سه جنس واکنش سینماگران به پول‌های مشکوک نظیر سرمایه «شهرزاد»

پس از قطعی شدنِ آلوده بودنِ منشاء سرمایه گذاری شماری از فیلم‌های سینمایی نظیر «ابد و یک روز» و سریال «شهرزاد»، هنرمندانِ درگیر در این آثار در شبکه‌های اجتماعی تحت فشار قرار گرفتند و شماری از کاربران خواستار موضع‌گیری آنها در قبال این اتفاقا شدند؛ اما اساساً هنرمندان در قبال سرمایه‌های مشکوک که بیم آن می‌رود آلوده باشند و یا ممکن است منشاء سالمی داشته باشند، چه موضعی دارند و چه روشی در پیش می‌گیرند؟

به گزارش «تابناک»؛ «موضوع پرونده‌های آقای حسین هدایتی، سامان مدال و محمد امامی که از طریق غیرقانونی و همکاری با بعضی از اعضای هیات مدیره چندین تسهیلات کلان گرفته‌اند، رسیدگی به اتهامات آنها در یک پرونده جداگانه در شعبه اول بازپرسی دادسرای صورت خواهد گرفت... آقای هادی رضوی در رابطه با املاک خود گران‌نمایی کرده است و ملکی که ۲۸ میلیارد ارزش داشته است را به عنوان ملک ۱۲۵ میلیاردی معرفی کرده است. آقای امامی هم همین‌طور است و گران‌نمایی کرده است... پول بانک در قالب فروش قیر از کشور خارج شده و لاشه‌های آن پول‌ها اکنون تبدیل به برخی از فیلم‌های خانگی شده است.» این بخشی از دادگاه متهمان پرونده بانک سرمایه است.

نام حسین هدایتی با هزینه در فوتبال و نام هادی رضوی و محمد امامی با تهیه کنندگی و سرمایه گذاری در سینما بر سر زبان افتاد؛ فعالیت‌هایی مشکوک که سندی درباره آنها در دست نبود. بازداشت محمد امامی همراه با موضع‌گیری برخی مسئولان درباره علت بازداشت بود، به گونه ای که در اولین موضع گیریِ رسمی، امیرخجسته، نماینده مجلس و رئیس فراکسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی و اداری مجلس در مهرماه 1395 به خبرگزاری مجلس گفت: «با توجه به اینکه نزدیک 8 هزار میلیارد تومان تخلف مالی در صندوق ذخیره فرهنگیان صورت گرفته است، تحقیق و تفحص را با قاطعیت در مجلس پیگیری خواهیم کرد و به طور حتم، باید متخلفان در صندوق ذخیره فرهنگیان مشخص شوند. افراد دیگری هم به همین زودی دستگیر خواهند شد؛ البته دستگاه‌های نظارتی در این خصوص ورود جدی داشته‌اند و باید از اقدامات دستگاه‌های نظارتی از جمله سیستم قضایی تشکر کرد».

همزمان با این اتهامات، ابتدا روابط عمومی شهرزاد با صدور اطلاعیه ای تأکید کرد، منابع مالی این پروژه شفاف است و در ادامه، حسن فتحی در یادداشتی یادآور شد که نباید این سریال این گونه پیش داوری شود. در بخشی از این یادداشت تأکید شده بود: «این سریال از زمان بسته ‌شدن قرارداد ساخت آن در سال ٩٢ تا زمان پایان فیلم‌برداری آن، به دلیل مشکلات مالی و تأخیر طولانی در پرداخت‌ها دست‌کم سه ‌بار تا مرز تعطیلی پیش ‌رفت و آنچه اساسا موجب شد تا پای سرمایه‌گذار دوم به این پروژه باز شود، همین مسأله بود. اکنون این پرسش اساسی و مهم مطرح می‌شود که چرا سریالی را که تهیه‌کننده در تأمین بودجه‌اش ـ که حدود ١٢‌ میلیارد تومان بوده ـ ناگزیر به اضافه‌کردن سرمایه‌گذار دوم شده، برخی افراد تلاش می‌کنند تا به ماجرای یک اختلاس هشت‌‌هزار‌‌میلیاردی و صندوق ذخیره فرهنگیان ربط و پیوند بدهند!؟»

در این اوضاع محمد امامی آزاد شد، از شخصی که علیه او و «شهرزاد» به واسطه شفاف نبودم منشاء سرمایه‌اش کمپین تشکیل داده بود شکایت کرد و با سابقه تهیه‌کنندگی «شهرزاد» و «خوب بد جلف» و سرمایه گذاری در اثری چون «ابد و یک روز» همراه حمید فرخ نژاد مهمان دانشگاه تورنتو شد و کارگاه آموزشی تهیه‌کنندگی را برگزار کرد! با این حال مدتی پس از بازگشت به ایران مجدداً بازداشت شد و این بار دیگر ماجرا اینقدر جدی شده بود که به سادگی آزاد نشود و در زندان بماند.

