروه های کرد را قبول نخواهد کرد. در نتیجه ترکیه از تلاش خود در این خصوص دست برداشت.
اکنون گویا ایده جدید دونالد ترامپ برای ایجاد منطقه امن در سوریه، با هیمن مشکلات همراه باشد؛ اینکه تأمین امینت این مناطق بر عهده چه گروهی خواهد بود و شامل چه مواردی می شود و در نهایت نام این مناطق امن چه می شود؟ منطقه امن علیه داعش یا علیه بشار اسد و گروه های دولتی؟
بدون شک هر یک از این مسائل می تواند تردیدهای فراوانی در مورد ایجاد منطقه امن در سوریه به وجود آورد. آنچه بسیاری از کارشناسان مسائل پناهندگی بیان می کنند، این است که منطقه امن با توجه به خلل و فرج های فراوانی که دارد، یک راه گریز از پاسخ جدی به یک بحران است. گفته می شود که در جنگ عراق، این ایده به این دلیل که ایالات متحده خود تضمین امنیت آن را بر عهده داشت تا حدی – و فقط تا حدی – موفق بوده و تجربیات بعدی نشان داده که مناطق امن نمی تواند آن گونه که باید امنیت جان شهروندان را تضمین کند.
این در حالی است که نام این مناطق امن نیز به نوبه خود مشکل ساز است. قطعا هر گونه منطقه امن علیه بشار اسد و نیروهای دولتی سوریه – آنچه ترکیه و کشورهای حامی تروریست ها میخواهند – منجر به واکنش شدید روسیه و ایران خواهد بود و امکان پیاده سازی آن عملا وجود نخواهد داشت.
تنها راه ایجاد منطقه امن علیه داعش است که در این صورت، همراهی بسیاری از کشورهای درگیر در سوریه – از جمله ترکیه و عربستان به خاطر تضاد منافع – را به همراه ندارد و از آنجا که استراتژی دونالد ترامپ گسترده کردن نیروی نظامی آمریکا در سوریه و خاورمیانه نیست، عملا این مناطق امن تأثیری در وضعیت شهروندان سوری نخواهد داشت.
آ«چه به نظر می رسد این است که واکنش دونالد ترامپ به مسأله سوریه با ایده مناطق امن، تنها واکنشی سیاسی است که امکان عملیاتی کردن آن تنها در صورتی فراهم است که این ایده به شکلی جدی با همکاری ارتش سوریه، روسیه، ایران و سایر کشورهای درگیر در سوریه از جمله ترکیه دنبال شود؛ یعنی موضوعی که فعلا امکان آن به نظر فراهم نیست.
