در کشور قمر (کومور) 155 گذرنامه باطل شده که صدتای آن متعلق به اتباع ایرانی بوده است. اکثر این گذرنامه‌ها در فاصله سال‌های 2011 تا 2013 میلادی صادر شده‌اند؛ یعنی سال‌های 90 تا 92؛ دو سال آخر دولت محمود احمدی‌نژاد که قطع‌نامه‌های تحریمی را کاغذپاره می‌خواند.
به گزارش روزنامه شرق، آن زمان تمام تحریم‌ها علیه ایران صادر شده بود؛ ایران در شورای امنیت شش قطع‌نامه گرفته و کشتی‌رانی، نفت و معاملات بانکی ایران تحریم شده بود. به نظر می‌رسد رابطه سیاسی خوب دولت وقت ایران با دولت وقت کومور، منجر به پیداکردن روزنه‌ای سیاسی شد تا به کمک آن بتوانند تحریم‌ها را دور بزنند.
دارندگان گذرنامه‌های مجمع‌الجزایر کومور می‌توانند بدون دریافت روادید به برخی از کشورهای خاورمیانه و خاور دور سفر کنند، همچنین می‌توانند در بانک‌های خارجی حساب باز کنند و شرکت‌های خود را به ثبت برسانند. رویترز گزارشی منتشر کرده که طبق آن ادعا شده «بیش از صد نفر از افرادی که مجمع‌الجزایر کومور (کشور قمر) اخیرا گذرنامه آنها را باطل کرده است، ایرانی هستند». داده‌های اداره گذرنامه کومور نشان می‌دهد که بیش از هزار شهروند ایرانی در فاصله بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ گذرنامه کومور را خریداری کرده‌اند. در میان خریداران پاسپورت کومور نام شهروندان سوری، افغان، عراقی، چینی و شماری از کشورهای غربی دیده می‌شود.
به گزارش عصر ایران، خبرگزاری رویترز ضمن تحقیق در مورد ابطال اخیر شماری از گذرنامه‌های اتباع مجمع‌الجزایر کومور مدعی شده که گروهی از صاحبان این گذرنامه‌ها مدیران ارشد شرکت‌های فعال در بخش‌های تحریم‌شده اقتصاد ایران بودند. بنا بر این گزارش، مدیران ارشد شرکت‌های فعال در بخش حمل‌ونقل، نفت و گاز، مبادلات ارزی و فلزات ارزشمند ایران در میان افرادی هستند که مجمع‌الجزایر کومور گذرنامه آنها را باطل کرده است. برخی از این افراد بیش از یک گذرنامه کومور را خریداری کرده بودند. این مجمع‌الجزایر ماه ژانویه سال جاری میلادی گذرنامه ۱۵۵ نفر را باطل کرد.
بده‌بستان کومور با امارات و کویت
آبان 88 خبری در رسانه‌های داخلی ایران منتشر شد که کشور کومور به سفارت خود در کشور امارات متحده عربی دستور داده است برای اتباع کشورهای دیگر، از جمله ایران که فاقد گذرنامه هستند، برای ورود به این کشور به مدت دو ماه گذرنامه به تابعیت جمهوری کومور صادر کنند.
کشور کومور که تنها ۸۰۰ هزار نفر جمعیت دارد، برنامه خود برای فروش گذرنامه‌هایش در سال ۲۰۰۸ میلادی آغاز کرد. این کشور با دولت‌های امارات متحده عربی و کویت به توافق رسید تا به آن دسته از ساکنان این دو کشور که ابوظبی و کویت مایل به اعطای شهروندی به آنها نبودند، تابعیت کوموری بدهد. در مقابل دولت کومور صدها میلیون دلار کمک مالی از امارات متحده عربی و کویت دریافت کرد. مجمع‌الجزایر کومور بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ روابط حسنه‌ای با ایران داشت. احمد عبدالله محمد سامبی، رئیس‌جمهوری سابق این کشور، در شهر قم ایران تحصیل کرده بود.
تعدادی از محافظان وی نیز ایرانی بودند. او در سال ۲۰۰۸ به ایران نیز سفر کرد و محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری وقت ایران، نیز سال بعد به کومور سفر کرد. بیش از ۳۰۰ گذرنامه کومور در زمان ریاست‌جمهوری احمد عبدالله محمد سامبی به ایرانیان فروخته شد. فروش گذرنامه‌های کومور در زمان ریاست‌جمهوری اکیلیلو دونین، جانشین احمد عبدالله محمد سامبی، نیز ادامه یافت. او بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ رئیس‌جمهور کومور بود.
«ایلنا» به‌نقل از وزیر کشور سابق کومور که مسئول صدور پاسپورت برای خارجی‌ها در یک برهه بوده است، نوشت: او مشکوک بوده که برخی ایرانی‌ها از پاسپورت کومور برای دورزدن تحریم‌ها استفاده می‌کنند. او گفته که در آن زمان خواستار بررسی‌های بیشتر قبل از صدور پاسپورت به خارجی‌ها شده بود.