به تازگی نیز حجت الاسلام و المسلمین منتظری در رابطه با موضوع پول‌های کثیفی که در عرصه سینما ورود کرده و نام برخی افراد مرتبط با آن در پرونده بانک سرمایه مطرح شده و اینکه آیا دادستانی به این مساله ورود خواهد کرد، اظهار کرد: «اگر موضوع از نوع پولشویی باشد که به موجب قانون ممنوع است، قطعا باید کسانی که اطلاعاتی دارند به دادستانی گزارش دهند و دادستان مکلف است در خصوص برخورد با این نوع پولشویی‌ها طبق قانون عمل کند و افراد موثر در این موضوع را تحت تعقیب قرار دهد.»

با عیان شدنِ ابعاد دادگاه علنی متهمان پرونده بانک سرمایه و تاکید بر اینکه «پول بانک در قالب فروش قیر از کشور خارج شده و لاشه‌های آن پول‌ها اکنون تبدیل به برخی از فیلم‌های خانگی شده است.»، همه عوامل «شهرزاد» که از سرمایه این سریال دفاع کرده بودند، در شبکه‌های اجتماعی زیر ضرب رفتند و با انتقادهای جدی از سوی گروهی از کاربران مواجه شدند که خواستار پاسخگویی این بازیگر بودند؛ اما آیا واقعاً مسئولیت پاسخگویی در این زمینه با عوامل یک فیلم یا یک سریال است؟

«تابناک» در این زمینه به سراغ گروهی از چهره‌های تاثیرگذار و کلیدی سینما رفت و گفت‌وگوهای خصوصی در این زمینه صورت پذیرفت که در نهایت قرار شد جمع بندی این گفت و گوها بدون اشاره به نام سینماگر طرفِ مصاحبه مورد اشاره قرار گیرد. این ملاحظات عمدتاً از آن نظر برای سینماگران حائز اهمیت بود که بخشی از خانواده سینما با این اشخاص همکاری داشتند و اهالی سینما علاقمند نیستند درباره موضوعی سخن بگویند که ممکن است از سوی همکارانشان، تحت فشار گذاشتن‌شان تعبیر شود و از این منظر ترجیح می‌دهد این گونه مباحث را صرفاً درون جلسات و پشت درهای بسته پیگیری کنند.

سینماگران در قبال سرمایه‌های مشکو سه دیدگاه مختلف را با «تابناک» در میان گذاشتند. دیدگاهی که طیف حداقلی مطرح کردند و آن برخورد با هر نوع سرمایه‌ای بود که کوچک‌ترین شکلی نسبت به منشاء آن وجود داشت. این گروه محدود از سینماگران با تاکید بر اینکه اعتبارشان به مراتب از حضور در یک اثر باکیفیت سینمایی یا شبکه نمایش خانگی پراهمیت‌تر است، تاکید کردند در صورتی که کوچک‌ترین شکی نسبت به سلامت سرمایه پروژه ببرند از پروژه انصراف می‌دهند.

گروه دوم که طیف وسیع‌تری را تشکیل می‌دادند تاکید داشتند با شک نمی‌شود قضاوت کرد اما اگر آلوده بودنِ منشاء سرمایه یک سریال یا فیلم مشخص شود، در صورتی که خسارت سنگین مالی در پی نداشته باشد، باید همکاری را با آن مجموعه قطع کرد اما اگر سریال یا فیلم تمام شده باشد و سپس آلوده بدنِ منشاء سرمایه مشخص شود، آنها در برنامه‌های تبلیغاتی آن فیلم یا سریال حضور نمی‌یابند و از سازندگان و رویدادهای مرتبط با آن مجموعه فاصله می‌گیرند و با این فاصله‌گذاری موضع‌شان را مشخص می‌کنند.

گروه سوم، تاکید داشتند سینماگر مسئول کشف منشاء پول نیست و این وظیفه، اختیار و تخصص نهادهای امنیتی و قضاییی است. به زعم این گروه، شخصی که مطابق با قانون پروانه ساخت تولید یک فیلم یا سریال را دریافت کرده، حق دارد اثرش را با حضور بهترین‌ها در پشت و مقابل دوربین بسازد و مادامی که در دادگاه به شکل قطعی محکوم نشده، نمی‌توان از فسادش گفت. این گروه تاکید داشتند حتی در صورت محکومیت، این سرمایه گذار همچنان حق فعالیت در سینما را دارد، مگر آنکه به حکم قضایی از این حقوق قانونی محروم باشد.

در عین حال هر سه گروه تشکیل دادند فشار به سینماگران برای موضع گیری و عذرخواهی درباره فیلم یا سریالی که منشاء پولی‌اش آلوده بوده و در زمان تولید، این گمانه با اسناد متقن برای عوام فیلم سینمایی یا سریال به اثبات نرسیده، غیرمنصفانه است و آنچه امروز توسط چند منتقد سینما مطرح می‌شود را صرفاً ژست فسادستیزی برای جذب مخاطب در شبکه‌های اجتماعی تلقی کردند. در این شرایط به نظر می‌رسد شفافیت درباره سرمایه گذاران سینما که اخیراً برای نخستین بار رخ داد، بهترین امکان برای رصد پشت پرده سینما و نظارت بیشتر است.