ماهی ماده غذایی مفیدی است که در مناطق شمالی و جنوبی کشورمان یعنی مناطقی که در کنار دریا واقع شده‌اند، جزو مواد اصلی و اساسی برنامه غذایی مردم این مناطق محسوب میشود.
ماهی دارای ارزش تغذیه‌ای بسیار بالایی است و اکثر مواد مغذی مفید و ضروری برای انسان را به تنهایی داراست. ولی ویژگی مخصوص ماهی که آن را بین سایر مواد غذایی حائز اهمیت خاص ساخته است، نوع چربی موجود در آن است.
ماهی و محصولات دریایی با وجود آن که جزو مواد غذایی حیوانی هستند، ولی از نظر ترکیب چربی با سایر مواد حیوانی متفاوت‌اند. چربی موجود در مواد غذایی حیوانی به طور عمده حاوی ترکیباتی به نام اسید‌های چرب اشباع شده هستند که این ترکیبات موجب بالا بردن کلسترول و سایر چربی‌های نامطلوب خون می‌شوند.
بنابراین افراط در مصرف چربی‌های حیوانی، سلامت قلب و عروق را به خطر انداخته و در نهایت منجر به سکته‌های قلبی و مغزی میشود. ولی ماهی و آبزیان با وجود آن که از دسته مواد غذایی حیوانی هستند با این حال نوع چربی موجود در آن‌ها مشابه مواد گیاهی است و از اسید‌های چرب اشباع نشده به نام امگا ۳ در آبزیان وجود دارد که اثرات بسیار مهمی‌در سلامت انسان به عهده دارد و در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها و کنترل و کمک به بهبود اختلالات و عوارض مختلف نقش مهم و سازنده‌ای به عهده دارد.
جالب است بدانیم که چربی موجود در بافت‌های ماهی و آبزیان تنها موجب افزایش کلسترول و سایر چربی‌های نامطلوب خون و عوارض قلبی و عروق کمک مؤثری نیز می‌کند. ماهی از منابع بسیار خوب پروتئین محسوب میشود. پروتئین موجود در ماهی از نظر کمیت و کیفیت قابل توجه است، بدین معنی که پروتئین موجود در ماهی به شکلی است که به آسانی در دستگاه گوارش هضم و جذب میشود و به طور تقریبا کامل در بدن به مصرف می‌رسد.
ماهی یکی از منابع خوب آهن است و آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروب‌ها نقش مهمی‌به عهده دارد. آهن موجود در ماهی به گونه‌ای است که جذب آن در دستگاه گوارش آسان بوده و به خوبی در بدن به مصرف می‌رسد. علاوه بر آن آهن موجود در ماهی، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می‌دهد بنابراین نقش مهمی‌در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد.
ماهی حاوی مقدار قابل توجهی ویتامین‌های گروه "B" در تنظیم فعالیت سلول‌های عصبی و در نتیجه در سلامت سیستم عصبی و نیز در سلامت پوست تاثیر دارند. همچنین بعضی از انواع ویتامین‌های گروه "B"در خون سازی نیز مؤثرند. بنابراین با مصرف ماهی می‌توانیم به سلامت اعصاب، شادابی، طراوت پوست و پیشگیری از کم خونی کمک کنیم.
خواص ماهی
ماده مغذی دیگری که در ماهی به مقدار کافی وجود دارد روی میباشد. روی یک ماده مغذی است که در رشد کودکان و نوجوانان و نیز در بلوغ جنسی نوجوانان تاثیر مهمی‌دارد. کمبود این ماده مغذی در دوران رشد موجب کوتاهی قد و در صورت کمبود شدید باعث کوتولگی میشود. همچنین در دوران بلوغ منجر به تاخیر در بلوغ جنسی میشود. ماهی این ماده غذایی مفید با دارا بودن روی به میزان کافی میتواند به رشد و تنظیم بلوغ جنسی کمک کند.
ماهی از منابع غنی فلوئور در سلامت و استحکام دندان‌ها و در پیشگیری و پوسیدگی دندان تاثیر مهمی‌دارد. پس با مصرف ماهی می‌توانیم به سلامت و استحکام دندان‌های خود کمک کنیم فلوئور همچنین در پیشگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان مؤثر است.
ماهی دریا از بهترین منابع ید به حساب می‌آید. ید یکی از مواد مغذی است که تاثیر مهمی‌در سلامت انسان دارد. ید در رشد اثرات قابل توجهی دارد و کمبود آن موجب اختلال در رشد و کوتاهی قد میشود. بنابراین مصرف ماهی به مقدار کافی در دوران رشد ضروری است. ید همچنین در تکامل سیستم عصبی نقش مهمی‌دارد و چنانچه خانم‌ها در دوران بارداری مبتلا به کمبود شدید ید باشند، کودکانشان علاوه بر اختلال در رشد جسمی‌دچار عقب افتادگی ذهنی نیز می‌شوند و این مشکل تا آخر عمر گریبان‌گیر آنان خواهد شد. همچنین کمبود ید در شیر مادر میتواند منجر به اختلال در رشد جسمی و ذهنی کودک شیرخوار بشود.
