چگونه فشار حداکثری آمریکا بر ایران، عربستان را به سمت ساخت «بمب اتم» سوق خواهد داد؟

عربستان سعودی در سالیان اخیر تلاش زیادی برای هسته ای شدن به خرج داده و در همین راستا با کشورهای زیادی و از جمله ایالات متحده برای راه اندازی برنامه هسته ای اش مذاکره کرده است.

به گزارش «تابناک»؛ در این زمینه، بسیاری از رسانه ها، کارشناسان و سیاستمداران غربی نسبت به هرگونه تلاش عربستان برای هسته ای شدن و تمایل آمریکا برای کمک با بلندپروازی های هسته ای سعودی هشدار داده اند.

همچنین «پل پیلار» مدیر ارشد سابق سازمان سیا در پایگاه آمریکایی «لوبلاگ» نوشت: کارزار فشار حداکثری ترامپ در برابر ایران و خروج واشنگتن از برجام می تواند زمینه های تلاش عربستان برای ساخت بمب هسته ای را فراهم سازد.

پیلار بر آن است که باید تهدید محمد بن سلمان در مورد ساخت بمب هسته ای را جدی گرفت. او در مصاحبه با شبکه سی بی اس آمریکا عنوان کرده بود، عربستان به دنبال سلاح اتمی نیست، اما اگر ایران بمب اتم بسازد، ریاض هم در اسرع وقت این کار را انجام خواهد داد.

در ادامه این مطلب آمده است: آمریکا براساس موافقت دولت امارات برنامه های هسته ای این کشور را از نزدیک نظارت می کرد؛ اما عربستان از اجازه دادن به هرگونه بازرسی های جامع بین المللی برای شناسایی هر گونه کار بر روی سلاح اتمی خودداری می کند و ولیعهد سعودی آشکارا تهدید به ساخت بمب هسته ای کرده است. به نظر می رسد این تهدیدات در پاسخ به هرگونه پیشرفت ایران در زمینه برنامه هسته ای باشد.

در این میان یک مدل مفید برای برنامه صلح آمیز هسته ای، برجام است. برجام توافق چند جانبه است که ترامپ با آن مخالفت کرد و با تحمیل تحریم های اقتصادی جدید، علی رغم پیروی ایران از این توافقنامه، از آن خارج شد.

برجام تمام مسیرهای ممکن برای توسعه سلاح هسته ای را از طریق محدودیت های شدید بست. این توافق همچنین یک سیستم بازرسی کامل را شامل می شود که نه تنها نظارت روزمره بر روی تأسیسات هسته ای ایجاد کرد، بلکه به بازرسان بین المللی این امکان را می دهد که از هر سایت مشکوکی، بازدید کنند.

اما در خصوص برنامه هسته ای عربستان، هرچند جزئیات چندانی در دسترس نیست، تایمز گزارش می دهد، بنا بر توافق صورت گرفته با سعودی ها، محدودیت زمانی 10-15 سال برای تولید سوخت عربستان تعیین شده است؛ همان محدودیتی است که در برجام برای برنامه هسته ای ایران در نظر گرفته شد و مورد حمله مخالفان این توافق قرار گرفت.

ناگفته نماند عربستان سعودی چندین سال است که می خواهد هر آنچه ایران به دست می آورد انجام دهد. واکنش ایالات متحده هم به خواست عربستان این می تواند باشد: بسیار خوب شما هم می توانید توافقی همچون برجام داشته باشید؛ به غیر از محدودیت های شدید در میزان غنی سازی اورانیوم و دیگر بازرسی ها.

علاوه بر این، در مقایسه با تجربیات ایران از برنامه هسته ای، عربستان سعودی هیچ تحریم های اقتصادی به دلیل داشتن برنامه هسته ای متحمل نشده است. اما این تنها یکی از سیاست های منطقه ای نا متناقض و ریاکارانه دولت آمریکاست.

هرچند ایران در زمان حکومت پهلوی هم همکاری هایی با کشورهای عربی خلیج فارس در جهت توسعه یک برنامه هسته ای داشت، در خصوص عربستان سعودی سال هاست نگرانی های فراوانی درباره توسعه سلاح هسته ای وجود دارد.

روابط امنیتی ریاض با پاکستان از جمله تأمین مالی برنامه تسلیحات هسته ای آن برای تولید اولین بمب اسلامی، از جمله مسائلی است که نادیده گرفته شده است.

در میان تمامی مخالفان برجام و برنامه موشک های بالستیک ایران، عربستان سعودی به عنوان یکی از همسایگان منطقه ای، در رأس مخالفان این برنامه های ایران بود. این در حالی است که دو دهه پیش، عربستان سعودی مخفیانه موشک های میان بردی از چین خریداری کرد که اگرچه گزارش شد برای حمل سلاح های متعارف طراحی شده، اما در اصل برای حمل کلاهک هسته ای پیکربندی شده بود. سعودی ها در سال های اخیر نیروی موشکی خود را مدرن کرده و دوباره به چین به عنوان تأمین کننده موشکی متکی هستند.

فعالیت های بی ثبات کننده منطقه ای همچنین نشان می دهد که عربستان سعودی علاوه بر نگرانی ها بر سر برنامه هسته ایش، نگرانی های دیگری هم در منطقه ایجاد کرده است. عربستان سعودی در یمن فاجعه انسانی بزرگی رقم زده و چند ماه پیش تلاش کرد نخست وزیر لبنان را مجبور به کناره گیری کند و بی شک ولیعهد بی پروای سعودی پشت تمام سیاست های اخیر عربستان قرار دارد.

قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار اهل عربستان از دیگر اقدامات وحشیانه اخیر عربستان است که توجه بسیاری را به الگوی رفتاری بن سلمان جلب کرده است. هرچند این امر نتوانسته موضع ترامپ در خصوص عربستان و ولیعهد را تغییر دهد، «برد شرمن» یکی از اعضای مجلس نمایندگان به تازگی اظهار داشته است: کشوری که نتواند اعتمادها در خصوص نحوه استفاده از اره را جلب کند، نمی تواند برنامه هسته ای داشته باشد.

در نهایت اینکه، حمله دولت ترامپ به برجام می تواند باعث شود عربستان سعودی سعی کند چنین سلاح هایی را به دست آورد. لذا اگر سیاست فشار حداکثری ایالات متحده موفق شود مطلوبیت اقتصادی که ایران براساس برجام بدست آورده بود را به طور کامل از بین ببرد، رهبران ایران ممکن است از این توافق کنار بکشند و در این صورت تمامی محدودیت های هسته ای ایران از بین می رود که به نوبه خود ممکن است منطق لازم برای ریاض در راستای دستیابی به بمب اتمی به ویژه در زمان زمامداری بن سلمان را ایجاد کند.

لازم به ذکر است، چندی پیش نیز روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز در سرمقاله خود به تلاش‌های دولت دونالد ترامپ برای نادیده گرفتن سیاست هسته‌ای پنجاه ساله آمریکا در قبال عربستان و خطرات آن برای امنیت خاورمیانه پرداخت.

در این مقاله با تیتر «آیا آمریکا به دستیابی سعودی‌ها به سلاح هسته‌ای کمک خواهد کرد؟» آمده است: کشوری که پتانسیل ساخت سلاح هسته‌ای را داشته باشد، در حال حاضر آخرین چیزی است که خاورمیانه به آن نیاز دارد. با این حال، اگر دولت آمریکا طرح عربستان برای ساخت شانزده راکتور هسته‌ای را به خوبی مدیریت نکند، این موضوع ممکن است به واقعیت بپیوندد.

سعودی‌ها نمی‌گویند که می‌خواهند پس از اسرائیل به دومین دارنده سلاح هسته‌ای در منطقه آشوب‌زده خاورمیانه تبدیل شوند. آنها مصرانه می‌گویند که قصدشان از ساخت رآکتور اتمی تنها تولید انرژی برای مصرف داخلی است اما شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد عربستان سعودی برای رقابت با رقیب منطقه‌ای خود (ایران) گزینه ساخت سلاح هسته‌ای را نیز مدنظر دارد.

در سالهای گذشته، تلاش‌های دولت اوباما برای عقد قرارداد انتقال فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز به عربستان به دلیل امتناع سعودی‌ها از دادن تعهد قانونی برای چشم‌پوشی از غنی‌سازی اورانیوم و بازپروری پلوتونیوم ـ که می‌توانند برای تولید سوخت لازم برای تسلیحات هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرند ـ با شکست مواجه شد؛ تعهدی که امارات متحده عربی بر خلاف عربستان، آن را در سال 2009 پذیرفت و برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را در چهارچوب پیمان منع اشاعه آغاز کرد.

به همین دلیل، اکنون تحت ریاست جمهوری فردی (اشاره به ترامپ) که از یک سو به فکر منافع و نیازهای اقتصادی آمریکاست و از سوی دیگر، روابط نزدیکی با رهبران عربستان برقرار کرده است، مذاکرات جدیدی در این خصوص در جریان است. از لحاظ نظری، ترامپ در موقعیتی است که می‌تواند سعودی‌ها را وادار به پذیرش "استاندارد طلایی" کند. او می‌تواند برای سعودی‌ها چنین استدلال کند که خرید سوخت غنی‌شده برای راکتورها از تامین‌کنندگان خارجی به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه‌تر از تولید آن در داخل عربستان است.

عقد چنین قراردادی حتی ممکن است روابط عربستان و آمریکا را مستحکم‌تر نیز بکند؛ اما در حال حاضر درباره اینکه دولت ترامپ چه محدودیت‌هایی را در توافق هسته‌ای خود با عربستان ممکن است برای سعودی‌ها در نظر بگیرد و اینکه آیا سعودی‌ها این محدودیت‌ها را خواهند پذیرفت یا خیر، پرسش‌های زیادی وجود دارد.

نیویورک تایمز در پایان سرمقاله خود آورده است: اما در نهایت کنگره نیز باید از حق خود برای اعمال نظر در توافق هسته‌ای دولت آمریکا با عربستان استفاده کند. تحمیل بازرسی‌های سرزده از تأسیسات هسته‌ای عربستان همانند آنچه ایران پذیرفته است، نیز می‌تواند جزو شروط مطرح در این توافق باشد. با توجه به نگرش دولت ترامپ درباره تسلیحات هسته‌ای، مسئولیت‌پذیری کنگره بر آینده هسته‌ای نه تنها عربستان، بلکه ترکیه، مصر و سایر کشورهایی که به دنبال قدرت هسته‌ای هستند نیز تأثیرگذار خواهد بود.