فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
احکام امر به معروف و نهى از منکر
١ – کتک زدن بخاطر عدم رعایت حجاب
سؤال: اگر یکى از محارم مردى ملتزم به حجاب شرعى نباشد، آیا مرد حق دارد به خاطر این کار او را بزند، البتّه بعد از این که راههاى مختلف زیادى را براى قانع ساختن او پیموده و نتیجه اى نگرفته است؟
جواب: زدن به منظور امر به معروف و نهى از منکر بدون اجازه حاکم شرع جایز نیست.
٢ – هجرت از محیط آلوده به گناه
سؤال: در شهر ما فساد و منکرات و بدحجابى شایع گشته، و متأسّفانه مسؤولان نظام هم در خواب سنگینى فرو رفته اند. اینجانب از دوران بلوغ، از لحاظ اجتماعى و مخصوصاً دینى با محیط تهران ناسازگارم، و به هیچ وجه تاب تحمّل آن را ندارم. با توجّه به دستور اکید خداوند متعال در قرآن کریم، سوره مبارکه نساء، آیه 100، آیا براى نجات خود از این فساد، بهتر نیست به شهرهاى مقدّسى چون قم یا مشهد هجرت نمایم، تا هر چه زودتر از این نابسامانى روحى نجات پیدا کنم؟
جواب: در صورتى که هیچ راهى براى حفظ دین و ایمان خود جز هجرت نمى بینید، هجرت کار لازم و شایسته اى است; ولى این کار را با مطالعه بیشتر و موافقت پدر و مادر انجام دهید.
٣ – پخش صدای خواننده زن در وسایل نقلیه عمومی
سؤال: گاهی در تاکسی یا در اتوبوسهای بین شهری صدای زن پخش می شود. در این موارد چه باید کرد؟
جواب: با زبان خوب، امر به معروف و نهی از منکر نمایید تا نوار را قطع کنند و با توجه به اینکه این کار غیر قانونی است می توانید در صورت عدم توجه، به مراکز مزبور شکایت کنید.
٤ – نهی از منکر در تاکسی
سؤال: اگر سوار تاکسى شدیم و راننده نوار ترانه غیر مذهبى گذاشت تکلیف ما در این حال چیست؟
جواب: باید نهى از منکر کنید و اگر نمى پذیرد پیاده شوید، مگر این که عسر و حرج لازم آید.
٥ – عدم التزام مرد به حجاب شرعی همسر
سؤال: اگر مردى همسرش را به حجاب شرعى ملتزم نکند، آیا فاسق محسوب مى شود؟
جواب: اگر نهى از منکر را ترک کند فاسق است.
٦ – نهی از منکر برای رانندگانی که موسیقیهای نامشروع استفاده می کنند
سؤال: گاهی که در تاکسی یا اتوبوس سوار می‌شویم راننده نوار موسیقی زن روشن می‌کند اگر انسان بداند با تذکر وی ممکن است نوار را خاموش کند اما بعد از پیاده شدن وی دوباره روشن می‌کند وظیفه‌اش چیست؟
ـ بعضی راننده‌های اتوبوس عنوان می‌کنند که اگر نوار گوش نکنند خوابشان می‌برد در این حالت وظیفة انسان چیست؟
جواب: باید تذکر دهد و به وظیفه نهی از منکر با زبان خوش توأم با ادب و منطق عمل کند.
2- باید آنها را توجیه کرد که برای این منظور از نوارهای مشروع استفاده کنند.
٧ – قلمرو حریم خصوصی و مجوز ورود به آن
سؤال: نظر حضرت عالی در خصوص تعریف و قلمرو حریم خصوصی افراد چیست؟
جواب: منظور از حریم خصوصی اموری است که جزء اسرار و مسائل شخصی محسوب می شود.
٨ – نهی از منکر از طریق ضرب و شتم
سؤال: در دوران نوجوانی که مصادف با دهه شصت بود من در بسیج محلات مشغول به خدمت بودم که در حین این انجام وظائف گاه با کسانی که از منظر ما مرتکب بزه یا منکری بودند برخورد فیزیکی می کردیم و آنها را با جلب مورد ضرب وشتم قرار می دادیم. اکنون به ایشان دسترسی ندارم آیا اموری که در آن شرایط انجام می دادیم درست بوده و اگر نه چگونه رضایت آنها را حاصل کنم؟
جواب: بدون اجازه حاکم شرع اینگونه نهی از منکر کردن برای افراد عادی جائز نیست و اگر چنین کاری کرده اید و دسترسی دارید حلیّت بطلبید والّا برای آن اشخاص استغفار کنید و کار خیر انجام دهید.
