در حالی که چند روز قبل تماس تلفی میان دونالد ترامپ و ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی اولین نشانه های توسعه مناسبات سیاسی میان این دو کشور را بروز داده بود اخیرا گفتگوی تلفنی میان وزرای دفاع دو کشور به خوبی نشان میدهد که عربستان و آمریکا قرار است رویه ای جدید بعد از دولت اوباما را در دستور کار خود قرار دهند.
به گزارش «تابناک» دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در تماس تلفنی اخیر خود که اولین گفت‌وگوی وی با ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان از زمان روی کارآمدنش بود، با شاه سعودی درباره حمایت از ایجاد منطقه امن در سوریه و یمن توافق کرد.
براساس بیانیه کاخ سفید رهبران دو کشور همچنین درباره اهمیت تقویت تلاش‌های مشترک برای مبارزه با تروریسم و به ویژه داعش توافق کردند. دو طرف همچنین بر عمق و تحکیم روابط استراتژیک میان آمریکا و عربستان تاکید کردند.
شب گذشته اما وزرای دفاع آمریکا و عربستان سعودی در تماسی تلفنی به تبادل نظر درباره روابط دوجانبه و موضوعات منطقه ای پرداختند. «جیمز متیس» که از چند روز قبل وزیر دفاع جدید آمریکا شده، روز سه شنبه(دیروز) برای اولین بار در مقام رئیس این وزارتخانه با همتای عربستان سعودی خود گفت و گو کرد.
وزارت دفاع آمریکا(پنتاگون) درباره این گفتگوی تلفنی بیانیه صادر کرد.
در بیانیه آمده است: «جیم متیس وزیر دفاع تلفنی با محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان سعودی درباره مشارکت مستحکم دفاعی آمریکا-سعودی صحبت کرد. وزیر دفاع متیس در اولین تماس تلفنی شان از کمکهای عربستان سعودی در مقابله با داعش در اقصی نقاط جهان تشکر کرد. او بر اهمیت روابط استراتژیک آمریکا-عربستان سعودی به ویژه برای مقابله با چالشهای جدید و در حال تشکیل شدن در خاورمیانه تاکید کرد. وزیر دفاع متیس همچنین بر تمایل و خواستش برای مشورت از نزدیک با عربستان سعودی در مسائل امنیتی مورد دغدغه مشترک متقابل(دو کشور) اشاره کرد».
رستاخیز سعودی ها در خاورمیانه و دوره ای سخت برای ایران
این گفتگوی تلفنی بعد از تماس ترامپ و ملک سلمان نشان از آن دارد که ایالات متحده قصد دارد عربستان سعودی را به عنوان یکی از مهمتنری متحدان خود در خاورمیانه بازپروری کند. تاکید بر عمق بخشیدن به مناسبات استراتژیک میان دو کشور در حالی صورت میگیرد که دو دوره باراک اوباما و در پی اتخاذ استراتژی خروج از خاورمیانه، عربستان سعودی دوره ای از انزوای دیپلماتیک را تجربه میکرد.
به نظر میرسد که دونالد ترامپ قصد دارد از ظرفیت های عربستان سعودی برای پیگیری اهداف خود در منطقه از جمله ایجاد مناطق امن در سوریه استفاده کند. ترامپ واقف به این موضوع که عربستان با توجه به اتحاد خود با اغلب کشورهای حاشیه خلیج فارس از امکانات خوبی برای همراهی کردن با نیات دیپلماتیک آمریکا در خاورمیانه برخودار است، قصد آن را دارد که در کنار همراهی با روسیه برای مبارزه با داعش بخشی از دستور کار سیاسی – امنیتی خود در خاورمیانه را به عربستان واگذار کرده و به این طریق از هزینه های مالی و نظامی خود در این مورد صرفه جویی کند.
عربستان سعودی نیز که یک دوره اساسی از انزوای دیپلماتیک را در خصوص مناسبات با آمریکا در دوره اوباما تجربه کرده است، اکنون به خوبی از این مساله استقبال کرده و برای محدود سازی قدرت مانور ایران در منطقه سعی در نزدیکی هرچه بیشتر با ایالات متحده دارد.
میتوان حدس زد که در این زمینه در آینده نزدیک شاهد تغییر در چند حوزه خواهیم بود. اول از همه نزدیک شدن عربستان به دستور کار آمریکایی – روسی در موضوع سوریه است. به احتمال بسیار زیاد و از آنجایی که همکاری روسیه و آمریکا در مبارزه با تروریسم در خاورمیانه و به ویژه داعش قطعی به نظر میرسد، عربستان در راستای همکاری با ایالات متحده ناچار به تن دادن به قبول دستور کار جدید امنیتی در سوریه – تدوین شده توسط آمریکا و روسیه –خواهد بود.
این امر به معنی آن است که عربستان تا حد زیادی مجبور به رها کردن اهداف پیشین خود در سوریه و تمرکز بر مبارزه با داعش خواهد شد. مساله ای که البته با توجه به چرخش موازنه قوا در منطقه و در سوریه چندان برای سعودی ها مساله ساز نخواهد بود.
موضوع دیگر، میتواند تاثیرات این همراهی با آمریکا در بهای نفت طی سال 2017 باشد. چنانچه همراهی عربستان و آمریکا در خاورمیانه به شکلی که سعودی ها مد نظر دارند، به پیش رود، میتوان پیش بینی کرد که احتمالا در حوزه اقتصادی و به ویژه اقتصاد نفت نیز شاهد همکاری نزدیک این دو کشور خواهیم بود که اولین نتیجه آن تحریک بهای نفت در راستای بازگشت نفت شیل آمریکا به بازار است. البته سعودی ها از ابزار نفت در این زمینه هوشمندانه استفاده خواهند کرد و این ابزاری برای چانه زنی با ایالات متحده خواهد بود.
موضوع سوم اما باز میگردد به مساله ایران و تحرکات ایران در منطقه. اکنون عربستان سعودی در چند جبهه با ایران مشغول جنگ نیابتی است. ایالات متحده و جیمز ماتیس به خوبی میدانند که درگیری مستقیم با ایران در خاورمیانه میتواند یک آشوب جدی و طولانی مدت را به همراه داشته باشد. در نتیجه استفاده از نایبان عربستان سعودی در منطقه برای مشغول نگاه داشتن ایران موضوعی است که احتمالا مد نظر هر دو کشور خواهد بود.
در این راستا میتوان پیش بینی کرد که به تدریج شاهد قدرت گرفتن نایبان عربستان در منطقه و تقویت آنها از سوی عربستان با چراغ سبز آمریکا خواهیم بود. فشار بر متحدان ایران در منطقه از جمله حزب الله لبنان و نیروهای ائتلاف شیعه در عراق افزایش میابد و عربستان در همه این موارد به همراهی اسرائیل نقشی اساسی را بر عهده خواهند داشت.
به نظر ایران باید منتظر دوره ای سخت در خاورمیانه باشد که با یک شیفت اساسی قدرت به سمت اسرائیل و عربستان سعودی رقم خواهد خورد. آمریکا در پی آن است که با افزایش فشار سیستماتیک بر ایران، قدرت تصمیم گیری از ایران را گرفته و آن را در راستای اقدامات نامتعارف و تنش زا قرار دهد. موضوعی که راه را برای تحریم و تنبیه ایران و همراه کردن اروپا و روسیه با این موضوع هموار میکند.
