برنامه سینمایی «هفت» در حالی این هفته با موضوع سینمای پلیسی و اکشن پخش شد که مهدی فخیم زاده نکات جالبی درباره اهمیت ابتکارعمل در تولید آثار سینمایی را بیان کرد.
به گزارش «تابناک»؛ برنامه سینمایی «هفت» امشب (جمعه دهم دی) در حالی آغاز شد که بهروز افخمی در ابتدا درگذشت دنیا فنی زاده، هنرمند تئاتر عروسکی و عروسک‌گردان «کلاه قرمزی» را تسلیت گفت و عنوان کرد: از عجایب روزگار است که دنیا فنی زاده پس از ده سال دست و پنجه نرم کردن با بیماری سخت سرطان، مثل پدرش قبل از 50 سالگی از میان ما رفت.
مجری هفت افزود: دنیا فنی زاده می توانست بازیگر هم باشد و احتمالا با استعدادی که از پدرش به ارث برده بود، بازیگر خوبی هم می شد، ولی در مقابل پیشنهادهای بازیگری مقاومت کرده و گفته بود من به خاطر اینکه در یک گفت وگوی ناتمام با پدرم متوجه شدم او با بازیگر شدن من موافق نیست و به خاطر همان مرگ ناگهانی پدرم هیچ وقت نشد علت این مسأله را از او جویا شوم، در مقابل پیشنهادهای خوب از کارگردانان بزرگ مقاومت کردم.
افخمی نهایتا گفت: او الان پیش پدرش است و می تواند احتمالا این گفت وگوی ناتمام را با او تمام کند و از پدرش جویا شود که چرا به او وصیت کرده بود تا به بازیگری نزدیک نشود!
در ادامه این برنامه، بهروز افخمی با مهدی فخیم زاده، کارگردان سینما و تلویزیون در خصوص سینمای پلیسی ـ جنایی گفت و گو کرد. فخیم زاده جزو معدود کارگردان های ایرانی است که در این ژانر سوابق متعددی دارد و به همین دلیل، انتخابش برای این برنامه، انتخابی درست و با توجه به سوابق «هفت» دوره افخمی، غیرمنتظره بود.
مهدی فخیم زاده در آغاز سخنانش گفت: من در ابتدای انقلاب «میراث من جنون» را در سینمای جنایی ساختم. آن زمان هنوز آقابالاسری نبود که بگوید برای ساخت مجوز بگیر. در ابتدای انقلاب ژانری به اسم ساواکی کشی درست شده بود. من فکر نمی کردم اینها از جنس ژانرهایی باشد که منطبق بر مشی انقلاب باشد، لذا من هم به تهیه کنندگی خودم سراغ این ژانر رفتم. بعد از آن سینما دچار یکسری خط مشی ها، امتحان و خطا و آزمون هایی شد که گاه ساخت این نوع فیلم ها را نهی می کردند!
او درباره حضورش در عرصه تولید آثار اکشن اظهار داشت: وقتی «ولایت عشق» را تمام کردم، آقای قالیباف آن زمان فرمانده نیروی انتظامی بود. به سراغ من آمد و گفت: می خواهم کاری درباره پلیس بسازی. گمان کردم به دنبال یک فیلم تبلیغاتی باشند. گفتند: نه فیلم تبلیغاتی نمی خواهیم، امروز مردم در جامعه ما را به چشم همان آژان ها می بینند، درصورتی که ما به دنبال طراحی یک پلیس مدرن هستیم و آن زمان تازه 110 راه اندازی شده بود. با شناختی که به این فضا پیدا کردم، فیلم «خواب و بیدار» را ساختم. دوستان نیروی انتظامی هم مشاوره هایی درخصوص این کار می دادند؛ اما به هیچ وجه دخالتی در خط داستان و قصه نمی کردند. پس از این فیلم، دو فیلم دیگر در این ژانر ساختم که ساخت آنها هیچ ارتباطی با نیروی انتظامی نداشت، ولی هیچ یک موفقیت «خواب و بیدار» را نیافت.
