چرا ذخایر بزرگترین میدان نفتی جهان در خاک عربستان رو به افول است؟

دونالد ترامپ روز گذشته، مدعی شد عربستان سعودی و کشورهای دیگر با افزایش تولید نفت موافقت کرده‌اند. این در حالی است که مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه با بیان اینکه کاخ سفید دیگر قصد ندارد معافیت‌های تحریمی کشورهای واردکننده نفت ایران را تمدید کند، گفت: عربستان سعودی و امارات عربی متحده قرار است خلأ ناشی از حذف نفت ایران از بازار را پر کرده و واردکنندگان نفت ایران می‌توانند نفت خود را از این دو کشور تأمین کنند.

به گزارش تابناک اقتصادی؛ آنچه مسلم است، چشم امید رئیس جمهور آمریکا به افزایش تولید نفت توسط عربستان است. اما بررسی کارشناسی در خصوص توان و روند تولید این کشور، معادلات نفتی ترامپ را با ابهام روبه رو خواهد کرد.

بر اساس این گزارش، حجم تولید چهارده عضو اصلی اوپک در ماه مارس به طور میانگین، برابر سی میلیون و 20 هزار بشکه بوده و در نتیجه دوباره یک کاهش بزرگ به میزان 534 هزار بشکه در روز داشته است.

تولید در عربستان سعودی، عراق، ایران و ونزوئلا کاهش و در لیبی، کنگو و نیجریه افزایش داشته است.

عراق به رغم کاهش تولید به 126 هزار بشکه در روز کماکان به میزان میانگین خود در دو سال گذشته تولید می کند. کویت در میدان های نفتی اختصاصی خود ماکزیمم میزان تولید را دارد یا به میزان حداکثری نزدیک است. در میدان های مشترک که به صورت 50/50 با عربستان صعودی در اختیار دارد، امکان تولید 500 هزار بشکه در روز وجود دارد که این میادین به علت اختلافات سیاسی بین دو کشور، فعلا بسته هستند. تولید لیبی در ماه مارس به میزان 196 هزار بشکه در روز افزایش داشته، اما انتظار می رود به علت افزایش درگیری های داخلی مجدداً کاهش داشته باشد. تولید نیجریه به نظر رو به افول باشد، البته این کشور هنوز بسیار بیشتر از سهمیه خود تولید می کند. داستان عربستان صعودی به کل متفاوت است، آن ها بیش از نیم میلیون کمتر از سهمیه خود تولید می کنند. امارات متحده اندکی کمتر از سهمیه خود تولید می کند، افزایش تولید در ماه های اکتبر، نوامبر و دسامبر یک تلاش جدی از سوی این کشور برای افزایش سهمیه بوده است، چون تولید آن ها هنوز هم بسیار بیشتر از میانگین خود قبل از آن دوره سه ماهه است. تولید ونزوئلا به میزان 289 هزار بشکه در روز کاهش و قطعی برق در این کشور تأثیر بدی داشته است و آینده روشنی برای میزان تولیدات این کشور پیشبینی نمی شود.

داده های اولیه نشان می دهد در ماه مارس تولید جهانی نفت نسبت به ماه قبل یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز کاهش داشته و به 99 میلیون و 260 هزار بشکه در روز رسیده است. تولیدات کشورهایی که عضو اوپک نیستند 390 هزار بشکه در روز افزایش داشته که بیشتر مربوط به تولیدات ایالات متحده و برزیل است؛ این افزایش با کاهش چشمگیر تولید کشورهای عضو اوپک به میزان 534 هزار بشکه در روز جبران شده و در نتیجه مجموعاً یک میلیون و 50 هزار بشکه در روز افزایش تولید نسبت به سال گذشته داشته ایم. در ماه مارس و نسبت به ماه گذشته سهم کشورهای عضو اوپک از کل تولیدات نفتی بازار 0.5 درصد کاهش داشته و به 30.2 درصد رسیده است.

نگرانی های مربوط به ذخایر نفتی عربستان سعودی

در فوریه 2004، عربستان سعودی گزارشی درباره وضعیت تخلیه ذخایر خود منتشر کرد. 

