تخصیص و افزایش میزان سهمیه ورود به دانشگاه‌ها طی هفته‌های اخیر به یکی از موضوعات چالش‌برانگیز عرصه رقابت ورود به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی تبدیل شده است. این موضوع البته مسبوق به سابقه است و طی دو سال اخیر نیز بسیاری از داوطلبان با برگزاری تجمعات اعتراضی در مقابل وزارت علوم و مجلس با تبعیض‌آمیز خواندن قوانین مربوط به سهمیه‌ها، اصلاح این قوانین را خواستار شده‌اند. این داوطلبان اعمال سهمیه در آزمون‌ها را نوعی تبعیض و مغایر عدالت آموزشی در کشور می‌دانند.
به گزارش ایسنا، هفته پیش بود که مجلس شورای اسلامی تبصره اصلاح حدنصاب سهمیه ایثارگران در کنکور که تا حدودی با موافقت وزارت علوم همراه بود را رد کرد و به منظور بررسی‌های بیشتر مجددا به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس بازگرداند. در واقع با توجه به مشکلاتی که ماده 90 مصوبه مجلس (قانون سهمیه‌ها در آزمون سراسری) به وجود آورده بود، وزارت علوم لایحه‌ای را با نظرخواهی از وزارت بهداشت به منظور اصلاح این ماده تنظیم کرد و این لایحه که به امضای دو وزیر علوم و بهداشت رسیده بود، به دولت ارسال شد تا قبل از این که بررسی‌های کارشناسی در کمیسیون تخصصی دولت در زمینه ماده 90 مصوبه مجلس (قانون سهمیه‌ها در آزمون سراسری) صورت بگیرد، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز طرحی را در این زمینه طراحی و تدوین نمودند و این طرح به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ارجاع شد و سازمان سنجش آموزش کشور به عنوان نماینده وزارت علوم نیز در کمیسیون‌های مختلف حضور پیدا کرد تا تصمیم‌گیری نهایی در این زمینه را به دیدگاه‌های وزارت علوم نزدیک‌تر کند.
در نهایت در طرح مجلس شورای اسلامی حدنصاب سهمیه‌ها اصلاح شد بطوریکه در برخی از رشته‌ها حدنصاب نمره در آزمون سراسری به 85 درصد افزایش پیدا کرد و در دوره تحصیلات تکمیلی نیز این وضعیت به 85 درصد رسید و چون از نظر وزارت علوم طرح جدید مجلس به ایده‌های این وزارتخانه نزدیک شده است با تصویب آن موافقت کرد، در نهایت طرح جدید در صحن علنی هفته گذشته مجلس رای نیاورد و تبصره مربوط به اصلاح حدنصاب داوطلبان ایثارگر در کنکور رای نیاورد و این طرح مجددا به منظور بررسی کار کارشناسی بیشتر به کمیسیون آموزش و تحقیقات ارجاع شد. کارشناسان عرصه‌های مختلف وزارت علوم و بهداشت با تشریح تبعات عدم اصلاح این موضوع نگرانی‌های خود را در این زمینه ابراز نمودند.
خطر تخصیص سهمیه برای ورود به رشته‌های علوم پزشکی
در همین رابطه دکتر محمد جلیلی معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص تصویب ماده واحده‌ای در مجلس شورای اسلامی مبنی بر افزایش سهمیه 5 درصدی ورود به دانشگاه برای خانواده‌های ایثارگران، اظهارکرد: این مساله مصوبه مجلس است و اظهار نظر زیادی درباره آن نمی‌توان کرد، اما واقعیت این است که وارد کردن سهمیه‌ها بدون توجه به اینکه چه هدفی از این کار دنبال می‌شود به خصوص در گروه علوم پزشکی که افراد با فراغت از تحصیل، بلافاصله مجوز کار پیدا می‌کنند و با سلامت مردم در ارتباط هستند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
وی ادامه داد: به طور معمول اگر شخصی در رشته‌ای از سایر علوم فارغ‌التحصیل شود به محض فارغ‌التحصیلی مجوز کار نخواهند داشت، اما در رشته‌های علوم پزشکی به این صورت است که بلافاصله بعد از فارغ‌التحصیلی فرد می‌تواند به کار طبابت بپردازد و نیاز تایید و آزمون دوباره نیست.