فخیم زاده تصریح نمود: آن زمان آقای قالیباف با این کار قصد داشت ساخت فیلم هایی در این ژانر را ترویج کند و این اتفاق افتاد. اما به مرور مخصوصا از زمانی که «ناجی هنر» شکل گرفت، عملا ترمزی شد برای تولید این جنس فیلم ها. چون اساسا به دنبال یک فیلم پروپاگاندا در جهت سیاست های بروکراتیک نیروی انتظامی و شکل گیری یک شخصیت کلیشه ای رفتند. لذا این سانسورها و محدودیت ها در ناجی هنر و درباره تلویزیون سپس هنگام پخش از تلویزیون کار را سخت کرد. لذا این نگاه از ژانر پلیسی که باید بازتاب دهنده بخش نامه های ما باشد و ما را منزه و مقدس از هر گناهی نشان دهد، سبب شد که اساسا در ایران بر خلاف دنیا ژانر پلیسی جانی نگیرد و رونق نیابد.
این کارگردان سینمای ایران یادآور شد: در ایران چیزی داریم به اسم «سانسور وحشت» که بدین معناست هنگامی که کار به دستگاه های دولتی می افتد، کارگردان از ترس از پیش با خود می گوید، برای جلوگیری از سانسور احتمالی بهتر است از پیش به سراغ این مسأله نروم. لذا ممکن است حتی فرمانده نیروی انتظامی با چنین برخوردها و تصویرهایی از پلیس موافق نباشد، ولی وقتی این به نیروهای زیردست می رسد، آنها برای جلوگیری از تذکر و تنبیه احتمالی، می خواهند عریضه ای بی نقص بنویسند و برخوردهای عجیب می کنند.
فخیم زاده یادآور شد: ساخت فیلم های جنایی بسیار سخت است. به راحتی فیلم های عاشقانه چند ضلعی نیست که می توان به سادگی تا 100 قسمت هم پیش برد! همواره نفس من هنگام ساخت فیلم پلیسی می گیرد از سختی خلق درام. نمی شود پشت هنر مخفی شوی و بگویی این فیلم هنری و تجربی است با انتهای باز که هر طور دلت می خواهد برداشت کن! اساسا این ژانر، ژانر منطق است و مخاطب منتظر پایان منطقی فیلم است. لذا خلق درام در این ژانر بسیار نفس گیر و دشوار است و فیلم پلیسی بلدی می خواهد. در فیلم پلیسی، ساختار بسیار مهم است. حرکت دوربین، جغرافیا، فضاسازی و ... بسیار مهم است. اینها هم جزو مشکلاتی است که نمی گذارد فیلم پلیسی به سادگی دیگر ژانرها رشد یابد.
این کارگردان سینمایی در ادامه اظهار داشت: هر جایی که دولت به این کار وارد و متصدی می شود، با اولین اعتراض و انتقادی که می شود، برخورد سانسوری می کند. زمانی که «ناجی هنر» وقتی توسط آقای قالیباف تأسیس کرد، با این نیت شکل گرفت که زیرساخت ها و تجهیزات گران قیمتی که بخش خصوصی توان تهیه اش را ندارد، این بخش تأمین کند و سبب تسهیل کار تولید این جنس فیلم ها شود. اما به مرور این تصدی بیشتر شد. درباره فیلم «خواب و بیدار» با وجود اینکه از طرف آقای قالیباف به من اختیار تام داده شد و همه جور پشت من بود، نیروهای زیردست به شدت کارشکنی می کردند. لذا آقای قالیباف یک فیلم را حمایت کرد اما این روند نمی شود. «خواب و بیدار» حاصل یک اعتماد بود و باید در باقی موارد نیز این اعتماد صورت گیرد. اگر فیلم پلیسی ساخته شود که در آن یک پلیس خطاکار نشان داده شود، ایراد نیست.
