پس از ماه ها انتظار آلمان، فرانسه و انگلیس پنجشنبه شب به منظور تبادل مالی اروپا با ایران به صورت رسمی از ایجاد کانالی به نام INSTEX یا همان «ابزار پشتیبان فعالیت‌های تجاری» خبر دادند.
به گزارش «تابناک» به نقل از ایرنا، پاریس میزبان این کانال مالی است و «پر فیشر» رئیس پیشین کومرتس بانک(Commerzbank) ریاست آن را بر عهده خواهد داشت. انگلیس هم رئیس هیات نظارت است و از هر کدام از این کشورها (آلمان، فرانسه و انگلیس) هم یک نفر از وزارت امور خارجه حضور خواهد داشت و دیگر کشورهای اروپایی هم می‌توانند به این سه کشور بپیوندند.
این نهاد جدید (new entity) به عنوان نوعی «شرکت تسویه وجوه» (Clearing house- نهادی مالی که در سیستم‌های مالی و بانکی وظیفه تسویه قراردادها و خرید و فروش اوراق بهادار را برعهده دارد) عمل می کند. ارز مبنا در آن نیز «یورو» است.
این نهاد همچنین نوعی قرارداد مبادله (barter arrangement) است که خارج از سیستم مالی جهانی تحت سلطه آمریکا عمل می کند. بر این اساس، در ابتدا انتظار می رود که تجارت صرفا در حوزه کالاهای اساسی همچون دارو، پزشکی و کشاوزی صورت گیرد و سپس مقیاس عملیات مالی آن گسترش یابد.
هایکو ماس، جرمی هانت و ژان ایو لودریان وزیران خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه نیز همزمان با اعلام راه اندازی سازوکار مالی ویژه اروپا برای ایران موسوم به INSTEX بیانیه ای مشترک در حمایت از برجام و بهره مندی اقتصادی ایران از آن منتشر کردند.
در متن بیانیه آنها آمده است: آلمان، انگلیس و فرانسه در راستای تعهد قاطع و تلاش های مستمر خود برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که به تایید قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل رسیده، ایجاد INSTEX SAS که سازوکاری ویژه با هدف تسهیل تجارت مشروع میان عوامل اقتصادی اروپا با ایران است را اعلام می کنند.
سه کشور اروپایی (E3) تاکید می کنند که بهره مندی های اقتصادی برجام مشروط بر پایبندی کامل ایران به تعهدات هسته ای خود شامل همکاری کامل و به موقع با آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
هانت وزیر امور خارجه انگلیس راه‌اندازی کانال پرداخت مالی اروپا و ایران را نماد عملی تعهد اتحادیه اروپا به توافق هسته‌ایبا تهران عنوان کرد. هانت دیروز پس از پایان نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بخارست افزود:امروز گام قابل‌توجهی را برای اجرای تعهداتمان در قالب برجام برای حفظ لغو تحریم‌ها برای مردم ایران برداشتیم. ما سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) سازوکار ویژه مالی اروپا را ثبت کردیم که پس از فعال شدن همکاری‌های تجاری مشروع با ایران را تسهیل می‌کند.
در ادامه واکنش های سیاسی، نماینده روسیه در سازمان های بین المللی در وین نیز اعلام کرد: مسکو با کشورهای اروپایی برای موفقیت سازوکار مالی ویژه اروپا با ایران موسوم به INSTEX به صورت فعال همکاری خواهد کرد.
«میخاییل اولیانوف» روز پنجشنبه در گفت وگو با خبرگزاری ریانووستی تاکید کرد: در مرحله اول همکاری ها سیاسی خواهد بود. در آینده اگر این کانال را برای کشورهای ثالث بگشایند، به احتمال زیاد، بسیاری از کشورها خواهند توانست از این کانال محافظت شده برای انجام پرداخت های مالی استفاده کنند.
آمریکایی ها نیز که بعد خروج از برجام، در پی ایجاد اجماع جهانی علیه ایران برای برهم خوردن این توافق بین المللی بودند، در نخستین واکنش خود با عصبانیت اعلام کردند که راه اندازی سازوکار مالی ویژه اروپا تاثیری بر فشار حداکثری واشنگتن علیه ایران ندارد.
یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا که نخواست نامش ذکر شود، گفت: انتظار نداریم که اس.پی.وی به هیچ وجه تاثیری بر کمپین فشار حداکثری اقتصادی (واشنگتن علیه ایران) بگذارد. این مقام وزارت خارجه آمریکا افزود که واشنگتن گزارش های مربوط به سازوکار ویژه مالی اروپا موسوم به INSTEX را از نزدیک رصد می کند تا از جزئیات این مکانیسم مطلع شود.
خبرگزاری رویترز و برخی از رسانه های خارجی گزارش راه اندازی رسمی سازوکار مبادله مالی با ایران را بازتاب دادند.
