زکات فطره

زكات فطره

(مسأله 1991) كسي كه موقع غروب شب عيد فطر1 بالغ و عاقل و هشيار است2 و فقير و بنده كس ديگر نيست3 بايد براي خودش و كساني كه نانخور او هستند، هر نفري يك صاع كه تقريباً سه كيلو است گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرّت4 و مانند اينها به مستحقّ بدهد5 و اگر پول يكي از اينها را هم بدهد كافي است6.

1- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب شب عيد فطر...

بهجت: موقع رؤيت شدن هلال ماه شوّال...

فاضل: موقع غروب شب عيد فطر، گرچه به چند لحظه باشد...

نوری،سبحانی: كسى كه موقع غروب يعنى قبل از غروب شب عيد فطر گرچه به چند لحظه باشد...

2- تبريزي: موقع غروب شب عيد، بالغ و عاقل است...

3- خوئي، سيستاني: موقع غروب شب عيد فطر، بالغ و عاقل است و بيهوش و فقير و بنده كس ديگر نيست...

مكارم: زكات فطره بر تمام كساني كه قبل از غروب شب عيد فطر «بالغ» و «عاقل» و «غني» باشند، واجب است، يعني...

4- تبريزي: ذرّت يا نان...

5- سيستاني: يك صاع –كه گفته مي شود تقريباً سه كيلو است- از غذاهاي معمول در شهرش مانند گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرّت به مستحقّ بدهد...

مكارم: يك صاع –كه تقريباً سه كيلو است- از آنچه غذاي نوع مردم آن محلّ است، اعمّ از گندم يا جو يا خرما يا برنج يا ذرّت و مانند اينها به مستحقّ بدهد...

بهجت: به ازاي هر نفر يك صاع طعام –تقريباً سه كيلو- از گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرّت و مانند اينها، از چيزهايي كه خوراك بيشتر مردم است به مستحقّ بدهد...

6- صافي: و بنابر احتياط ، بركسي كه موقع مغرب ماه شوال بي هوش باشد نيز واجب است.

بهجت: ولي احتياط مستحّب اين است كه زكات فطره را از گندم يا جو يا خرما يا كشمش بدهد و يا پول يكي از اينها را حساب كند.

سيستاني: و احتياط لازم آن است كه از غذاهايي كه در شهرش معمول نيست ندهد هرچند گندم يا جو يا خرما يا كشمش باشد.

*****

زنجاني: مسأله- زكات فطره بر انساني كه بالغ و عاقل است و بيهوش و فقير نيست لازم بوده و بايد براي خودش و كساني كه نانخور او هستند، هر نفري يك صاع از خوراكي هاي رايج در آن منطقه همچون گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج و مانند اينها به مستحقّ بدهد و اگر پول يكي از اينها را هم بدهد كافي است، در مورد اندازه صاع در مسأله [1864] توضيحاتي داده شد و گفتيم كه وزن هر صاع بنابر مشهور در تمام غلاّت، 1170 درهم مي باشد كه با تبديل آن به اوزان كنوني، تقريباً وزن 830/2 كيلوگرم را بدست آورده اند، ولي گفتيم كه ظاهراً وزن درهم بيش از مقداري است كه مبناي محاسبه فوق مي باشد، بنابر يك محاسبه وزن هر صاع تقريباً 47/3 و بر طبق محاسبه ديگر تقريباً 66/3 كيلوگرم ميباشد، همچنين بيشتر اشاره كرديم كه صاع پيمانه بوده و نه وزن مشخص؛ و اوزان فوق ظاهراً براي گندم متوسّط تعيين شده بنابراين حجم صاع ما بين 3/4 تا 9/4 ليتر خواهد بود. اين حجم در غلات سبكتر از گندم، همچون جو؛ وزني كمتر از اوزان فوق دارد.

