سلام خدمت همه هم نِتیان، شهروندان ایرانت، منظورم سلام خدمت همه هم‌وطنان سرزمین ایران در فضای مجازی است که آن را ایرانت می‌نامیم.
از نیمه دوم دهه ۸۰ شمسی پدیده «شبکه کامپیوتری سراسری» توسط مسئولین و کارشناسان در کشور مطرح شد و در آن زمان عنوان «اینترنت ملی» بر آن نهاده شد. استفاده از دو کلمه اینترنت و ملی حساسیت‌های گسترده‌ای را در بین کارشناسان و نخبگان بر انگیخت چرا که اینترنت یک واژه ثبت شده جهانی برای شبکه بین المللی موجود آن زمان و حال بوده و هست و واژه «ملی» هم ناگهان بدون تبیین موضوع و ارائه یک مدل مفهومی و معماری و مستند توضیحی شگفت انگیز بود و هضم آن برای نخبگانی که نگران سوختن کلمه «ملی» بودند، حساسیت برانگیز بود.
بنده در آن زمان به عنوان یک عضو هیات علمی این رشته، کارشناس و عضو شورای عالی فناوری اطلاعات، عبارت «اینترانت ملی» را می‌پسندیدم و اصرار به جایگزینی عبارتی داشتم. بالاخره اقدامات محدود اجرایی برای تحقق آنچه به آن اینترنت ملی گفته شد به عمل آمد و گفتمان موضوع با تعویض مسئول وقت رو به افول نهاد.
در اسفند ماه ۱۳۹۰ با تاسیس شورای عالی فضای مجازی واژه بسیار مناسب و درست «شبکه ملی اطلاعات» در حکم تاسیس شورای عالی مطرح و در دهه جاری به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی مورد وثوق و وفاق مسئولین و کارشناسان و نخبگان با سلایق مختلف قرار دارد.
اخبار، تحلیل ها، و نظرات متفاوت و متکثری در خصوص چیستی، فلسفه، معماری، طراحی، پیاده سازی، عملکرد، و ارزیابی شبکه ملی اطلاعات در رسانه ها، همایش‌ها و سخنرانی‌ها و فضای مجازی طرح شده است. تا کنون چهار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، چهار رئیس سازمان فناوری اطلاعات و چند مجری شبکه ملی اطلاعات منسوب وزیر، این پروژه بزرگ ملی را دست به دست نموده و هزاران میلیارد تومان بودجه سالیانه کشور و اعتبار اپراتور‌ها را در توسعه این شبکه که در حقیقت توسعه دسترسی مردم در شهر و روستا در اقصی نقاط کشور از طریق فیبر نوری، سیم مسی، بی سیم، و تلفن همراه است هزینه نموده اند، ولی در خصوص میزان تحقق واقعی شبکه ملی اطلاعات اختلاف‌نظر وجود دارد. در هر صورت، وفاق روی فلسفه وجودی و ضرورت شبکه ملی اطلاعات یک نعمت و تلاش مجریان قابل تقدیر و امید به تحقق صد درصدی این شبکه در آینده‌ای نزدیک افتخار همگی ماست.
در یک سال اخیر، از برخی تریبون‌ها عبارت «اینترنت ملی» به کار رفته است که فکر کنم اشتباه سهوی باشد، ولی بهانه‌ای شد که بررسی کنیم چرا عبارات «اینترنت» و «شبکه ملی اطلاعات» در هم تلفیق شده و عبارتی نادقیق تولید و بیان می‌شود. از طرفی اینترنت اطلاق به یک شبکه جهانی است که مالک اصلی آن آمریکایی هستند و «شبکه ملی اطلاعات» اطلاق به یک شبکه در یک کشور است که مثلاً در کشور آمریکا، شبکه ملی اطلاعات همان اینترنت است. در هر کشور نیز توسعه محلی اینترنت به یک هم بندی شبکه‌ای منجر می‌شود که می‌توان آن را شبکه ملی اطلاعات آن کشور نامید.