معاون آموزشی سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران، تاکید کرد: این روش افزایش سهمیه‌ها که مجلس شورای اسلامی تصویب کرده است منجر به افت کیفیت خواهد شد بخصوص که این سهمیه‌ها بدون توجه به ورودی سهمیه‌های سابق است، چرا که همان سهمیه 25 درصدی که قبلا وجود داشت نیز تکمیل نمی‌شد و متقاضی وجود نداشت و این بدان معنی است که افراد با کسب حدنصاب پایین نیز در آزمون پذیرفته می‌شوند.
جلیلی افزود: این مساله قابل پذیرش است که درجاتی از تسهیل برای بعضی افراد وجود داشته باشد، اما به نظر می‌رسد وقتی به ورودی توجه نمی‌شود که چند نفر در حال حاضر واجد شرایط دریافت سهمیه هستند و سهمیه زیادی اختصاص داده می‌شود به این معنی است که روز به روز شرایط ساده‌تر می‌شود عملا و افراد با حد نصاب پایین وارد دانشگاه می‌شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین اظهارکرد: سهمیه 25 درصدی که در گذشته به جانبازان و ایثارگران اختصاص داشت، عملا تکمیل نمی‌شد و باقی مانده ظرفیت به داوطلبان آزاد اختصاص پیدا می‌کرد و در حال حاضر علاوه بر سهمیه قبلی، 5 درصد مجددا به خانواده های ایثارگران اختصاص پیدا کرد که با احتساب این امر داوطلبان ایثارگر در مجموع از سهمیه 30 درصدی در آزمون سراسری بهره‌مند می‌شوند و این مساله شرایط را برای داوطلبان آزاد که می‌توانستند در صورت خالی ماندن ظرفیت از این سهمیه استفاده کنند دشوارتر می‌کند.
اعمال سهمیه می‌تواند عدالت آموزشی را در کشور زیر سئوال ببرد
دکتر مسعود شفیعی رئیس سابق دانشگاه فنی و حرفه‌ای نیز در گفت‌وگو با ایسنا، به تبعات اعمال سهمیه در آزمون‌های سراسری و غیره... اشاره کرد و افزود: اصولا اعمال سهمیه‌ها برای داوطلبان در آزمون‌های مختلف با هدف قدردانی از زحمات افرادی است که برای دفاع از کشور تلاش کرده و جان خود را از دست داده‌اند. بنابراین مقوله قدردانی و تشکر از افرادی که برای کشور زحمت کشیده‌اند، امر بسیار پسندیده‌ای است و اصولا حکومت‌ها نیز این امتیازات را برای افراد در نظر می‌گیرند.
وی در ادامه تصریح کرد: اعمال سهمیه کنکور برای داوطلبانی از خانواده‌های ایثارگر، شهدا و رزمندگان ممکن است نتایج درستی به دست ندهد، چرا که کسانی که وارد دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی می‌شوند باید از صلاحیت علمی کافی برخوردار باشند تا بتوانند ادامه تحصیل بدهند. در واقع وقتی تعدادی از امتیازها برای عده‌ای از داوطلبان در نظر گرفته می‌شود، ممکن است این افراد از لحاظ سطح علمی در رتبه پایین‌تری قرار بگیرند. طبیعتا سطح علمی کلاس نیز متفاوت خواهد شد و بهره‌برداری و اثربخشی کافی را نخواهد داشت.