وحید: مسأله- كسى كه موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل است و فقیر و بنده كسى نیست ، به این معنى كه ماه رمضان را ـ اگر چه به یك آن تا تحقّق غروب ـ با این شرایط درك كند ، باید براى خودش و كسانى كه نانخور او هستند ، هر نفرى یك صاع ـ كه تقریباً سه كیلوگرم است ـ گندم یا جو یا خرما یا كشمش یا برنج و مانند اینها به مستحقّ بدهد ، و بنابر احتیاط واجب غذاى معمول محلّش باشد ، و اگر پول یكى از اینها را هم بدهد كافیست ، و بنابر احتیاط واجب كسى كه وقت غروب شب عید فطر بى هوش است ، باید فطره را بدهد.

مظاهری: مسأله- كسى كه قبل از غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل و هشيار است و فقير نيست و مى‏تواند در مال خود تصرّف كند بايد براى خودش و كسانى كه تحت تكفّل او هستند، هر نفرى تقريباً سه كيلو گندم يا جو يا خرما يا برنج و مانند اينها به مستحقّ بدهد و اگر پول يكى از اينها را هم بدهد كافى است.

(مسأله 1992) كسي كه مخارج سال خود و عيالاتش را1 ندارد و كسبي2 هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عيالاتش را3 بگذراند فقير است و دادن زكات فطره بر او واجب نيست.

1- بهجت: خود و خانواده اش را...

2- فاضل: كسب و كاري...

3- بهجت: خود و آنان را...

*****

مكارم: مسأله- غني كسي است كه مخارج سال خود و عيالاتش را دارد، يا از طريق كسب وكار به دست مي آورد و اگر كسي چنين نباشد فقير است؛ زكات فطره بر او واجب نيست و مي تواند زكات فطره بگيرد.

مسائل اختصاصي

بهجت: مسأله 1563- كسي كه خرج سال خود، و خانواده اش را دارد، فقير نيست و دادن زكات فطره بر او واجب است، و كسي كه فعلاً خرج سال را ندارد، ولي به تدريج به دست مي آورد و مصرف مي كند، اگر غير از آنچه خرج مي كند، با قرض كردن و مانند آن بتواند زكات فطره را بدهد به طوري كه نظم امور او بر هم نخورد و موجب حرج و اجحاف نباشد، بنابر احتياط واجب بايد زكات فطره را بدهد.

زنجاني: مسأله 2001- كسي كه در ماه رمضان شرايط وجوب زكات فطره را كه در مسأله [1991] گفته شد دارا باشد، چنانچه اين شرايط تا طلوع آفتاب روز عيد فطر باقي باشد، بي ترديد زكات فطره بر وي واجب است، بلكه بنابر احتياط واجب اگر يكي از اين شرايط را تا هنگام طلوع آفتاب روز عيد فطر از دست بدهد، باز زكات فطره تعلق مي گيرد. همچنين است در مورد نانخور انسان كه اگر در قسمت آخر ماه رمضان نانخور انسان بشمار آيد و اين امر تا طلوع آفتاب روز عيد فطر ادامه يابد، بي ترديد زكات فطره بر انسان واجب است، و اگر تا طلوع آفتاب ادامه نيابد، مثلاً آن شخص در اين فاصله از دنيا برود، به احتياط واجب زكات فطره وي لازم مي باشد. اين مسأله، مبناي مسائل آينده است، ولي به جهت عدم تفاوت بين احتياط واجب و فتوا در عمل، براي سهولت فهم مسائل، بين باقي ماندن شرايط تا طلوع آفتاب و عدم باقي ماندن آن فرقي نخواهيم گذاشت.

(مسأله 1993) انسان بايد فطره كساني را كه در غروب1 شب عيد فطر نانخور او حساب مي شوند بدهد2؛ كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشند يا كافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد يا نه، در شهر خود او باشند يا در شهر ديگر3.

1- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب...

مكارم: قبل از غروب...

2- مظاهری: انسان بايد فطره كساني را كه قبل از غروب شب عيد فطر تحت تكفّل او هستند بدهند..

