یکی از شرایط معافیت از خدمت سربازی، دریافت معافیت اعصاب و روان یا به اصطلاح دریافت کارت قرمز سربازی است. برای این دسته از معافیت ها، تشخیص‌های پزشکی و مصاحبه‌های روانپزشکی متعدد به علاوه تحقیقات میدانی انجام می‌شود تا هرگونه شبهه‌ای را از بین ببرند. اما به هرحال افرادی هستند که می‌خواهند از این طریق، به سربازی نروند. در این مطلب چگونگی گرفتن معافیت اعصاب و روان، پیامد‌های آن و لیست اختلالاتی که بر مبنای آن‌ها معافیت اتفاق می‌افتد آورده شده است.
شروطی که سازمان نظام وظیفه برای معافیت اعصاب و روان وضع کرده به گونه ایست که بتواند افراد واجد شرایط حقیقی را از افرادی که قصد دور زدن قانون دارند تشخیص دهد. یکی از مهمترین پیش شرط‌های معافیت اعصاب و روان، تعدد بستری در بیمارستان‌های روانپزشکی، مصرف دارو‌های اعصاب و روان، اقدامات خودکشی و رفتار‌های ضد اجتماعی و ناهنجار است. سه مرحله برای تشخیص اختلالات روانی وجود دارد که شامل:
تایید توسط پزشک اولیه
تایید بیماری توسط کمیسیون پزشکی بیمارستان
تایید بیماری توسط کمیسیون پزشکی سازمان نظام وظیفه عمومی می‌باشد.
چگونه می‌توانیم بیماری خود را اثبات کنیم؟
بسیاری از افراد برای گرفتن معافیت اعصاب و روان حاضرند دست به کار‌های خطرناکی بزنند. مراحل طولانی تشخیص و حضور در مقابل روانشناسان و روانپزشکان خبره، امکان بیشتر جلوه دادن مشکل یا اظهار دروغ به بیماری روانی را می‌گیرد. تاریخچه زندگی و تحقیقات میدانی سازمان نظام وظیفه، یکی از مراحلی است که برای تشخیص وجود دارد. به دلیل اینکه اغلب اختلالات ریشه در کودکی و نوجوانی دارند، به نظر می‌رسد ابتلای ناگهانی به بیماری‌های روانی کمی مشکوک و غیر قابل باور است.
پیامد‌های کارت قرمز سربازی
معافیت از طریق بیماری اعصاب و روان، معافیت کارت قرمز گفته می‌شود. البته رنگ این کارت با دیگر کارت‌ها فرقی ندارد؛ اما لازم به ذکر است که در صورت تایید شرایط بحرانی اعصاب و روان و معافیت، محدودیت‌های زیادی برای فرد مثل عدم امکان استخدام‌های دولتی یا عدم امکان دریافت گواهی نامه رانندگی به وجود می‌آید. همچنین زمان بر بودن و طولانی بودن پروسه تشخیص اختلالات روانی، برای افراد سالمی که قصد معافیت از این طریق را دارند، تا حدودی طاقت فرساست.
لیست اختلالات روانی برای معافیت اعصاب و روان
بر اساس قوانین سازمان نظام وظیفه عمومی، ۱۵ بند و چند تبصره درباره شرایط و اختلالاتی که می‌تواند معافیت دائم یا معافیت از رزم را در پی داشته باشد در ادامه آورده شده و طیف وسیعی از تمام اختلالات روانشناختی را شامل می‌شود.