رئیس سابق دانشگاه فنی و حرفه‌ای با تاکید بر اینکه باید راهکارهای حمایتی از داوطلبان خانواده‌های ایثارگران در دانشگاه‌ها تغییر یابد، تاکید کرد: افرادی که از طریق سهمیه یا به احتمال زیاد با سطح علمی پایین‌تری وارد دانشگاه می‌شوند در طول دوران تحصیل از لحاظ روحی نیز با مشکلات و آسیب‌هایی مواجه خواهند شد، چرا که نمی‌توانند با افرادی سطح علمی بالا رقابت داشته باشند.
دکتر شفیعی خاطرنشان کرد: در اوایل سال‌های دفاع مقدس به منظور حمایت از خانواده‌های ایثارگران از شیوه‌هایی نظیر برگزاری دوره‌های کمک آموزشی استفاده می‌شد تا داوطلبان سطح علمی کافی برای ادامه تحصیل در عرصه‌های بالاتر را کسب کنند، یا نمره‌های قبولی در کلاس‌های درس به دست بیاورند. بنابراین به نظر من اقداماتی از این دست برای خانواده‌های ایثارگران و شهدا انجام بگیرد بسیار مفیدتر خواهد شد.
استاد دانشگاه امیرکبیر ادامه داد: ما به هیچ عنوان با نفس این عمل که باید از خانواده‌های شهدا و ایثارگران در عرصه‌های مختلف حمایت‌های لازم صورت بگیرد مشکلی نداریم و این یک وظیفه برای حکومت به شمار می‌رود. چرا که باید یادمان باشد اگر این رزمندگان نبودند معلوم نبود چه آینده‌ای برای کشور پیش می‌آمد، اما نحوه این حمایت‌ها و کمک‌ها باید به گونه‌ای باشد که آینده کشور و خود این افراد با مشکل مواجه نشوند واز راهکارهای دیگری غیر از سهمیه برای کسب رتبه‌های قابل قبول داوطلبان ایثارگر در دانشگاه‌های کشور اتخاذ شود.
رئیس سابق دانشگاه فنی و حرفه‌ای با تاکید بر اینکه اعمال سهمیه برای داوطلبان می‌تواند عدالت آموزشی را در کشور زیر سئوال ببرد، افزود: به نظر من اشکال این امر ممکن است از جایی باشد که یک قانونی مصوب می‌شود و افراد در اجرای آن سر دوراهی قرار می‌گیرند، چرا که وقتی قانونی مصوب و سهمیه‌ای در نظر گرفته می‌شود مخالفانی نیز دارد و ممکن است این استنباط باشد که مخالفان استثناء خاصی برای خانواده‌ها شهدا، ایثارگران و رزمندگان قائل نیستند، ولی اینگونه نیست حرف مخالفان این است که از راهکارهای حمایتی دیگری برای این افراد استفاده شود نه اینکه مخالف زحمات و رشادت‌های آن باشند.
افزایش سهمیه بدون توجه به توانمندی‌های علمی به ضرر جامعه است
دکتر علی جعفریان نماینده وزیر بهداشت در شورای آموزش پزشکی و تخصصی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تصویب "کلیات طرح ساماندهی سهمیه ایثارگران در کنکور" در جلسه روز گذشته مجلس اظهار کرد: بر اساس این طرح حد نصاب نمره برای این افراد به ۸۵ درصد برای رشته های پزشکی، دندانپزشکی و دارو سازی و ۸۰ درصد برای بقیه رشته ها در نظر گرفته شده است که این افزایش حد نصاب نمره بخشی از مشکلی که به دلیل اضافه شدن سهمیه ۵ درصدی به وجود آمده بود را حل می‌کند چرا که کسانی که از نظر علمی دارای صلاحیت بالاتری هستند می توانند از این سهمیه استفاده کنند .