به گزارش عصر ایران به‌نقل از یورونیوز، منابع امنیتی و دیپلماتیک در کومور و کشورهای غربی گفته‌اند که آنها نگران استفاده ایرانیان از گذرنامه‌های کومور برای حفظ منافع خود در برابر تحریم‌های اقتصادی بوده‌اند. هرچند نام هیچ‌کدام از افرادی که گذرنامه کومور داشتند در فهرست تحریم‌ها علیه ایران قرار ندارد اما به نظر می‌رسد استفاده از گذرنامه یک کشور دیگر برای شرکت‌های ایرانی و مدیران آنها در راستای مقابله با تحریم‌ها راهگشا بوده است. در بین نام افراد ایرانی که گذرنامه کومور را دریافت کرده‌اند، اسم محمد ضراب برادر رضا ضراب تاجر ایرانی ترک نيز دیده می‌شود.
واکنش آمریکا
وزارت خزانه‌داری آمریکا از اظهارنظر درباره استفاده ایرانیان از گذرنامه کومور خودداری کرده است. این وزارتخانه اعلام کرده در مورد تحقیقات جاری سخنی نخواهد گفت.
ایسنا در گزارشی مرتبط نوشته که دولت آمریکا دستورالعملی را به کشورهای پذیرنده سرمایه‌گذار خارجی ابلاغ کرده تا علاوه بر ممنوعیت برای اتباع ایرانی، پاسپورت‌های پیشین آنان را نیز باطل کنند. به گزارش «خارتیا»، جزایر کوچک کارائیب شامل سنت‌کیس، دومنیکا، آنتیگوا و... کشورهای اروپایی مالت، بلغارستان، قبرس و کشور آفریقایی کومور از معدود کشورهایی هستند که با سرمایه‌گذاری‌های صد هزار دلار تا چند میلیون یورو پاسپورت خود را به متقاضیان واگذار می‌کنند. دارندگان این پاسپورت‌ها امکان سفر و فعالیت‌های اقتصادی با ملیت جدید را در بازارهای جهانی دارند. حالا آمریکا تلاش ویژه‌ای را شروع کرده تا مانع از اعطای تابعیت مضاعف به اتباع ایرانی شود، در جدیدترین اقدام بیش از صد پاسپورت صادرشده برای اتباع ایرانی توسط دولت کومور باطل شده است.
دوستی با عربستان به جای ایران
سیاست خارجی دولت کومور از اوایل سال ۲۰۱۶ میلادی تغییر کرد. روابط این کشور با ایران به سردی گرايید. در مقابل کومور روابط حسنه‌ای با عربستان و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس برقرار کرد. غزالی عثمانی، در ماه مي سال ۲۰۱۶ به سمت ریاست‌جمهوری کومور انتخاب شد و سیاست خارجی جدید کشورش را پی گرفت. یک کمیسیون پارلمان این کشور در سال ۲۰۱۷ مأمور تحقیق در مورد اعطای تابعیت کومور به ساکنان امارات متحده عربی و کویت شد. اتهاماتی مبنی بر فساد مالی مجریان این برنامه مطرح شد. بنا بر ادعاهای مطرح‌شده پاسپورت‌های کومور خارج از هدف اصلی که اعطای تابعیت به گروهی از ساکنان امارات متحده عربی و کویت بود، به فروش رسیدند. ایالات متحده آمریکا اکنون به‌طور سخت‌گیرانه‌تری مسافران از مبدأ و به مقصد کومور را کنترل می‌کنند. مقامات فرانسوی نیز به دلیل سکونت هزاران تبعه کومور در فرانسه نگران تبعات برنامه فروش گذرنامه‌های کومور هستند.
5 مدیر شرکت
ایلنا نوشته رویترز مدعی شده بیش از ۳۰۰ پاسپورت کوموری در زمان سامبی که در کومور به «آیت‌الله کومور» معروف بود، به ایرانی‌ها فروخته شده است.
او از ۱۹ ماه می امسال به اتهام مشارکت در ناآرامی‌های کشور در حصر خانگی است. این رسانه با بیان اینکه فروش پاسپورت در زمان جانشین «سامبی» نیز ادامه داشته، نام چند ایرانی را که بین ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ پاسپورت کوموری دریافت کرده‌اند، نوشت.
این رسانه «مجتبی عرب‌محقی» را به‌عنوان یکی از ایرانی‌هایی که پاسپورت این کشور آفریقایی را دریافت کرده، معرفی کرده و مدعی شده: او یکی از مدیران ارشد صنعت نفت ایران است که در اکتبر ۲۰۱۴ پاسپورت کومور را دریافت کرده. او در آن زمان رئیس کمپانی «سپهرگستر هامون» که یک شرکت تجاری بین‌المللی است، بوده است. او در سال ۲۰۱۶ مشاور تجاری یک کمپاتی اماراتی به نام «سیلک‌رود پترولیوم» بوده. «ناصر معصومیان»، مدیر مالی کمپانی اماراتی «سیلک‌رود پترولیوم» نیز دیگر ایرانی دارای پاسپورت کوموری است. رویترز نام «محمدصادق کاوه»، رئیس خدمات دریانوردی و بندر کاوه، «حسین مختاری‌زنجانی»، یکی از شخصیت‌های پرنفوذ در بخش انرژی ایران را نیز در بین اسامی دریافت‌کنندگان پاسپورت این کشور آفریقایی نوشته و مدعی شده «محمد ضراب»، تاجر طلای دوتابعیتی ایرانی-ترکیه‌ای نیز دارای پاسپورت کومور است. او برادر «رضا ضراب» است که به جرم دورزدن تحریم‌های ایران در زندان آمریکاست.