بند ۱: سایکوزها یا روانپریشی
الف.) اسکیزوافکتیو، اسکیزوفرنی، اختلالات هذیانی و دیگر سایکوزها: معافیت دائم
ب) اختلالات سایکوز گذرا: شش ماه معافیت موقت
بند ۲: اختلالات خلقی
الف) ابتلا به بیماری دو قطبی نوع یک در هر مرحله و فاز: معاف دائم
ب) اختلال افسردگی اساسی یا عمده (MDD): معاف دائم
ج) انواع اختلال خلقی افسردگی خفیف (دیس تایمی و سایکلوتایمی)، اختلال خلقی دو قطبی نوع دوّم (هایپومانیا) در صورتیکه با دارو تحت کنترل بوده و یا تهدید کننده خود و اطرافیان نباشد: معاف از خدمات رزمی
د) در صورتیکه حداقل شش ماه از حمله حاد (اولین حمله حاد مانیا) و افسردگی گذشته باشد و هیچگونه علامتی نداشته باشد: معاف از خدمات رزمی
بند ۳: انواع اختلالات شخصیتی
الف) ضداجتماعی، مرزی، اسکیزوئید، اسکیزوتایپال و پارانوئید: معاف دائم
ب) انواع دیگر اختلال شخصیت در صورتیکه ناتوان کننده نباشد: معاف از خدمات رزمی
بند ۴: اختلال وسواس (OCD)، اختلال پانیک، اختلال اضطراب، فوبیا یا PTSD یا سایر اختلالات اضطرابی
الف) نوع شدید مقاوم به درمان: معافیت دائم
ب) نوع خفیف: معاف از خدمات رزمی
بند ۵: انواع نقیصه‌های عقلانی و کندذهنی‌ها (عقب ماندگی ها)
الف) با ضریب هوشی یا IQ زیر ۷۰: معاف دائم
ب) با ضریب هوشی بین ۹۰- ۷۰: معاف از خدمات رزمی
بند ۶: اختلالات تکلم و لکنت زبان در صورتیکه علت روانی یا نورولوژیک داشته باشد
الف) موارد شدید: معاف دائم
تبصره: برای دارندگان مدارک کارشناسی و بالاتر: معاف از خدمات رزمی
ب) در موارد متوسط یا خفیف: معاف از خدمات رزمی
بند ۷:
کژخوئی‌هایی که مغایر شئونات اجتماعی و نظامی (از جمله انحرافات جنسی و هم جنس گرایی) باشد: شش ماه معاف موقت
تبصره: پس از شش ماه در صورت اثبات در مراکز درمانی ن. م. معاف دائم
بند ۸:
اختلالات کنترل تکانه شدید: معافیت دائم
بند ۹:
اختلالات روان تنی یا علائم جسمانی، در صورتیکه بیش از دو سال طول کشیده باشد به شرط ثبوت با مدارک پزشکی مستدل: معاف دائم
تبصره: برای دارندگان مدارک کارشناسی و بالاتر: معافیت از خدمات رزمی
بند ۱۰: اختلالات تیک صوتی یا حرکتی
الف) نوع شدید: معاف دائم
ب) نوع خفیف: معاف از خدمات رزم s.
بند ۱۱:
اختلالات فراگیر رشد (Pervasive Developmental Disorders) از قبیل: اختلال اوتیستیک اثبات شده:
الف) شدید همراه با اُفت عملکرد واضح: معافیت دائم
ب) خفیف: معاف از رزم
بند ۱۲:
اختلال هویت جنسی (TS) با ارائه گواهی پزشکی قانونی و تأیید در مراکز درمانی ن. م. معاف دائم
بند ۱۳:
اعتیاد به مواد مخدر یا روان گردان: شش ماه معاف موقت
بند ۱۴:
مشمولین پزشکی که از سلامتی کامل در خصوص هر یک از بیماری‌های فوق برخوردار نباشند و بیماری آنان در حد معافیت دائم باشد؛ اما قادر به طبابت در نیروهای مسلح است: معاف از خدمات سنگین
بند ۱۵:
سایر بیماری‌ها:
الف) سایر بیماری‌های موضوع این بخش که منطبق با دسته دوم ماده ۲ آیین نامه می‌باشند: معاف از خدمات رزمی
ب) سایر بیماری‌های موضوع این بخش که منطبق با دسته سوم ماده ۲ آیین نامه می‌باشند: شش ماه معاف موقت
ج) سایر بیماری‌های موضوع این بخش که منطبق با دسته چهارم ماده ۲ آیین نامه می‌باشند: معاف دائم