نماینده وزیر بهداشت در شورای آموزش پزشکی و تخصصی ادامه داد: البته این مصوبه تمام مشکل را حل نخواهد کرد اما اگر اعمال شود افرادی از این سهمیه ۵ درصد استفاده می‌کنند که از نظر علمی توانایی بالاتری خواهند داشت چراکه این حد نصاب قبلا ۷۰ درصد بود و تعداد زیادی می توانستند حد نصاب را کسب کنند و به همین دلیل سهمیه آزاد کاهش می‌یافت و تعداد افرادی که بر اساس نمره و بدون استفاده از سهمیه در آزمون ها پذیرفته می‌شدند کاهش پیدا می‌کرد.
وی در خصوص ماده واحده مصوب امروز مجلس در خصوص افزایش سهمیه ۵ درصدی خانواده‌های ایثارگران و جانبازان به ۳۰ درصد تصریح کرد: اگر این خبر به معنای این باشد که ۵ درصد - بدون در نظر گرفتن توانمندی‌های علمی- به سهمیه ۳۰ درصد افزایش یابد، این مساله هم ظلم به فرزندان ایثارگران و هم ظلم به بقیه فرزندان این کشور است. البته باید اصل مصوبه را دید و اگر بدون در نظر گرفتن صلاحیت علمی این تصمیم گرفته شده باشد ظلم به فرزندان این کشور است.
رییس سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران اشاره به اینکه اصل موضوع سهمیه موضوع قابل دفاعی است، اظهار کرد: در عین حال در نظر نگرفتن صلاحیت علمی اصلا قابل دفاع نیست و فرقی نمی‌کند که در خصوص چه سهمیه‌ای باشد. اینکه در این سهمیه آنقدر ارزش صلاحیت علمی را کاهش دهیم که عملا این صلاحیت از بین برود این موضوع اصلا قابل دفاع نخواهد بود.
دکتر جعفریان تاکید کرد: اگر به دلایلی می‌خواهیم امتیازی برای برخی افراد که در شرایط متفاوتی از دیگران بوده‌اند، قائل شویم این دلایل برای ورود به دانشگاه باید به موازات صلاحیت علمی حداقلی باشد و اگر ما مساله صلاحیت علمی را در نظر نگیریم نتیجه این می‌شود که افرادی را فارغ التحصیل می‌کنیم که توانایی لازم را ندارند و این به ضرر جامعه است.
مشاور وزیر بهداشت در پایان خاطرنشان کرد: وقتی کسی با اختلاف زیاد از نظر توانمندی علمی در کنار فردی قرار می‌گیرد که توانمندی بالاتری دارد، این مساله نه تنها کمکی به فرد سهمیه‌ای نمی کند، بلکه موجب آسیب دیدن هر دوطرف می‌شود.
ضرورت تغییر راهکارهای حمایت از داوطلبان ایثارگر
دکتر بیژن ظهوری‌زنگنه استاد دانشگاه شریف در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اعلام این مطلب به تبعات اعمال سهمیه در آزمون‌های مختلف اشاره کرد و افزود: اعمال سهمیه برای داوطلبان کنکور سراسری هم برای کسانی که از این سهمیه‌ها استفاده می‌کنند و هم برای داوطلبان آزاد تبعات جبران‌ناپذیری می‌تواند داشته باشد. در واقع داوطلبان استفاده کننده از سهمیه‌ها بدون اینکه شایستگی‌های علمی لازم را داشته باشند، وارد کلاس‌های درس دانشگاه شده و در واقع آن اعتماد به نفس و توانمندی لازم را در عرصه علمی در خود نمی‌بینند.
وی در ادامه تصریح کرد: این موضوع یک واقعیت است که استفاده کنندگان سهمیه برای ورود به دانشگاه‌ها بیشترین ضربه را می‌خورند و در گذشته ثابت شده است افراد زیادی که از این طریق وارد دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی شده‌اند، با آسیب‌های روحی و روانی زیادی مواجه شده اند چرا که آنها خودشان را همانند سایر هم‌کلاسی‌ها توانمند نمی‌دانند، در نتیجه به جای پیشرفت علمی با پسرفت مواجه می‌شوند.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: بسیاری از دانشجویان استفاده کننده از سهمیه‌ها در درد و دل‌هایی که با اساتید دارند بر این باور هستند که اگر براساس توانمندی‌های خود به جایگاه مورد نظر برسند، موفقیت آنها دو چندان خواهد شد ضمن اینکه در این صورت اعتماد به نفس و روحیه خوبی را نیز حس می‌کنند.