عربستان سعودی پانزده سال پیش اعلام کرد که میدان نفتی غوار (بزرگترین میدان نفتی جهان) 48 درصد تخلیه شده و بخش عین الدار میدان غوار نیز 60 درصد تخلیه شده است. 

عربستان سعودی در سال 2006 اعلام داشت: میزان تخلیه کلی ذخایر نفتی این کشور حدود 29درصد است. بدون در نظر گرفتن ذخایر جدید احتمالی، میادین نفتی این کشور نرخ کاهش 8درصدی دارند. در صورت استفاده از سیستم جدید حفاری شرکت آرامکو، این نرخ به 2درصدی می رسد.

ران پترسون معتقد است که بیانیه بالا بسیار عجیب است؛ آن ها می گویند که نرخ کاهش طبیعی ذخایر برابر 8درصد است. اما از طریق سیستم استخراج جدیدشان، نرخ کاهش را به 2درصد رسانده اند. چاه های افقی جدید، نفت را از بالای مخازن استخراج می کنند و به همین خاطر آب کمتری استخراج می شود. سرعت استخراج آنها بیشتر شده است، در نتیجه نرخ کاهش ذخایر کاهش می یابد. اما عجیب ترین بخش این گزارش، جمله آخر آن است: نرخ تخلیه بسیار پایین تر میانگین جهانی است، تخلیه و کاهش دو مفهوم کاملاً متفاوت هستند، اگر از طریق افزایش سرعت استخراج، نرخ کاهش را کم کنید، قاعدتاً نرخ تخلیه بالاتر می رود.

ذخایر بخش شمالی میدان نفتی غوار با سرعت بیشتری رو به کاهش هستند. همچنین تا سال 2013 هیچ نشانه ای مبنی بر کاهش ذخایر این میدان وجود نداشت، چون تا آن زمان هرگز با ظرفیت کامل اقدام به استخراج از آن نمی کردند.

طبق این داده ها در سال 2004 میدان نفتی غوار 42 میلیارد و 800 میلیون بشکه نفت در خود جای داده و در صورت صحت این اطلاعات، میزان ذخیره این میدان در حال حاضر برابر با 18 میلیارد بشکه است.

سه میدان اصلی غوار بیش از 70 سال است که در حال تولید نفت هستند، پس تعجبی ندارد که حالا ذخایر آن رو به افول باشد.

در روزهای گذشته، شرکت آرامکو اطلاعیه اوراق قرضه این شرکت را برای اولین بار از سال 1980 منتشر کرد که بررسی های بسیاری از سوی تحلیلگران درباره آن منتشر شد.

متن این اطلاعیه بسیار طولانی بوده اما بسیاری چیزها را آشکار می سازد و اختلاف نظرهای بسیاری را نیز منجر شده است، به عنوان مثال در صفحه 21: بر پایه دوره اولیه 40 ساله و تمدید 20 ساله امتیاز استخراج، در 31 دسامبر 2018 ذخایر این شرکت معادل 256 میلیارد و 900 میلیون بشکه معادل نفت است ـ که برای مدت 52 سال کافی است ـ که 210 میلیارد و 400 میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی، 25 میلیارد و 400 میلیون بشکه گاز طبیعی مایع و 185.7 تریلیون متر مکعب گاز طبیعی را شامل می شود.

به گفته پترسون، این ادعای آن ها به میزان 10 میلیارد بشکه کاهش پیدا کرده اما این تمام داستان نیست. ذخایر ذکر شده بر پایه «معادل بشکه نفت» هستند، که شامل نفت خام، میعانات گازی، سایر مایعات و گاز طبیعی است. نفت خام و میعانات گازی تنها 210 میلیارد و 400 میلیون بشکه را تشکیل می دهند، که اگر درصد میعانات گازی را در تخمینی محافظه کارانه، تنها 5.5 درصد در نظر بگیریم، ذخایر نفت خام تنها 191 میلیارد بشکه خواهد بود.