سبحانی: انسان بايد فطره كساني را كه در غروب شب عيد فطر وارد شده و مدتى نزد او مى مانند به نحوى كه نانخور او حساب مى شوند...

بهجت: ولي زني كه ناشزه شده و از تمكين شوهر خودداري مي كند، اگر نانخور او حساب نشود، فطره او بر شوهر واجب نيست.

*****

زنجاني: مسأله- زكات فطره تمام نانخور هاي انسان لازم است، كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشند يا كافر، دادن خرج آنها به او واجب باشد يا نه، در شهر خود باشند يا در شهر ديگر.

(مسأله 1994) اگر كسي را كه نانخور اوست (و درشهر ديگر است1) وكيل كند كه از مال او فطره خود را بدهد (چنانچه اطمينان داشته باشد كه فطره را مي دهد2)، لازم نيست خودش فطره او را بدهد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله زنجاني نيست]

2- مكارم: چنانچه اطمينان و وثوق داشته باشد كه فطره را مي دهد، كافي است.

[قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله اراكي نيست]

(مسأله 1995) فطره مهماني كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده و نانخور او حساب مي شود، بر او واجب است1.

1- فاضل: اگر نانخور او حساب شود، بر او واجب است، ليكن به مجرد صرف يك افطاري فطره ميهمان بر صاحبخانه واجب نيست.

وحید: در وقت وجوب زکات فطره نانخور او حساب می شود بر او واجب است.

سبحانی: و عرفاً نانخور او حساب مى شود بر او واجب است.

*****

گلپايگاني، صافي: فطره مهماني كه پيش از مغرب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده در صورتي كه بگويند امشب نان او را داده، بر او واجب است هر چند نانخور او حساب نشود.

مكارم: مسأله- ميهماني كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده و نانخور او محسوب مي شود (يعني تصميم دارد مدتي نزد او بماند) دادن زكات فطره او نيز واجب است، امّا اگر فقط براي شب عيد دعوت شده فطره او بر ميزبان نيست و در صورتي كه بدون رضايت صاحبخانه باشد نيز بنابراحتياط واجب فطره او را بدهد، همچنين فطره كسي كه انسان را مجبور كرده است كه خرجي او را بپردازد.

سيستاني: مسأله- فطره مهماني كه پيش از غروب شب عيد فطر وارد شده و شب را نزد او مانده و نانخور او –هرچند موقّتاً- حساب مي شود، بر او واجب است.

بهجت: مسأله- فطره كسي كه پيش از بر آمدن هلال ماه شوّال مهمان شخص ديگري شده است بر ميزبان واجب است، به شرط آنكه براي خوردن غذا به منزل او آمده باشد، ولو بعداً مانعي پيش آيد كه نتواند غذا صرف كند، امّا اگر وقت رؤيت هلال، غذايي براي كسي هديه بفرستد، در صورتي كه اينگونه هديه مستمرّ نبوده و صدق نانخور يا مهمان بر او نكند، فطره او بر هديه دهنده واجب نيست، هر چند با مال او افطار كرده باشد.

زنجاني: مسأله –زكات فطره كسي بر انسان واجب است كه «نانخور» -بدون هيچ قيدي- خوانده شود، ولي كسي كه فقط با قيدي نانخور خوانده مي شود مثلاً تنها «نانخور در شب عيد فطر» يا «نانخور در روز آخر ماه رمضان» به وي گفته مي شود، زكات فطره وي بر انسان واجب نيست. بنابراين مهماني كه قبل از غروب آفتاب شب عيد فطر وارد منزل انسان مي گردد اگر بنا دارد مدّت طولاني مهمان بوده به گونه اي كه «نانخور» -بدون هيچ قيدي- بشمار آيد، زكات فطره وي واجب است، ولي اگر تنها همان شب را مهمان است زكات فطره وي واجب نيست، هرچند احتياط مستحّب آن است كه زكات فطره او را هم بدهد و اگر در طول ماه رمضان نانخور انسان باشد بنابراحتياط واجب زكات فطره وي بر انسان واجب است. در هر صورت در جاهايي همچون اين مسأله كه به طور مسلّم نمي توان زكات را به گردن مهمان يا صاحبخانه دانست، چنانچه يكي از آن دو با اجازه ديگري زكات فطره را به نيّت كسي كه واقعاً زكات فطره به گردن او است بدهد كافي است و بر ديگري پرداخت مجدّد زكات فطره لازم نيست.