دکتر زنگنه با تاکید بر اینکه اعمال سهمیه برای داوطلبان آزمون سراسری مغایر عدالت آموزشی در کشور است، گفت: در این شرایط سهمی را بیشتر از حق داوطلبان به آنها داده می‌شود وافراد به جایگاهی دست می‌یابند که آن را براساس شرایط برابر به دست نیاورده و خود را در جایگاهی می‌بینند که با تضییع حق دیگران به دست آمده است. بنابراین کاملا روشن است که اعمال سهمیه برای داوطلبان آزمون سراسری، عدالت آموزشی را زیر سوال می‌برد.
استاد رشته ریاضی خاطرنشان کرد: البته ما مخالف اعطای یکسری حمایت‌ها از ایثارگران و خانواده‌های آنها نیستیم، همچنان که در بسیاری از کشورهایی که افرادی در جنگ جهانی دوم متحمل ضرر و زیان‌هایی شده‌اند از یکسری مزایا و حقوقی بهره‌مند هستند، در کشور ما نیز این افراد باید مورد حمایت قرار بگیرند، اما این حمایت نباید به گونه‌ای باشد که شرایط و عدالت را زیر سوال برده و امکان ورود یکسان و رقابت برابر بین داوطلبان را خدشه‌دار کند.
دکتر زنگنه تاکید کرد: مثلا مسئولان می‌توانند با تحت پوشش قرار دادن هزینه‌های مادی داوطلبان از آنها در دانشگاه‌های غیر دولتی نظیر آزاد حمایت کنند و یا راهکارهای حمایتی دیگر را به کار بگیرد که متناسب با توانمندی‌های این افراد باشد، بنابراین در کشورهای دیگر از این افراد حمایت‌های مادی صورت می‌گیرد و هزینه‌های زندگی آنها را جبران می‌کند. من تصور می‌کنم اگر در کشور ما نیز این افراد در دانشگاه‌های پولی و پردیس تحصیل کنند، مشکلی ایجاد نخواهد شد.
استاد دانشگاه صنعتی شریف در پایان یادآور شد: تاکید ما به عنوان معلم این است که نباید با ایجاد یکسری سهمیه‌ها و شرایط رقابت تخصصی در دانشگاه‌ها را زیر سوال برد. امیدوار هستم مسئولان تصمیماتی را نگیرند که عدالت آموزشی در کشور را زیر سوال ببرند، چرا که این افراد نیز در برخی از مواقع از این موارد ناراضی هستند و حاضر نیستند در شرایط نابرابر وارد دانشگاه شوند.
به گزارش ایسنا، از دیدگاه بسیاری از کارشناسان وجود سهمیه‌های ۱۹ گانه در آزمون‌های سراسری و حتی آزمون مقاطع بالاتر، کاملا عدالت آموزشی و رقابت برای کسب فرصت‌ها را زیر سوال می‌برد، چرا که این سهمیه‌ها بیش از ۶۰ درصد ظرفیت برخی حوزه‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. بنابراین همچنان خانواده‌ها و داوطلبان چشم‌انتظار تصمیم گیری جدی مسئولان در خصوص اصلاح سهمیه آزمون‌ها هستند و امیدوارند کارگروه تخصیصی ویژه این امر در شورای عالی انقلاب فرهنگی و طرح اصلاحیه ماده 90 در مجلس شورای اسلامی بتواند اشکالات موجود در تخصیص سهمیه‌ها را حذف کرده و مسئولان امر فضای برابر و یکسان برای رقابت هزاران داوطلب ورود به دانشگاه‌ها ایجاد کنند.