فخیم زاده گفت: در فیلم پلیسی تا شخصیت منفی خوبی دست نیابی، درام شکل نمی گیرد. هرچقدر شخصیت ها بهتر باشد، برای مخاطب باورپذیرتر می شود. «خواب و بیدار» صحنه های اکشن محدودی دارد؛ اما شخصیت ناتاشا، شخصیت جذاب تر و خطرناک تری بود. صحنه های اکشن نیز مانند خود فیلم، نیاز به طراحی و دکوپاژ دارند و نمی توان تصور کرد دو نفر به جان هم می اندازی و شما تصویر می گیری. در این صورت نه تنها خطرناک است، بلکه غیرواقعی درمی آید. اما با دکوپاژ دقیق صحنه های اکشن شما از شش جهت یک درگیری را می گیرید تا بهم کات بزنید و تصویر کاملا واقعی جلوه کند. مسأله تهیه صحنه های اکشن نیز در سینمای ایران از مشکلات فیلم های جنایی است.
در ادامه این برنامه میزگرد بررسی بدلکاری در سینمای ایران در گفت وگو با ارشا اقدسی بدلکار بین المللی و علیرضا فتحی رئیس صنف بدلکاران برقرار شد. ارشا اقدسی، طراح بدلکاری درباره تعریف بدلکاری گفت: بدلکاری یا کاسکادور در واقع افرادی بودند که در سیرک کار می کردند و توانایی انجام برخی رفتارهای خاص را داشتند. رفته رفته برای اجرای برخی عملیات خاص در سینما به این افراد نیاز شد و به این درک رسیدند که متن هایی را بنویسند که توانایی این افراد ویژه برای اجرای آنها باشد. در حالی که در ایران هنوز نویسندگان ما عادت نکردند در هنگام نوشتن به خلق صحنه های خاص بر مبنای توانمندی این افراد فکر کنند.
او ادامه داد: متأسفانه در ایران این حرفه جدی گرفته نشده و روز به روز در حال پسرفت هستیم. هنوز ژانر اکشن و جنایی در ایران وجود ندارد و علت بزرگ آن به غفلت از این مسأله بازمی گردد. این بی اهمیتی به کیفیت فیلم عجیب است. اگر کیفیت فیلم برای ما مهم است باید به طراح لحظه های اکشن و کارگردانی آنها فکر کنیم. ما با طراحی بدلکاری بیش از 100 فیلم سینمایی حتی به طور تجربی از آن کارگردانی که در تمام عمرش 20 فیلم ساخته آن هم تعداد صحنه های اکشن آنها بسیار محدود بوده است، بهتر جای دوربین و نوع قاب را می توانیم طراحی کنیم.
علیرضا فتحی نیز افزود: متأسفانه خود دست اندرکاران سینمای ما، هنوز بدلکار را به معنای واقعی کلمه نمی شناسند. کارگردان برایش اهمیت ندارد که کار بدلکار تخصصی است و گاه از یک آبدارچی به عنوان بدلکار استفاده می کنند. یا مدیرتولید یک کار برای پرش از یک ارتفاع خودش این کار را کرده و موجب آسیب دیدگی او شده است. این نشان دهنده این است که جایگاه بدلکاری امروز در سینمای ایران مغفول است. البته خیلی از کارگردانان و تهیه کنندگان ما این حرفه را می شناسند. اساسا درواقع کارگردانی صحنه های اکشن و بدلکاری را باید به طراح این حوزه سپرد.
رئیس صنف بدلکاران تأکید کرد: مقدمه اصلی بدلکاری، رزمی کاری است. بدلکار باید رزمی کار باشد. از طرفی طراح بدلکاری خود نیز باید یک بدلکار باشد. متأسفانه همه چیز به این بازمی گردد که در ایران به این حرفه به عنوان یک حرفه تخصصی توجه نمی شود و شاهد هستیم کمترین توجه به این افراد می شود. گاهی تیم بدلکاری از صبح آفیش می شود تا غروب یک صحنه را برداشت کنند و این باعث اتلاف انرژی و بی احترامی می شود.
