در قوانین کیفری ایران چه مجازات هایی برای انواع سرقت وجود دارد؟

مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که می تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، «آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون» است که مهمترین اثر این آشنایی و آگاهی را می توان در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی دانست؛ بنابراین، امروز تلاش داریم تا موضوع «انواع سرقت» را بررسی کنیم.
 
در قوانین ما انواع مختلفی از سرقت وجود دارد که مهم‌ترین آنها سرقت‌های حدی و تعزیری است.

تعریف سرقت در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370 به این شرح آمده است که "سرقت عبارت است از ربودن مال دیگری به طور پنهانی" (ماده 197)، اما بعدها در قانون مجازات اسلامی جدید در ماده 267 با حذف قید (به طور پنهانی) به این صورت تبدیل شد که "سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است".

به نظر می‌رسد تعریف جدیدتر سرقت از نظر شمول مصادیق انواع سرقت‌ها صحیح‌تر است زیرا انواع مختلفی از این معضل مانند کیف‌قاپی وجود دارد که پنهانی انجام نمی‌شود.

سرقت در قوانین ما انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین انواع آن به سرقت‌های حدی و تعزیری تقسیم شده است. شدیدترین مجازات‌ها در مورد سرقت حدی است که مجازات آن اجرای حد است.

طبق ماده 268 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که شیء مسروق شرعا مالکیت داشته باشد، در حرز باشد، سارق هتک حرز کند، از حرز بیرون بیاورد، هم هتک حرز و هم سرقت مخفیانه باشد و همچنین شرایط دیگر که در جمع 14 شرط هستند، موجب حد شده است.

نوع دیگر سرقت زمانی است که سرقت، جامع شرایط حد نیست اما مقرون به یکی از شرایطی است که در ماده 656 قانون مجازات اسلامی بیان شده است و مجازات آن، حبس از 6 ماه تا سه سال است. باید توجه داشت این نوع سرقت مقرون به مواردی است؛ از این قبیل که سرقت از محل سکنی باشد یا سرقت در شب یا هنگامی که سارقین، دو نفر یا بیشتر باشند، سارق مستخدم بوده و مال کارفرما را دزدیده باشد و یا اداره‌کنندگان هتل یا کاروانسرا که هر کس به اقتضای شغلشان به اموالی که در دسترسشان است، دستبرد زده باشند.

نوع دیگر سرقت آن است که مقرون به آزار و مسلحانه باشد. این نوع سرقت بر اساس ماده 652 به حبس از سه ماه تا ده سال و تا 74 ضربه شلاق مجازات خواهد داشت.

نوع دیگر سرقت، سرقتی است که همراه 5 شرط باشد، در شب واقع شده، توسط 2 یا چند نفر انجام شود، سارقین از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساخته باشند یا خود را کارمند دولتی معرفی کرده باشند و در ضمن سرقت، کسی را آزار یا تهدید کرده باشند که طبق قانون مجازات اسلامی (ماده 651)، 5 تا 20 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق مجازات دارد.

نوع دیگر سرقت مربوط به سرقت مسلحانه از منزل است. این نوع سرقت به موجب لایحه قانونی راجع به تشدید مجازات سارقین مسلح که وارد منزل یا مسکن اشخاص شوند، دارای مجازات سنگینی است.

هر گاه یک یا چند تن برای سرقت، وارد منزل کسی شوند، هرچند یکی از آنها حامل سلاح باشد و یا در موقع سرقت در مقام هتک ناموس برآیند و هیچ از سارقین هم مسلح نباشند، به مجازات حبس ابد یا اعدام محکوم می‌شوند.

سرقت مسلحانه گروهی در شب، یکی دیگر از انواع مختلف سرقت است. طبق ماده 654 قانون مجازات اسلامی هرگاه سرقت در شب واقع شده و سارقین، 2 نفر یا بیشتر باشند و حداقل یکی از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد، به 5 تا 15 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شوند.

بر اساس ماده 653 قانون مجازات اسلامی، سارق مسلح و قطاع الطریق (راهزن) هر گاه با اسلحه باعث ایجاد رعب و وحشت و بر هم زدن امنیت مردم شود، محارب است که در این صورت به مجازات اعدام یا قطع دست راست یا پای چپ یا تبعید محکوم می‌شود.
 
نوع دیگر از انواع سرقت، سرقت از موزه‌ها یا اماکن تاریخی و مذهبی است که به موجب ماده 559 قانون مجازات اسلامی برای سارقین اشیاء، لوازم و مصالح و قطعات فرهنگی و تاریخی از موزه‌ها و سایر اماکن علاوه بر استراداد آنها، همچنین حبس از یک تا 5 سال در نظر گرفته می‌شود.

سرقت مسلحانه از بانک‌ها و صرافی‌ها نوع دیگر از سرقت‌ها است که به موجب ماده واحد قانون مجازات سرقت مسلحانه از بانک‌ها و صرافی‌ها مصوب 1338 برای این نوع سرقت، حبس ابد و در صورت کشته شدن کسی، اعدام در نظر گرفته شده است.

همچنین در پی سرقت متعلقات مربوط به تأسیسات مورد استفاده عمومی به موجب ماده 659 برای سرقت این اموال؛ قانونگذار، مجازات یک تا 5 سال در نظر گرفته است با این قید که چنانچه سارق یکی از کارکنان مربوط باشد به حداکثر مجازات مقرر محکوم خواهد شد.

طبق ماده 658، سرقت از مناطق سیل‌زده، زلزله‌زده، جنگی یا در محل تصادف رانندگی در صورتی که واجد شرایط حد نباشد؛ برای مرتکب این جرم، یک تا 5 سال حبس در نظر گرفته شده است.

با توجه به ماده 660 قانون مجازات اسلامی در صورت استفاده غیرمجاز از برق، آب، تلفن و گاز که نوعی سرقت محسوب می‌شود، مجازات جزای نقدی و پرداخت خسارت در نظر گرفته شده است.

کیف‌قاپی و جیب‌بری یکی دیگر از انواع سرقت تعزیری است که به صورت علنی و نه پنهانی صورت می‌گیرد که قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) برای آن در ماده 657، مجازات یک تا 5 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق در نظر گرفته شده است.

هر چند در قوانین ایران تعریفی از زورگیری ارائه نشده است و عنوان مستقل مجرمانه‌ای نیست اما در عرف رایج تحت عنوان ربودن مال غیر با توسل به خشونت و در نظام حقوقی تحت عنوان سرقت به عنف گفته می‌شود.