مظاهری: مسأله- - زكات فطره مهمان بر ميزبان واجب نيست، خواه با رضايت ميزبان آمده باشد يا بدون رضايت، پيش از غروب آمده باشد يا بعد از غروب.

(مسأله 1996) فطره مهماني كه پيش از غروب1 شب عيد فطر بدون رضايت صاحبخانه وارد مي شود و مدّتي نزد او مي ماند2 واجب است3 و همچنين است فطره كسي كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجي او را بدهد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب...

2- زنجاني: به گونه اي كه نانخور او حساب مي گردد...

وحید: بنابر احتیاط واجب فطره اش را هم خودش و هم میزبان بدهد ، و همین احتیاط در مورد كسى كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجى او را بدهد ، باید رعایت شود.

3- گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط، واجب است...

زنجاني: بنابراحتياط واجب، لازم است...

فاضل، نوري: در صورتي كه نانخور او حساب شود (فاضل: بنابر احتياط ) واجب است...

مكارم، سيستاني، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1995.

*****

خوئي: مسأله- واجب بودن فطره مهماني كه پيش از غروب شب عيد بدون رضايت صاحبخانه وارد مي شود و مدتي نزد او مي ماند محلّ اشكال است بلكه أظهر عدم وجوب است اگر چه بهتر دادن است. و همچنين است فطره كسي كه انسان را مجبور كرده اند كه خرجي او را بدهد.

. تبريزي: محلّ اشكال است اگر چه احوط دادن است...

سبحانی: مسأله- مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر بدون رضايت صاحبخانه وارد شود و نانخور او حساب گردد و كسى كه انسان را مجبور كرده است كه خرجى او را بدهد. و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه خود آنها نيز فطره خود را بدهند.

(مسأله 1997) فطره مهماني كه بعد از غروب1 شب عيد فطر وارد مي شود، بر صاحبخانه واجب نيست2، اگر چه پيش از غروب3 او را دعوت كرده باشد و در خانه او هم افطار كند4.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب...

2- خوئي: در صورتي كه نانخور او حساب شود بنابر احتياط، واجب است و الا واجب نيست...

سيستاني: در صورتي كه نانخور او حساب شود، بنابر احتياط، واجب است و الا واجب نيست، و كسي را كه انسان براي افطار شب عيد دعوت مي كند، نانخور به حساب نمي آيد و فطره اش بر صاحبخانه نيست.

3- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب...

4- زنجاني: و قرار است مدتي طولاني، مهمان وي باشد.

مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1995.

(مسأله 1998) اگر كسي كه موقع غروب1 شب عيد فطر ديوانه يا بيهوش باشد2، زكات فطره بر او واجب نيست3.

این مسأله در رساله آیات عظام: مظاهری و مکارم نیست.

1- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب...

2- تبريزي، صافي، زنجاني: ديوانه باشد...

3- تبريزي: ولي اگر بيهوش باشد احتياط واجب آن است كه زكات فطره را بدهد.

بهجت: ولي اگر يكي از افراد تحت تكفل او در اين موقع ديوانه يا بيهوش باشد، فطره او بر وليّ واجب است.

*****

خوئي، سيستاني: مسأله- اگر كسي موقع غروب شب عيد فطر ديوانه باشد، در صورتي كه ديوانگي او تا ظهر روز عيد فطر باقي باشد زكات فطره بر او واجب نيست و الا بنابر احتياط واجب لازم است فطره را بدهد.