ارشا اقدسی درباره اهمیت بدلکاران در سینمای جهان اظهار داشت: تیتراژ فیلم های خارجی را که ببینید پس از اسامی بازیگران، ابتدا اسامی بدلکاران نوشته می شود بعد مدیر فیلمبرداری می آید. اما در اینجا تیم بدلکاری در انتهای لیست اسامی می آید.
رئیس صنف بدلکاران خاطرنشان کرد: در ایران بازیگران به مرور توانمندی های ساده را از دست داده اند و بیشتر به دنبال این هستند که ساده ترین صحنه ها را برایشان بدل بیاورند. دلیلش این است که کارگردان از بازیگر این مسأله را نمی خواهد حتی بدود! در صورتی که در دنیا، بازیگر این توانمندی را دارد بسیاری از صحنه ها را با آمادگی جسمانی که دارد، هرچند شرکت بیمه این اجازه را به هنرپیشه ندهد.
او درباره بازیگرانی که چنین اقدامی انجام می دهند، گفت: پیمان معادی، میلاد کی مرام، شهرام حقیقت دوست و امین حیایی از جمله معدود بازیگران ایرانی هستند که این توانمندی و آمادگی جسمانی را دارند. پیمان معادی در سریال «ماه تی تی» فوق العاده ظاهر می شد!
اقدسی تأکید کرد: آرزوی من این است یک روز در ایران بدلکاری آکادمیک شود و جز رشته های دانشگاهی قرار گیرد. تنها راه تشویق و رقابت این است که بدلکاری نیز وارد جشنواره شود و سیمرغ بگیرد. ما متأسفانه رفتیم و صحبت کردیم و نهایتا آقای علیرضا رضاداد به ما گفتند: بدلکاری اصلا هنر نیست! تقاضای اولیه ما این بود که برای تماشای 8 فیلم خود در جشنواره کارت داشته باشیم که آقای سیمون سیمونیان ما را از دفتر جشنواره با حراست بیرون انداختند و گفتند اگر دوست دارید فیلم ببینید بروید در سینما و فیلم تان را ببینید! من می بینیم که آقای سیمونیان جشنواره مختلف خارجی می روند، آیا ایشان در این جشنواره ها فیلم دارند که به این جشنواره ها رفته اند؟!
ارشا اقدسی در بخش دیگری از اظهاراتش اظهار داشت: امروز تیم های بدلکاری و توانمندی آنها در ایران در سطح خوبی از روز دنیاست اما تیم جلوه های ویژه میدانی و رایانه ای ما کجاست؟ یا تیم فیلمبرداری صحنه های اکشن و گَفِر ما کجاست؟ ما با تمام سختی ها و مشکلاتی که بدلکاری در ایران دارد در حال پیشبرد کار خود هستیم و با هر زحمتی که هست تجهیزات مورد نیاز را وارد می کنیم تا مطابق روز دنیا پیش برویم. راه پیشرفت بدلکاری در سینمای ایران، ایجاد رقابت است. باید راه را برای رقابت باز کرد.
فتحی نیز گفت: مشکل امنیت شغلی در همه اصناف هست در سینما نیز تهدید جدی آن به صنف بدلکاری ست. امروز بسیاری از دفاتر سینمایی برای کم کردن هزینه های تولید به جوانانی که ورزش های خیابانی بلدند و پشتک می زنند، به جای ما کار بدلکاری را می سپارند و نتیجه اش می شود خدای نکرده اتفاقات تلخی که پیش می آید. در صورتی که بدلکاری ترکیبی از 20-25 ورزش مختلف است و بعضا توانمندی هایی که ورزش خاصی محسوب نمی شود و بدلکار باید به مجموع این تکنیک ها توانمند شود.
پرسش این هفته برنامه «هفت» بدین شرح بود: «کدام یک از آثار سینمایی را در ژانر پلیسی- جنایی بیشتر می پسندید؟
۱. یوزپلنگ 13 درصد
۲. نیش 58 درصد
۳. بندر مه آلود 6 درصد
۴. گناهکاران 23 درصد»
