حذف نابهنگام مستند «بانو قدس ایران»، همسر امام خمینی از یازدهمین جشنواره سینماحقیقت، این پرسش را پیش آورد که چرا همچنان نزدیک شدن به چهره مهم ـ چه در بستر سینمایی و چه در بستر مستند ـ با دشواری‌هایی همراه است و معدود تجربیاتی که در این زمینه رخ داده، یا موفق نبوده و یا اساساً به نمایش عمومی در نیامده است؛ چرایی که با توجه به سابقه فیلم سینمایی «فرزند صبح» درباره معمار انقلاب اسلامی ایران پررنگ مطرح است.
به گزارش «تابناک»؛ یازدهمین جشنواره مستند سینماحقیقت قرار بود با نمایش «بانو قدس ایران» به کارگردانی مرتضی رزاق کریمی رسماً افتتاح شود اما به درخواست عروج فیلم که سرمایه گذار و تهیه کننده این فیلم سینمایی بود، این مستند پخش نشد و از داوری جشنواره نیز کنار گذاشته شد. این مستند که فراز و نشیب‌های زندگی همسر امام خمینی (ره) و همراهی‌اش با بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ایران را به روایت نزدیک‌ترین اشخاص به امام به تصویر می‌کشد، می‌توانست نمایانگر زاویه‌ای از زندگی امام باشد که تاکنون آنچنان رسانه‌ای نشده است.
پس از این اتفاق غیرمنتظره، سید محمدمهدی طباطبایی‌نژاد، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با بیان اینکه طبق آیین‌نامه جشنواره، تهیه‌کننده فیلمی که توسط هیأت انتخاب، انتخاب و برای حضور در جشنواره اعلام می‌شود، اجازه ندارد، فیلم را از جشنواره خارج کند، درباره این تغییر رویه گفت: «با توجه به جایگاه و احترامی که برای مجموعه همکارانمان در تولید «بانو قدس ایران» داریم و با توجه به نامه محترمانه و مودبانه آنها که در آن از ما درخواست شد در فرصت دیگری، مستندشان اکران شود، این مستند را از جشنواره خارج کردیم. دلایل انصراف را ما هم نمی‌دانیم اما قرار است در این چند روز با عوامل تولید این مستند گفت‌وگو کنیم و به یک جمع‌بندی برسیم تا شاید بتوانیم یک سانس نمایش از فیلم را در جشنواره داشته باشیم.»
دبیر جشنواره سینماحقیقت در پاسخ به اینکه چرا مصطفی رزاق‌کریمی، کارگردان اثر مذکور، بیان کرده حذف فیلم برایش بی‌اهمیت است و برای دلیل آن هم پیگیری نمی‌کند، توضیح داد: «به دلیل اینکه موضوع اصلا حاشیه‌ای نیست، ضمن اینکه خانواده امام (ره) نیز از نمایش این فیلم راضی بودند، چراکه این فیلم، مستند بسیار خوبی در مورد زندگی همسر امام (ره) است که مورد توجه هیأت انتخاب و تمام کسانی که آن‌را دیده‌اند، قرار گرفت.»
رزاق کریمی کارگردان این مستند نیز با بیان این که نمی داند چرا گفته اند فیلم نمایش داده نشود توضیح داد: «در مورد این مدل فیلم ها که با حساسیت بالایی همراه هستند، هر چقدر هم که بخواهید عیب هایشان را برطرف کنید، کسی دیگر می آید و می گوید این فیلم عیبی دارد. هیچ فیلمی بی ایراد نیست. اما سلایق و نظرات متفاوت است. اگر قرار باشد به همه جزئیات زندگی همسر امام (ره) بپردازیم، باید مجموعه تلویزیونی تهیه شود. ما قصد نداشتیم درباره امام(ره) و ابعاد سیاسی زندگی ایشان صحبت کنیم. تنها به دنبال این بودیم که بگوییم روزی که در سال 42 امام (ره) سخنرانی می کرد، خانم کجا بود؟ شبی که امام(ره) را بردند. او کجا بود؟ چه کار می کرد؟ و این لحظات زیباست... .»
این اتفاق، یادآور اثر پیشینی است که با تهیه کنندگی عروج فیلم و کارگردانی بهروز افخمی ساخته شد: فیلم «فرزند صبح»؛ فیلمی که برای ساختش از سال 1383 حتی در اطراف شهریار زمین خریداری شد اما پس از مدتی فیلمبرداری، کارگردان درخواست کرد تا پروژه تولید برای چند سال تعطیل و بازیگر نقش کودکی امام به طور طبیعی چند سال بزرگ تر شود و بدین شکل ادامه فیلمبرداری مرداد 1385 کلید خورد و در آذر 1386 به پایان رسید! پس از پایان فیلمبرداری، راش‌ها برای تدوین به مرحوم سیف الله داد سپرده شد و افخمی پروژه را رها کرد و به کانادا رفت و در نهایت فیلم در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد که نقدهای شدیدی را متوجه افخمی کرد.
با وجود آنکه عمده نقدها به روند کارگردانی از جمله دکوپاژ و بازی گرفتن از بازیگران بود، افخمی سعی کرد از راه دیگری از زیر بار فیلم شانه خالی کند و با بیان اینکه تدوین فیلم مورد تایید او نیست، مسئولیت پروژه را نپذیرفت. سال گذشته، تهیه کننده این فیلم عنوان کرد، پرونده این پروژه هنوز باز است و منتظر هستند تا افخمی دوباره فیلم را تدوین کند و اثر نهایی را تحویل آنها دهد. بدین ترتیب این پروژه هنوز به سرانجام نرسیده و افخمی نیز سکوت کرده و ترجیح داده تنها مفر او برای گریز از مسئولیت این اثر غیرقابل دفاع بسته نشود.
البته نمی‌توان نقدها را متوجه افخمی یا رزاق کریمی دانست. به هر حال باید پذیرفت هرچه به چهره‌های سیاسی بالامرتبه تری در ایران نزدیک شد، احتمال به فرجام نرسیدن یک پروژه بیشتر می‌شود؛ رویکردی که البته قابل تسری به دیگران نقاط جهان نیز هست، ولی در ایران به واسطه آنکه بخشی از افکارعمومی ـ به اشتباه ـ انتظار دارند هر فریم از فیلم مستند عین حقیقت باشد و تقابل روایت‌ها را برنمی‌تابند، کار دشوارتر است و اوضاع بدین شکل رقم می‌خورد.
حذف نابهنگام مستند «بانو قدس ایران»، همسر امام خمینی از یازدهمین جشنواره سینماحقیقت، این پرسش را پیش آورد که چرا همچنان نزدیک شدن به چهره مهم ـ چه در بستر سینمایی و چه در بستر مستند ـ با دشواری‌هایی همراه است و معدود تجربیاتی که در این زمینه رخ داده، یا موفق نبوده و یا اساساً به نمایش عمومی در نیامده است؛ چرایی که با توجه به سابقه فیلم سینمایی «فرزند صبح» درباره معمار انقلاب اسلامی ایران پررنگ مطرح است.
خداراشکر