٩ – نهی از منکر اساتید توسط دانشجو
سؤال: گاهى بعضى از اساتید زن در کلاس درس دانشجویان با لباسهاى تحریک کننده حضور پیدا مى کنند و دانشجویان بناچار براى دریافت درس و مطلب به او نگاه مى کنند، تکلیفشان چیست؟
جواب: در این گونه موارد باید با هماهنگى مسؤولین دانشگاه جلو این گونه مسائل را گرفت تا دانشجویان به مشکل برخورد نکنند و اساتید به وظیفه شرعیّه خودشان عمل نمایند.
١٠ – قطع رابطه برای اصلاح رفتار ناشایست
سؤال: آیا با اشخاصى که افعال و کردار غیر معقولانه و ناشایست دارند و با تذکّر، از افعال خود دست بردار نیستند، مى شود قطع رابطه نمود؟
جواب: در صورتى که قطع رابطه موجب خوددارى از منکر شود لازم است
١١ – قطع رابطه برای اصلاح رفتار ناشایست
سؤال: آیا با اشخاصى که افعال و کردار غیر معقولانه و ناشایست دارند و با تذکّر، از افعال خود دست بردار نیستند، مى شود قطع رابطه نمود؟
جواب: در صورتى که قطع رابطه موجب خوددارى از منکر شود لازم است.
١٢ – ترک کردن مجلس غیبت
سؤال: اگر کسى در بین جمع، غیبت بکند و مطمئن باشیم امر به معروف و نهى از منکر در او تأثیر نمى کند، وظیفه ما چیست؟
جواب: در چنین جلسه اى شرکت نکنید.
١٣ – قطع رابطه خانوادگی جهت نهی از منکر
سؤال: آیا قطع رابطه با اقوامى که نسبت به امور شرعى بى تفاوتند مثلا (خمس و زکات نمى دهند) و یا امور خلاف شرع انجام مى دهند و امر به معروف و نهى از منکر در آنها تأثیرى ندارد جایز است؟
جواب: اگر قطع رابطه موجب بیدار شدن آنها گردد واجب است و اگر اثر منفى دارد، این کار را نکنید.
١٤ – تذکر به کسی که قرآن را غلط می خواند
سؤال: آیا تذکّر به کسى که قرآن را غلط مى خواند واجب است؟
جواب: بهتر است با زبان خوب تذکّر دهید.
١٥ – نهی از منکر در دانشگاهها
سؤال: یکى از مسؤولین دانشگاهها به غلط امر به معروف و نهى از منکر و تذکّر به دانشجویان خاطى را محدود به مسؤولین انضباطى دانشگاه مى داند و به دانشجویان مؤمن میدان نمى دهد، با توجّه به این مطلب وظیفه یک دانشجوى متعهّد و انقلابى در این زمینه چیست؟
جواب: امر به معروف و نهى از منکر وظیفه همه مسلمانهاست و کسى نمى تواند جلوى آن را بگیرد ولى باید طورى انجام گیرد که نظم دانشگاهها و مؤسّسات به هم نخورد.
١٦ – امر به معروف و نهی از منکر نسبت به نامحرم
سؤال: امر به معروف و نهى از منکر مرد نسبت به زن نامحرم، یا بالعکس چگونه باید صورت پذیرد؟
جواب: باید به صورتى باشد که خلاف شرعى در آن پیش نیاید، و به زبان خوش و منطقى انجام گیرد.
١٧ – نهی از منکر شخصی که موجب اذیت و آزار دیگران می شود
سؤال: اگر کسى با راه رفتن یا صحبت کردن در مکان عمومى، موجب اذیّت و آزار دیگران شود، چه حکمى دارد؟ بر فرض حرام بودن، آیا باید نهى از منکر کرد؟
جواب: کار خلافى انجام داده، و لازم است با زبان خوش او را نهى از منکر کرد.