MSC یا حداکثر ظرفیت پایدار؛

MSC عبارت است از میانگین حداکثر تعداد بشکه نفت خام در روز که در یک سال می توان استخراج کرد، بعد از آنکه هزینه های تولید، نگهداری و اجرا را در نظر گرفته و 3 ماه فرصت برای اصلاحات اجرایی قرار داده باشند. 

آنها در تعریف خود از MSC لفظ نفت خام را به کار می بندند، اما در تصویر 52 ساله عدد مربوط به مجموع ذخایر را استفاده می کنند. حالا منظورشان کدام یکی است؟ اگر عدد حداکثر ظرفیت پایدار را در تعداد روزهای 52 سال ضرب کنیم، به عدد 227 میلیارد بشکه می رسیم که «مجموع ذخایر» آنهاست، در نتیجه 12 میلیون بشکه ظرفیت تولید MSC ذکر شده به احتمال زیاد مربوط به کل مایعات است.

طبق گفته خودشان، سعودی ها از سال 2013 با حداکثر ظرفیت پایدار در حال تولید هستند. 11.72 درصد این مقدار گاز مایع، و اگر حداقل 5.3 درصد میعانات گازی باشد (در آمریکا این مقدار بین 8 و 16 درصد است) و 17 درصد به آن اضافه کنیم، کل تولید عربستان سعودی را خواهیم داشت:

این کشور در چهار سال گذشته با حداکثر ظرفیت پایدار تولید کرده، اما این بدین معنا نیست که در حال حاضر نیز اینگونه است.

دکتر ممدوح سلامه، اقتصاددان بین المللی در این باره اظهار داشته: «هیاهوی زیادی توسط بانک های سرمایه گذاری درباره منتشر شدن اطلاعیه اوراق قرضه از سوی آرامکو که برای کسب نقدینگی لازم جهت خرید 70 درصد سهام SABIC به آن نیاز داشت، ایجاد شد، چرا که این بانک ها از این اتفاق سود بسیاری می بردند. وقتی که این شرکت ظاهراً 266 میلیارد بشکه ذخیره نفت خام دارد و روزانه حدوداً 7 میلیون بشکه صادر می کند، با قیمت نفت کنونی درآمد ناخالص سالانه 171 میلیارد و 190 میلیون دلاری داشته و با محاسبه هزینه تولید 7 دلار و 50 سنت به ازاء هر بشکه، شرکت آرامکوی عربستان صعودی تمام ظواهر لازم برای این که پرسودترین شرکت در دنیا باشد را دارد، اما گاهی ظاهر ممکن است فریبنده باشد.

برای موفقیت در عرضه اوراق قرضه، آرامکو برای اولین بار از زمانی که یک شرکت کاملاً عربستانی شده اقدام به انتشار چنین اطلاعیه ای نمود که تا حدودی از وضعیت مالی این شرکت پرده برداشت، وضعیتی که بانک های سرمایه داری به آن به چشم کشف راز جاودانگی نگاه می کنند.

اما در این اطلاعیه موارد بسیاری ناگفته ماند، از جمله حجم واقعی ذخایر نفتی عربستان سعودی و سطح تولید میادین نفتی بسیار سالخورده این کشور.

چهار میدان نفتی اصلی که همگی بیش از 70 سال عمر دارند و با تزریق دائم آب هنوز به تولید ادامه می دهند، در سال های گذشته 90 درصد تولیدات عربستان سعودی را شکل داده اند، که میدان غوار با تنهایی 50 درصد این بار را به دوش می کشد.

حالا سعودی ها می گویند میدان نفتی غوار که هسته فعالیت آرامکو بوده و سالهاست 5 میلیون بشکه در روز از تولیدات این کشور به آن تعلق داشته، تنها توان تولید 3 میلیون و 800 هزار بشکه در روز را دارد. در این صورت، گزارش های متعددی که سال هاست درباره تخلیه ذخایر میدان نفتی غوار وجود دارد، به نظر درست می آیند. این نظریه توسط این حقیقت که تولید نفت عربستان سعودی در سال 2005 و با تولید 9 میلیون و 600 هزار بشکه در روز به بیشترین میزان خود رسیده و بعد از آن همواره رو به کاهش بوده است پشتیبانی می شود.