مصرف ماهی "۲" تا"۳" بار در هفته در برنامه غذایی مادران باردار و شیرده میتواند اثرات مثبتی در رشد جسمی‌و ذهنی جنین و نوزاد داشته باشد. نقش دیگری که ید در سلامت انسان به عهده دارد تاثیر آن در متابولیسم مواد انرژی‌زا است. کمبود ید موجب کاهش متابولیسم مواد انرژی‌زا در بدن شده و در نتیجه منجر به افزایش وزن و چاقی میشود. ید در تولید مثل نیز مؤثر است و افراد مبتلا به گواتر ناشی از کمبود ید دچار اختلال در تولید مثل خواهند شد. مصرف ماهی و آبزیان میتواند نیاز انسان را به ید تامین کرده و از بروز عوارض ناشی از کمبود ید پیشگیری کند.
ماهی از منابع خوب فسفر محسوب میشود. فسفر ماده‌ای است که همراه کلسیم در سلامت و استحکام استخوان‌ها تاثیر مهمی‌دارد. ماهی‌هایی که با استخوان مصرف می‌شوند مانند ماهی کیلکا و ساردین علاوه بر خواصی که برای انواع ماهی‌ها ذکر شد حاوی مقدار قابل توجهی کلسیم نیز می‌باشند. بنابراین در رشد، استحکام و سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها مؤثرند.
ماهی و آبزیان با داشتن خواص تغذیه‌ای بسیار خوب می‌توانند قسمت اعظم نیازمندی‌های تغذیه‌ای ما را تامین کنند. علاوه بر آن به علت داشتن ترکیبات خاصی که در چربی بدن آن‌ها وجود دارد در پیشگیری از بسیاری امراض و کنترل و درمان بیماری‌های مختلف نقش مهمی‌به عهده دارند.
ساردین، ماهی‌های چرب آب‌های عمیق:
فواید آن شامل تامین اسید‌های چرب ضروری است که برای تکامل سیستم عصبی و سلامت مغز و اعصاب لازم است و برای زنان حامله و شیرده بسیار توصیه میشود و تاثیر آن در درمان افسردگی به اثبات رسیده و همچنین حاوی اسید‌های چرب امگا ۳ است.
آیا ماهی منبع خوبی برای چربی‌های امگا-۳ است؟
ماهی ها، بخصوص ماهی‌های آب‌های سرد، ماهی‌های چربی دار (با چربی زیاد) نظیر سالمون، ساردین، ماهی تن و ماهی قزل آلا بدن انسان را در مقابل بیماری‌های قلبی محافظت می‌نماید. اسید‌های چرب ضروری موجب جلوگیری از لخته شدن و چسبیدن پلاکت‌های خونی (بفرم پلاک‌های غنی از کلسترول) به سطح داخلی عروق میگردند.
اکثر حملات قلبی به علت ایجاد لخته‌های خونی در سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها - و جلوگیری از جریان مناسب خون در رگها- صورت می‌پذیرد. اسید‌های چرب امگا-۳ همچنین می‌توانند در کاهش التهاب در بیماری‌هایی نظیر آرتریت روماتوئید نقش داشته باشند.های امگا-۳ میباشد. بدن میگو، خرچنگ دریایی و صدف خوراکی نیزبه اندازه ماهی آب‌های آزاد حاوی اسید‌های چرب امگا-۳ میباشد. ماهی‌های غیر پرورشی اسید چرب امگا-۳ خود را بواسطه خوردن جلبک‌ها و پلانکتون‌ها و ماهی‌های دیگر بدست می‌آورند. اگر رژیم غذایی ماهی‌های پرورشی حاوی اسید‌های چرب امگا-۳ نباشد رشد این ماهی‌ها متوقف میشود به همین علت پرورش دهندگان ماهی این ماده مغذی را به غذا‌های ماهی می‌افزایند. از این رو میتوان گفت که ماهی‌های پرورشی و دریایی از لحاظ مقدار اسید‌های چرب امگا-۳ تفاوتی با هم ندارند.
بجز گربه ماهی‌های پرورشی برای بدست آوردن چربی‌های امگا-۳ حتما مجبور نیستید ماهی بخورید. شما میتواند این ماده مغذی را با خوردن مواد غذایی نظیر غلات و حبوبات کامل مانند دانه‌های سویا (روغن گیری نشده) و دانه‌ها و مغز‌ها بدست آورید. دانه‌های بذر کتان غنی‌ترین منبع غذایی این ماده‌های مغذی هستند. جیوه حاصل از آلودگی هوا، بواسطه باران وارد رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها شده و بوسیله باکتری‌ها به متیل جیوه تبدیل میشود و ماهی‌ها بواسطه خوردن جلبک‌ها و پلانکتون‌ها این ماده غذایی را دریافت می‌نمایند. تقریبا بدن تمام ماهی‌ها حاوی متیل جیوه یا Methyl Mercury میباشد که این ماده شیمیایی میتواند منجر به بروز آسیب‌های عصبی بخصوص در کودکان گردد. ماهی‌های بزرگتر حاوی مقادیر بیشتری از این ماده شیمیایی می‌باشند.