وحید: مسأله- اگر كسى موقع غروب شب عید فطر دیوانه باشد ، زكات فطره بر او واجب نیست.

(مسأله 1999) اگر پيش از غروب1 بچه بالغ شود، يا ديوانه عاقل گردد، يا فقير غني شود2، در صورتي كه شرايط واجب شدن فطره را دارا باشد، بايد زكات فطره را بدهد3.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- خوئي، تبريزي: پيش از غروب يا مقارن غروب...

گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب يا مقارن آن...

2- مكارم: بايد زكات فطره را بدهد، ولي اگر بعد از غروب باشد زكات فطره بر او واجب نيست، هر چند مستحّب است اگر تا پيش از ظهر روز عيد شرايط حاصل شود زكات فطره را بدهد.

3- بهجت: و همچنين است اگر كافري قبل از غروب شب عيد فطر، مسلمان شود و يا بيهوشي به هوش آيد.

(مسأله2000) كسي كه موقع غروب1 شب عيد فطر، زكات فطره بر او واجب نيست، اگر تا پيش از ظهر روز عيد شرطهاي واجب شدن فطره در او پيدا شود مستحّب است2 زكات فطره را بدهد3.

1- گلپايگاني، صافي: موقع مغرب...

مظاهری: کسی که قبل از غروب...

2- خوئي: احتياط واجب است...

3- وحید: بنابراحتیاط مستحّب زکات فطره را بدهد.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1999.

*****

سيستاني: مسأله- اگر در موقع غروب شب عيد فطر، شرايط وجوب زكات فطره نباشد ولي پيش از ظهر روز عيد آن شرايط پيدا شود، احتياط واجب آن است كه زكات فطره را بدهد.

زنجاني: مسأله- بر كسي كه در هيچ مقداري از ماه رمضان شرايط وجوب زكات فطره را دارا نباشد، زكات فطره واجب نيست ولي اگر تا پيش ازظهر روز عيد شرايط وجوب زكات فطره در او پيدا شود، مستحّب، بلكه مطابق احتياط استحبابي است كه زكات فطره را بدهد.

(مسأله 2001) كافري كه بعد از غروب1 شب عيد فطر مسلمان شده فطره بر او واجب نيست2. ولي مسلماني كه شيعه نبوده، اگر بعد از ديدن ماه شيعه شود، بايد زكات فطره را بدهد.

این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم و مظاهری نیست.

1- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب...

2- سبحانی: [پایان مسأله]

(مسأله 2002) كسي كه فقط به اندازه يك صاع كه تقريباً سكه كيلو است1 گندم و مانند آن دارد2، مستحّب است زكات فطره را بدهد و چنانچه عيالاتي داشته باشد3 و بخواهد فطره آنها را هم بدهد مي تواند به قصد فطره، آن يك صاع را به يكي از عيالاتش بدهد4 و او هم به همين قصد به ديگري بدهد و همچنين تا به نفر آخر برسد و بهتر است نفر آخر چيزي را كه مي گيرد به كسي بدهد كه از خودشان نباشد5. و اگر يكي از آنها صغير باشد، احتياط آن است كه او را در دور دادن زكات فطره داخل نكنند6 و چنانچه وليّ صغير از طرف او قبول نمايد بايد آن زكات فطره را به مصرف صغير برساند، نه اين كه از طرف او به ديگري بدهد.

1- زنجاني: كه مقدار آن در مسأله [1991] گفته شد...

2- سيستاني: كسي كه فقط به اندازه يك صاع گندم و مانند آن را دارد...

3- بهجت: چنانچه افرادي تحت تكفّل داشته باشد...

4- بهجت: به يكي از اين افراد بدهد...

5- بهجت: [پایان مسأله]

مكارم: بهتر است بعداً آن را به كسي بدهند كه از خودشان نباشد و اگر يكي از آنها صغير است، وليّ او به جاي او بگيرد و بعد به شخص ديگري دهد.