١٨ – نهی از منکر ناصحین
سؤال: آیا امر به معروف و نهی از منکر توسط ناصحین مرد وابسته به ستاد اجرای امر به معروف و نهی از منکر به زنان بدحجاب مجاز است یا خیر؟ با عنایت به اینکه ناصحین زن در ستاد فعالیت دارند و امر به معروف توسط ناصحین مرد مستلزم صحبت کردن، نگاه کردن به مو یا حتی بدن زن نامحرم باشد.
جواب: امر به معروف و نهی از منکر واجب کفائی است، اگر به اندازه کافی ناصح از جنس موافق باشد لزومی ندارد جنس مخالف اقدام کند.
١٩ – حکم ارشاد جاهل به حکم یا موضوع
سؤال: آیا ارشاد جاهل در موارد جهل به حکم واجب و در موارد جهل به موضوع جایز یا مستحب است؟
جواب: در موارد جهل به حکم واجب است و در جهل به موضوع لازم نیست مگر اینکه موضوع خطرناکی باشد.
٢٠ – نهی از منکر بچه ممیز
سؤال: امر به معروف و نهی از منکر بچه ممیز واجب است؟
جواب: در صورتی که ممکن است برای او عادت شود و در بزرگی کار خلاف را تکرار کند احتیاط آن است که در مورد او انجام شود.
٢١ – وظیفه شوهر در قبال بی حجابی همسر
سؤال: همسر اینجانب معتقد به رعایت حجاب نیست بطوریکه در محافل و مجالس حجاب خود را رعایت نمیکند، به صحبت ها و درخواست های من هم هیچ توجهی نمی کند، با توجه به اینکه در خانواده ما بیشتر خانم ها بی حجاب هستند همین خود مزید بر علت شده که همسرم نیز از رعایت حجاب امتناع نماید. آیا گناه عدم رعایت حجاب از جانب ایشان متوجه من هم هست؟ وظیفه اینجانب در قبال ایشان چیست ؟
جواب: با زبان خوش و لحن ملایم ایشان را امر به معروف و نهی از منکر نمایید و بگویید حفظ حجاب از ضروریات دین است و زنی که حجاب خود را رعایت نکند به عذاب خداوند گرفتار می شود. امید است موثر واقع شود و در اینصورت گناهی بر عهده شما نیست
٢٢ – جلوگیری از ترویج بی حجابی توسط حکومت اسلامی
سؤال: آیا حکومت مى تواند، یا بر او لازم است، از بد حجابى یا بى حجابى بعضى از خانم هایى که در این امر مهم کوتاهى مى کنند جلوگیرى نماید؟ توضیح این که: بنده دانشجو هستم. چندى قبل استاد در کلاس این شبهه را مطرح کرد، و مدّعى شد که هیچ دلیل فقهى وجود ندارد که حکومت را ملزم کند تا مواظب حجاب خانم ها باشد، همان طور که وظیفه ندارد مواظب نماز صبح افراد باشد. علاوه بر این گفتند: حضرت امیر(علیه السلام) دستور دارد که حجاب را از سر کنیزانى که خود را شبیه زنان آزاد کرده بودند، بردارند. نظر شما چیست؟
جواب: حکومت اسلامى و مسلمانان نسبت به گناهان پنهانى افراد وظیفه اى ندارند، ولى بدون شک نسبت به گناهانى که به طور علنى و آشکار، در سطح جامعه انجام مى شود وظیفه نهى از منکر دارند، و الاّ جایى براى انجام این وظیفه مهم باقى نمى ماند. البتّه با این تفاوت که مردم باید به نهى از منکر زبانى اکتفا کنند، و از هر گونه برخورد فیزیکى اجتناب ورزند، ولى حکومت مى تواند وارد این مرحله نیز بشود; و در مورد کنیزها اساساً میزان پوشش آنها نسبت به زنان آزاد از نظر اسلام متفاوت بوده است.
٢٣ – عدم التزام مرد به حجاب شرعی همسر
سؤال: اگر مردى همسرش را به حجاب شرعى ملتزم نکند، آیا فاسق محسوب مى شود؟
جواب: اگر نهى از منکر را ترک کند فاسق است.
