توقف ساخت سد ايلي سو در تركيه، آبگيري سد بزرگ گلورد در مازندران

در همايش بين المللي گرد و غبار كه در روزهاي گذشته در تهران برگزار شد، حسن روحاني رئيس جمهور ايران با انتقاد شديد از رفتار تركيه در رابطه با ساخت سدهاي متعدد در جنوب شرق اين كشور، ساخت اين سدها را عاملي در ايجاد بحران هاي زيست محيطي براي ايران معرفي كرد. اين موضع رئيس جمهور ايران، در حالي است كه در روزهاي گذشته، وزير نيرو پنجمين سد بتني كشور را در استان پر آب مازندران افتتاح كرد.

به گزارش «تابناك»؛ در شهرستان نكای مازندران و در منطقه اي كه به دليل بارندگي هاي چشمگیر و بالا بودن سطح آب زير زميني تحت هيچ شرايطي مشكل آب كشاورزي و شرب وجود ندارد، سدي بزرگ و پر هزينه ساخته شد كه بررسي ها نشان مي دهد، خسارات زيست محيطي اش به مراتب از منافع جمعي اش بيشتر است؛ سدي كه شايد تنها سود قابل ذكرش، توليد انرژي برق باشد كه البته براي اين موضوع کاری نشده است.

در روزهاي گذشته و با حضور وزير نيرو، عمليات آبگيري سد گلورد به عنوان سومين سد بزرگ استان مازندران آغاز  شد. اين سد كه با اعتباري بالغ 230 ميليارد تومان ساخته شد، قرار است، نقش مثبتي در مهار آب هاي سطحي و تأمين آب شرب شهر و روستاهاي همجوار از جمله شهر نكار داشته باشد؛ سدي كه البته انتقادات فراواني به ساخت آن وجود دارد و بررسي ها نشان مي دهد، خسارات زيست محيطي فراواني در پي خواهد داشت.

سد گلورد، يكي از بزرگ ترين سدهاي ساخته شده در دولت يازدهم است كه با تكميل عمليات آبگيري، خواهد توانست چيزي حدود 100 ميليون مترمكعب آب را ذخيره كند و طبيعتاً مناطق پايين دست اين سد و به ويژه درياي مازندران، حجم زيادي از منابع طبيعي خود  را از دست خواهد داد.

در حالي در بيان اهداف ساخت اين سد، تكميل  شبكه هاي آب شرب شهرهايي مثل نكا و بهشهر مورد تأكيد مسئولان دولت يازدهم از جمله وزير نيرو قرار دارد كه در مناطق شمالي كشور و با توجه به بارندگي هاي زياد و نيز بالا بودن سطح آب هاي زير زميني، مشكلي به نام تأمين آب آشاميدني وجود ندارد.

در رابطه با هدف ديگري كه مسئولان براي ساخت سد گلورد به آن اشاره دارند، يعني تأمين آب كشاورزي منطقه نيز دو نكته قابل تأمل وجود دارد؛ نخست اينكه با ساخت اين سد به ميزاني كه براي مناطق نزديك به سد آب كشاورزي تأمين خواهد شد، حجم قابل توجهي از منابع آب كشاورزان پايين دست از بين خواهد رفت و از سوي ديگر بخش قابل توجهي از زمین ها و جنگل هاي طبيعي پشت سد براي هميشه به زير آب خواهد رفت.

البته مسئولان در رابطه با ساخت سد گلورد بر كاركرد آن در كاهش خسارت هاي ناشي از سيل  و نيز نقش آن در توليد انرژي برقابي نيز تأكيد دارند كه در مجموع با همين دلايل توانسته اند زمينه هاي تأمين بودجه و احداث اين سد را فراهم كنند.

جدا از اينكه تا چه حد مناطق شمالي كشور ـ كه بارندگي هاي طبيعي چشمگیري دارند ـ نيازمند احداث چنين سدهايي هستند، مسأله ديگر اين است كه با ساخت چنين سدهايي، مسئولان در پي برطرف كردن كدام مشكل محلي مردم شهرستان نكا و بهشهر هستند؟

مشكلاتي كه در زمينه تأمين آب شرب و كشاورزي مردم اين منطقه به آن اشاره مي شود و يا موضوع مقابله با خسارات سيل احتمالي، همگي از جمله بهانه هايي است كه در عالم واقع مصداق مشخصي ندارد و صد البته راهكار منطقي مقابله با مشكلاتي نظير سيلاب احداث سد نيست.