سبحانی: و اگر يكى از آنها صغير باشد، ولىّ او به جاى او مى گيرد احتياط آن است چيزى را كه براى صغير گرفته به كسى ندهد.

وحید: و اگر یكى از آنها صغیر باشد ، ولىّ او براى خودش بگیرد ، و آنچه را براى خود گرفته براى صغیر به قصد فطره بدهد ، و اگر براى صغیر گرفت ـ بنابر احتیاط واجب ـ آن را به كسى ندهد.

6- اراكي: و وليّ او مي تواند از جانب صغير بگيرد و سپس از جانب او پرداخت كند و بهتر است كه وليّ براي خودش دريافت، و از جانب صغير پرداخت كند.

گلپايگاني، خوئي، فاضل، تبريزي، صافي، نوري: اگر يكي از آنها صغير باشد، وليّ او بجاي او مي گيرد و احتياط (فاضل: احتياط واجب)آن است كه چيزي را كه براي صغير گرفته به كسي ندهد.

زنجاني: اگر يكي از آنها صغير يا ديوانه باشد، وليّ او بجاي او مي گيرد و احتياط مستحّب آن است كه چيزي را كه براي صغير يا ديوانه گرفته، به كسي ندهد.

سيستاني: اگر يكي از آنها صغير يا ديوانه باشد، وليّ او بجاي او مي گيرد و احتياط مستحّب آن است كه به قصد او نگيرد ، بكله براي خودش بگيرد.

*****

مظاهری: مسأله- مستحّب است فقير زكات فطره خود را بدهد و چنانچه عيالاتى داشته باشد و بخواهد زكات فطره آنها را هم بدهد، مى‏تواند به قصد فطره، فطره خود را به يكى از عيالاتش بدهد، و او هم به همين قصد به ديگرى بدهد و همچنين تا به نفر آخر برسد، و بهتر است نفر آخر چيزى را كه مى‏گيرد به كسى بدهد كه از خودشان نباشد.

(مسأله 2003) اگر بعد از غروب1 شب عيد فطر بچه دار شود2، يا كسي نانخور او حساب شود، واجب نيست فطره او را بدهد3. اگر چه مستحّب4 است فطره كساني را كه بعد از غروب5 تا پيش از ظهر روز عيد نانخور او حساب مي شوند بدهد.

1- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب...

2- خوئي: واجب نيست فطره او را بدهد، ولي احتياط واجب آن است كه فطره كساني را كه بعد از غروب تا پيش از ظهر عيد نانخور او حساب مي شوند بدهد.

سيستاني: واجب نيست فطره او را بدهد، ولي اگر پيش از غروب بچه دار شود يا ازدواج كند، اگر نانخور او شمرده شوند، بايد فطره آنها را بدهد و اگر نانخور ديگري باشند، بر او واجب نيست و اگر نانخور كسي نباشند، فطره زن بر خودش واجب است و بر بچه، چيزي نيست.

3- مكارم: مستحّب است فطره او را بپردازد، ولي واجب نيست.[پايان مسأله]

4- زنجاني: بلكه مطابق احتياط استحبابي...

وحید: اگر چه احتیاط مستحّب...

5- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب...

*****

مظاهری: مسأله- اگر بعد از غروب شب عيد فطر بچه‏دار شود يا كسى تحت تكفّل او محسوب شود واجب نيست فطره او رابدهد گرچه مستحّب است فطره آنها را بدهد.

(مسأله 2004) اگر انسان نانخور كسي باشد و پيش از غروب1 نانخور كس ديگر شود، فطره او بر كسي كه نانخور او شده واجب است مثلاً اگر دختر پيش از غروب2 به خانه شوهر رود، شوهرش بايد فطره او را بدهد.

این مسأله د ر رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- خوئي، تبريزي: پيش از غروب يا مقارن غروب...

گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب يا مقارن آن...

2- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب...

(مسأله 2005) كسي كه ديگري بايد فطره او را بدهد، واجب نيست فطره خود را بدهد1.