برای رفع این ابهام ذاتی در ارجاع، پیشنهاد نام و عنوان «ایران‌نت (ایرانت)» را مطرح می‌کنیم. استفاده از عبارت ایرانت، یعنی شبکه ملی اطلاعات ایران، باعث می‌شود دقیق تر، کوتاه تر، و اختصاصی‌تر (در مقابل شبکه دیگر کشورها) بیان کنیم که همه الزامات شبکه ملی اطلاعات در ایرانت رعایت می‌شود. به عبارتی دیگر، ایرانت نام دیگری بر شبکه ملی اطلاعات است.
از نظر بنده کاربرد واژه ایرانت و رواج آن می‌تواند به گسترش فرهنگ و گفتمان شبکه ملی اطلاعات و فضای مجازی کشور کمک شایان توجهی نماید.
ایرانت را چنین توصیف می‌کنیم:
۱. ایرانت شبکه‌ای است در گستره جغرافیایی ایران که مبتنی بر پروتکل‌های استاندارد جهانی، ارتباطات و خدمات ارتباطی درون شبکه‌ای و برون شبکه‌ای را با دسترسی نزدیک به صد درصد (بیشتر از۹۹/۹۹۹۹ درصد) فراهم می‌نماید.
۲. ایرانت در طول اینترنت است و نه در عرض آن. در طول بودن به معنای در امتداد بودن و متفاوت نبودن. ایرانت اتصال به اینترنت و ارائه خدمات ارتباطی و محتوایی اینترنت را فراهم می‌نماید، ولی برای دسترسی به خدمات داخلی خود، متوقف اینترنت نخواهد بود.
۳. ایرانت شبکه‌ای است که بسیار پهن باند است و مرتباً در حال توسعه و تطابق با نسل‌های ارتباطی روز دنیا. عنقریب مقدمات ارتقاء به ۵G را تجربه خواهد نمود و در دهه بعدی همگان مشترک نسل پنجم ارتباطی.
۴. ایرانت بسیار ارزان است در مبادله ترافیک داخلی؛ آنقدر ارزان است که در بسیاری از خدمات محتوایی در حد رایگان. در مبادله ترافیک بین المللی تابع نرخ دلار و یورو و یوان و دینار است. در انبارش و رایانش و میزبانی نرخ رقابتی با دیگر کشورها را خواهد داشت به گونه‌ای که انگیزه کافی برای میزبانی داخل کشور فراهم خواهد بود.
۵. در ایرانت، به تولیدکنندگان پهنای باند، یعنی کسانی که محتوای تولید شده خود را در معرض استفاده مشتریان داخلی و خارجی قرار می‌دهند، اجرت پرداخت خواهد شد. این در استمرار ارزان نمودن پهنای باند داخلی تولیدکنندگان محتوا (در حال حاضر) به تحقق خواهد پیوست.
۶. در ایرانت حریم خصوصی مورد احترام همه ارکان از سطح حکمرانی تا سطح فراهم آورندگان خدمات و دیگر کاربران است و به موازات احراز هویت در ارائه خدمات یک اصل موضوعه است به گونه‌ای که امنیت و حس امنیت در مبادلات مالی، اداری، و شخصی در آستانه صددرصدی فراهم گردد.
۷. ایرانت فراهم آورنده زیرساخت اشتغال روزافزون در فضای مجازی و همچنین تسری فعالیت‌های فضای واقعی به فضای مجازی و ممزوج شدن اشتغالات این دو فضاست. بدون ایرانت هر روز شاهد واردات خدمات و محصولات خارجی و کاهش سطح اشتغال در این حوزه خواهیم بود.
۸. ایرانت باید بتواند تا حد ممکن نیاز‌های شهروندان مجازی (یا بگوییم نت وندان) خود را در داخل خود تامین کند.
۹. ایرانت باید دسترسی شهروندان خود به شبکه جهانی را تضمین کند و خود را غیر قابل تحریم کند.
۱۰. ایرانت در کلام آخر، استقلال ما را در استمرار استقلال سیاسی مان را فراهم می‌نماید.
ایرانت را ترویج دهیم، نقد کنیم، گفتمان بسازیم و همگان را به ایجادش ترغیب کنیم چرا که این، یک امر جمع سپارانه است.
رسول جلیلی
۱۳۹۸/۱۰/۷
*دانشیار مهندسی کامپیوتر، دانشگاه صنعتی شریف
سلام