رویترز در این باره نوشت که هدف از این سازوکار مالی حفظ منافع اقتصادی ایران تحت توافق هسته ای است.
بر این اساس ، اتحادیه اروپا تلاش کرده است به رغم تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا درباره خروج از توافق هسته ای، حسن نیت خود را به ایران نشان دهد.
رویترز به نقل از یک دیپلمات اروپایی که نامش ذکر نشده است، ادامه داد: این یک پیام سیاسی مهم به ایران است که نشان می دهد ما مصمم به حفظ توافق جامع اقدام مشترک هستیم. همچنین این پیام را به آمریکا انتقال می دهد که ما با وجود تحریم های فرامرزی از منافع خود دفاع می کنیم.
خبرگزاری روسی اسپوتنیک همچنین گزارش داد که اعلام آمادگی سه کشور برای راه اندازی این کانال مالی به دنبال بیانیه «ماجا کوسیانچیچ» سخنگوی امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا مطرح شد. با وجود اقدام یکجانبه آمریکا در خروج از توافق دیگر طرف های توافق، چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلیس و اتحادیه اروپا و ایران تعهد خود را نسبت به برنامه جامع اقدام مشترک (توافق هسته ای) نشان داده اند.
تارنمای شبکه دویچه وله آلمان هم در ذیل گزارشی با عنوان 'اینستکس'؛ اروپا کانال مبادلات مالی با ایران را راه اندازی کرد؛ نوشت: آلمان، فرانسه و انگلیس کانال مالی با ایران موسوم به اینستکس را راه اندازی کرده اند تا به ادامه تجارت و دور زدن تحریم آمریکا کمک کنند. در ادامه گزارش دویچه وله آمده است: دولت آمریکا به اتحادیه اروپا درباره تلاش برای دور زدن تحریم ها هشدار داده است.
دویچه وله نوشت که این فرآیند پرداخت از شرکت های اروپایی در مقابل مجازات های مربوط به تحریم های آمریکا محافظت خواهد کرد. با این حال، شرکت های اروپایی و بانک هایی که با ایالات متحده کار می کنند، ممکن است بعد از تجارت با تهران دچار مشکل شوند و با مجازات های واشنگتن روبه رو شوند. چنانچه پیشتر بسیاری از شرکت های اروپایی در پاسخ به تحریم های آمریکا از ایران خارج شده اند. تحت این ابزار حمایتی، آنها از همکاری بانکی و مالی با ایران درسیستم تحت سلطه آمریکا رها می شوند. این ابتکار علاوه بر تسهیل تجارت کالاهای اساسی احتمال دارد برخی از مشکلات ارز خارجی ایران را نیز برطرف کند.
خبرگزاری آناتولی ترکیه نیز یادآورشد که اتحادیه اروپا به منظور دور زدن تحریم های آمریکا اینستکس را ایجاد کرد. این گزارش می افزاید: کشورهای پرقدرت اتحادیه اروپا شامل آلمان و فرانسه و انگلیس تلاش می کند توافق هسته ای تاریخی ایران را با پیشنهاد به شرکت های اروپایی برای استفاده از کانال مالی جایگزین زنده نگه دارند. آناتولی اضافه کرد: با وجود تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته ای، سه کشور اروپایی تاکید دارند که این توافق بطور موثری عمل خواهد کرد.
محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه نیز پس از اعلام ساز و کار مالی ویژه اروپا با ایران در توئیتی تاکید کرد که آماده تعامل سازنده در شرایط برابر و احترام متقابل با اروپا هستیم.
وزیر خارجه کشورمان در این توئیت یادآورشد که «ایران از INSTEX (ساز و کار ویژه مالی اروپا و ایران) - گام بسیار پر تاخیر اول - در اجرای تعهدات می 2018 اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهره مندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی آمریکا استقبال می کند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم.»
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان بلافاصله به این خبر واکنش نشان داد و با استقبال از اعلام ساز و کار مالی جدید اتحادیه اروپا گفت: ایران خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه ترین زمان ممکن است.
بهرام قاسمی افزود: جمهوری اسلامی ایران اقدام اخیر اتحادیه اروپا برای ثبت و اعلام سازوکار ویژه مالی با ایران را اولین گام اروپا در انجام تعهدات خود در قبال ایران مندرج در بیانیه ماه می 2018 (اردیبهشت 1396) وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی دانسته و خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه ترین زمان ممکن است.
«حمید بعیدی نژاد» سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن نیز در توئیتی تایید کرد که بر اساس اطلاعات رسمی، ثبت کانال ارتباطات مالی آلمان، انگلیس و فرانسه با ایران به پایان رسیده است. بر اساس اطلاعات رسمی، هر سه کشور اروپایی سهامدار آن هستند و رئیس آن فردی آلمانی است.