1- تبريزي: و فرقي هم نيست بداند كه آن ديگري فطره او را مي دهد يا نداند.

فاضل: بلكه اگر كسي نانخور ديگري باشد كه به جهت فقر زكات بر او واجب نمي شود، بر خود او زكات فطره واجب نيست هر چند غني باشد.

مظاهری: گرچه بداند آن شخص فطره‏اش را نمى‏دهد.

(مسأله 2006) اگر فطره انسان بر كسي واجب باشد و او فطره را ندهد1، بر خود انسان واجب نمي شود2.

1- سيستاني: يا نتواند بدهد، بر خود انسان بنابر احتياط، واجب مي شود چنانچه داراي شرايط گذشته در مسأله [1991] باشد، فطره خويش را بدهد.

2- گلپايگاني، صافي: مگر آن كه شخص غني نانخور فقير باشد كه در اين صورت احتياط لازم آن است كه غني فطره خود را بدهد.

وحید: احتیاط مستحّب آن است كه اگر واجد شرایط وجوب زكات فطره باشد ، خودش بدهد.

مكارم: احتياط واجب آن است كه اگر مي تواند خودش بدهد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 2005.

(مسأله 2007) اگر كسي كه فطره او بر ديگري واجب است خودش فطره را بدهد، از كسي كه فطره بر او واجب شده ساقط نمي شود1.

1- فاضل، مكارم، سبحانی: مگر اين كه با اذن و اجازه طرف باشد.

بهجت: بنابر احوط، مگر اين كه با اذن مكلّف و به قصد نيابت از او باشد، كه كفايت آن بعيد نيست.

زنجاني: ولي اگر از طرف كسي كه فطره بر او واجب شده با اجازه او بدهد، كفايت مي كند.

مظاهری: مگر آنكه به نيّت او بدهد.

(مسأله 2008) زني كه شوهرش مخارج او را نمي دهد، چنانچه نانخور كس ديگر باشد، فطره اش بر آن كس واجب است1 و اگر نانخور كس ديگر نيست، در صورتي كه فقير نباشد، بايد فطره خود را بدهد2.

این مسأله در رساله آیت الله سيستاني نیست.

1- مكارم: و اگر زن غني است و از مال خود خرج مي كند بايد شخصاً فطره را بدهد.

2- بهجت: و اگر از روي شدت احتياج شوهر، زن به او انفاق مي كند، فطره او نيز بر زن واجب است، ولي اگر شوهر با همين سختي فطره زن را بدهد ساقط شدن فطره از گردن زن خالي از وجه نيست.

وحید: در صورتى كه شرایط وجوب در او جمع باشد ، باید فطره خود را بدهد.

(مسأله 2009) كسي كه سيّد نيست نمي تواند به سيّد فطره بدهد حتّي اگر سيّدي نانخور او باشد1نمي تواندد فطره او را به سيّد ديگر بدهد.

1- مظاهری: حتی اگر سیدی تحت تکفل او باشد...

*****

مكارم: مسأله- كسي كه سيّد است نمي تواند زكات فطره از غير سيّد بگيرد.

(مسأله 2010) فطره طفلي كه از مادر يا دايه شير مي خورد، بر كسي است كه مخارج مادر يا دايه را مي دهد، ولي اگر مادر يا دايه مخارج خود را از مال طفل برمي دارد فطره طفل بر كسي واجب نيست1.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- زنجاني: ولي فطره مادر يا دايه بنابر احتياط واجب از مال طفل برداشته مي شود.

(مسأله 2011) انسان اگر چه مخارج عيالاتش را 1 از مال حرام بدهد، بايد فطره آنان را از مال حلال بدهد.

این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل و مظاهری نیست.

1- بهجت: مخارج افراد تحت تكفل خود را...

(مسأله 2012) اگر انسان كسي را اجير نمايد و شرط كند كه مخارج او را بدهد1 (در صورتي كه به شرط خود عمل كند و نانخور او حساب شود2) بايد فطره او را بدهد3 ولي چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد و مثلاً پولي رابراي مخارجش بدهد، دادن فطره او واجب نيست4.