به طور خلاصه، میدان نفتی غوار می تواند تبدیل به پاشنه آشیل تولیدات نفتی عربستان سعودی شود.

این موضوع همچنین دروغ سعودی ها مبنی بر این که ظرفیت تولید 12 میلیون بشکه در روز را دارند را آشکار می کند.

در این بین، میزان واقعی ذخایر نفتی عربستان سعودی تا زمانی که یک منبع مستقل آن را بررسی نکند، نامعلوم خواهد ماند. به نظر من، میزان واقعی ذخایر این کشور فاصله بسیاری با 266 میلیارد بشکه اعلامی داشته و تنها چیزی حدود 70-74 میلیارد بشکه است. این مقدار با در نظر گرفتن میزان تولید این کشور از زمان کشف نفت در سال 1938 تا الان ـ که مقادیر آن موجود است ـ و کم کردن آن از میزان ذخایر کنونی ادعایی عربستان سعودی و میانگین نرخ تخلیه سالانه 5 تا 7 درصد در این میادین سالخورده، به دست آمده است».

در نظری مخالف مایکل لینچ اعلام کرده که علت اینکه میزان تولید میدان نفتی غوار کاهش یافته و توان تولید 5 میلیون بشکه در روز را ندارد، این است که آرامکو خود تصمیم گرفته تمرکز خود را روی میادین دیگر بگذارد؛ همان گونه که ظرفیت تولید 12 میلیون بشکه ای کشور، این موضوع را تأیید می کند.

ادعای لینچ در صورتی درست است که میدان نفتی غوار هنوز 48 میلیارد بشکه نفت ذخیره داشته باشد، در حالی که طبق مطالعات میرز، این میزان در سال 2004 برابر 43 میلیارد بشکه بوده و در حال حاضر تنها 18 میلیارد بشکه است.

در نظری دیگر، دیوید میدلتون در وبسایت WUWT ادعای عجیبی داشته مبنی بر اینکه: «نرخ MSC بیشتر نرخ مینیمم است تا ماکسیمم». این جمله به تنهایی نشان می دهد که برای انکار موضوعی واضح، افراد چه منطق های عجیب و غریبی سر هم می کنند.

نتیجه

ران پترسون معتقد است، در سال های 2004 و 2006 و طبق گفته خود سعودی ها، نشانه هایی مبنی بر اینکه میادین نفتی این کشور با مشکلات شدید وجود آب و تخلیه ذخایر مواجه بوده اند وجود داشته است و حالا با انتشار این اطلاعیه اوراق قرضه، با تیر آخر مواجه هستیم. غوار و سایر میادین نفتی بزرگ عربستان سعودی به شدت رو به زوال هستند.

این ایده که عربستان سعودی هنوز 266 میلیارد بشکه ذخیره نفتی دارد، حالا باید به عنوان تخیل کامل دیده شود. حتی خود سعودی ها هم دیگر از این مقدار دفاع نمی کنند. آن ها الان می گویند 256 میلیارد و 900 میلیون بشکه معادل نفت، که شامل میعانات گازی، گاز مایع و گاز طبیعی نیز می شود. حتی میزان 201 میلیارد و 400 میلیون بشکه ای ذخایر نفت خام اعلامی توسط آنها نیز خیال محض است. آنها سال هاست که در حال دروغ گفتن هستند، چرا الان باید حرفشان را باور کنیم؟ آن ها می گویند نرخ کاهش ذخایر خود را به 2 درصد رسانده اند، اما در ادامه نرخ کاهش را با نرخ تخلیه یکی در نظر میگیرند و همه چیز را گیج کننده می کنند.

در نهایت، پترسون نیز در این زمینه با دکتر سلامه هم عقیده بوده و باور دارد که میزان واقعی ذخایر نفتی عربستان سعودی چیزی بین 70 تا 74 میلیارد بشکه است.