مي دانيم اگر زمين خواري ها و تجاوز به حريم رودخانه ها كه نقض صريح قانون است در مناطقي مثل شمال كشور نباشد، سيلاب خسارتي براي انسان نخواهد داشت و در قالب مكانيزمي مشخص و طبيعي، هر از چندگاهي به لايروبي طبيعي بستر رودها كمك خواهد كرد.

در رابطه با تأمين انرژي برق از اين سد، جدا از اينكه آيا اين مناطق كشور با مشكل تأمين برق مواجه هستند يا خير، نكته مهم تر اين است كه هنوز اقدام مشخصي براي فراهم كردن شرايط توليد برق از اين نيروگاه صورت نگرفته و بر اساس آنچه در زمان افتتاح سد گلورد مازندران گفته شد، قرار است در آينده و با كمك بخش خصوصي اين موضوع پيش برود.

از اين موارد كه بگذريم، مسأله مهمتري كه در فرايند ساخت و افتتاح سد، اعتراضات بسياري را ايجاد كرد و البته مسئولان دولت يازدهم به آن توجه نكردند، اعتراضاتي بود كه مردم منطقه در مورد تبعات زيست محيطي اين اقدام سازه اي داشتند.

منتقدين احداث سد بر این باورند که ساخت سد گلورد، سبب خواهد شد آب رود مهربان رود ـ که از گرگان به سمت نکا در حركت بود ـ به سمت بهشهر  منحرف شود و نه تنها حاصلي براي مردم شهرستان نکا نداشته باشد، بلكه به بی‌آب شدن سفره‌های آب زیرزمینی و چاه‌های آب این شهر و از بین رفتن گونه‌های گیاهی همچون شمشاد و چلم و گونه‌های جانوری همچون پلنگ و شوکا منجر شود.

به اين انتقاد زيست محيطي، بايد اين مهم را نيز افزود كه بنا بر اظهارنظر مسئولان و كارشناسان دبي آب رود مهربان رود كه سد بر روي آن احداث شده، در سال هاي گذشته، چيزي حدود 47 درصد كاهش داشته است.

منتقدين در پاسخ به مسئولاني كه ساخت اين سد را راهكاري براي جلوگيري از خسارت هاي سيل اعلام مي كنند، مي گويند: ساخت سد تحت هيچ شرايطي راهكار منطقي مقابله با سيل نيست و براي جلوگيري از تحميل خسارات سيل بايد قوانيني مثل رعايت حريم طبيعي رودخانه ها و از بين بردن موانع بر سر جريان رود دنبال شود.

حالا در شهرستان نكای مازندران و در منطقه اي كه به دليل بارندگي هاي چشمگیر و بالا بودن سطح آب زير زميني تحت هيچ شرايطي مشكل آب كشاورزي و شرب وجود ندارد، سدي بزرگ و پر هزينه ساخته شد كه بررسي ها نشان مي دهد، خسارات زيست محيطي اش به مراتب از منافع جمعي اش بيشتر است؛ سدي كه شايد تنها سود قابل ذكرش، توليد انرژي برق باشد كه البته براي اين موضوع اقدامي نشده است.

بنا بر آنچه رفت، قرباني كردن محيط زيست و منافع ساكنين پايين دست رودها و محروم كردن درياچه ها و تالاب ها از حقابه قانوني دقيقاً همان نگراني است كه مردم ايران و عراق نسبت به كشور تركيه در ساخت سدهاي بزرگ و خانمان براندازي مثل ايلي سو دارند و جالب اينكه رئيس جمهور ايران نيز در اين اعتراض با مردم همگام است. با اين حال، هنوز در دولت يازدهم شاهد ساخت و افتتاح سدهايي هستيم كه كاركردهاي مشابه سدهاي تركيه دارند و دست ديپلمات هاي ايراني را براي رايزني هاي بين المللي خالي مي كنند.