1- فاضل: مانند خدمتكار...

2- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: گلپايگاني، خوئي، صافي، زنجاني و تبريزي نيست]

3- بهجت: [پایان مسأله].

4- فاضل: مانند كارگران در كارخانه ها و مهمانخانه ها كه معمولاً كاركنان، غذاي خود را همانجا مي خورند فطره آنها بر خودشان است نه بر صاحبكار.

*****

مكارم: مسأله- هر گاه انسان كسي را اجير كند و شرط نمايد كه مخارج او را نيز بدهد (مانند خدمتكار) بايد فطره او را هم بزند. ولي در مورد كارگراني كه مخارج آنها بر عهده صاحب كار است و اين مخارج جزئي از مزد آنها محسوب مي شود، فطره آنها بر صاحب كار واجب نيست، همچنين در مهمانخانه ها و مانند آن كه معمول است كاركنان غذاي خود را در همانجا مي خورند و اين در حقيقت جزء حقوق آنها محسوب مي شود، فطره آنها بر خودشان است، نه بر صاحب كار.

سيستاني: مسأله- اگر انسان كسي را كه اجير مي نمايد مانند بنّا و نجّار و خادم، مخارج او را بدهد به طوري كه نانخور او محسوب شود، بايد فطره او را هم بدهد، ولي چنانچه فقط مزد كارش را بدهد، واجب نيست فطره او را بدهد.

سبحانی: مسأله- اگر انسان كسى را اجير نمايد اگر جزء عائله و نانخور حساب شود زكات او را بايد بدهد بنابراين فطره كارگران كارخانه ها و مانند آنها بركارفرما واجب نيست.

وحید: مسأله- اگر انسان كسى را اجیر نماید و شرط كند كه مخارج او را بدهد و به شرط خود وفا كند ، باید فطره او را هم بدهد ، ولى چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد ، مثلا پولى براى مخارجش بدهد و به عنوان نفقه نباشد ـ چه به عنوان مزد كارش باشد یا به عنوان دیگرى ـ واجب نیست فطره او را بدهد.

مظاهری : فطره كارگران و كارمندان و سربازان بر خود آنها واجب است گرچه غذاى روزانه آنها در محل كار به آنها داده شود.

مسأله اختصاصي

مكارم: مسأله 1708- مخارج سربازها در سربازخانه ها يا ميدان جنگ بر عهده دولت است، ولي فطره آنها بر دولت واجب نيست و اگر در شرايط در خودشان جمع است بايد زكات فطره خود رابدهند.

(مسأله 2013) اگر كسي بعد از غروب شب1 عيد فطر بميرد، بايد فطره او و عيالاتش را2 از مال او بدهند، ولي اگر پيش از غروب3 بميرد، واجب نيست فطره او و عيالاتش را4 از مال او بدهند5.

1- گلپايگاني، صافي: بعد از مغرب...

2- بهجت: فطره او و افراد تحت تكفل او را...

3- گلپايگاني، صافي: پيش از مغرب...

4- بهجت: فطره او و خانواده اش را...

5- زنجاني: همچنين اگر يكي از عيالات انسان بعد از غروب شب عيد فطر بميرد، پرداخت فطره او بر انسان واجب است، ولي اگر پيش از غروب بميرد، لازم نيست فطره او را بپردازد.

مكارم: و در صورتي كه عيالاتش داراي شرايط وجوب فطره هستند خودشان بايد زكات فطره را بپردازند.

*****

سيستاني: مسأله- اگر پيش از غروب شب عيد فطر بميرد، واجب نيست فطره او و عيالاتش را از مال او بدهند، ولي اگر بعد از غروب بميرد، مشهور فرموده اند بايد فطره او و عيالاتش را از مال او بدهند، ولي اين حكم خالي از اشكال نيست و مقتضاي احتياط ترك نشود.