تابناک : رامین فراهانی ـ جرم فرار مالیاتی به جرمی گفته می شود که شخص برای فرار از دادن مالیات، به مدارک خلاف واقع استناد کرده یا ظرف سه ماه، اظهارنامه ارائه نکند که انواع آن در قانون مالیات های مستقیم ذکر شده است. مجازات جرم فرار مالیاتی برای اشخاص حقیقی، مجازات تعزیری درجه 6 و برای اشخاص حقوقی، ممنوعیت از فعالیت یا صدور اسناد تجاری است. از طریق سامانه گزارش فرار مالیاتی در سایت سازمان امور مالیاتی، می توان این جرم را گزارش و پیگیری کرد.
پرداخت مالیات بر اساس قانون، تکلیف شهروندان محسوب می شود. البته بسته به اینکه مالیات، مستقیم یا به صورت مالیات غیرمستقیم باشد، پرداخت آن، متفاوت خواهد شد.به این دلیل که مالیات های غیرمستقیم همچون مالیات بر ارزش افزوده، اصولا هنگام خرید کالاها و خدمات، از مصرف کنندگان دریافت می شود و نیازی نیست که به صورت جداگانه پرداخت شوند؛ اما در مورد مالیات های مستقیم، پرداخت مالیات، الزامی و اجباری است.
تکلیف شهروندان به پرداخت مالیات، در قانون مالیات های مستقیم مورد پیش بینی قرار گرفته است؛ اما گاهی برخی از شهروندان با تمسک به روش های گوناگون، از مسئولیت و تکلیف پرداخت مالیات، شانه خالی کرده و به این ترتیب ممکن است جرایم مالیاتی رخ دهد که البته در مواردی، قابل مجازات و تعقیب کیفری نیز هستند.
به طور کلی، فرار مالیاتی به این معناست که شخصی که به صورت قانونی، موظف و مکلف به پرداخت مالیات است، با توسل به انواع راه ها و روش هایی که ظاهرا قانونی هم هستند، از پرداخت مالیات، شانه خالی کرده یا اینکه به میزانی کمتر از آنچه که باید، مالیات بپردازد.جرم فرار مالیاتی و مجازات قانونی آن، در قانون مالیات های مستقیم، ذکر شده است.
بر اساس ماده 201 این قانون، جرم فرار مالیاتی به صورت زیر تعریف شده است:هرگاه مودی مالیاتی با قصد فرار از پرداخت مالیات، از روی علم و عمد، به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر، اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات، ملاک عمل هستند و برخلاف حقیقت، تهیه و تنظیم شده اند، استناد کند یا برای سه سال متوالی، از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری کند، علاوه بر جریمه ها و مجازات های مذکور در قانون مالیات های مستقیم، از تمامی بخشودگی ها و معافیت های مالیاتی نیز محروم می شود.
بنابراین به صورت خلاصه می توان گفت که جرم فرار مالیاتی، به جرمی گفته می شود که مودی مالیاتی با استناد به انواع روش های فرار مالیاتی، مالیات خود را نپرداخته یا اصلا اظهارنامه مالیاتی، تنظیم و ارائه نکند.اما نکته بسیار مهمی که در خصوص جرم فرار مالیاتی وجود دارد، آن است که مودی مالیاتی باید قصد فرار از پرداخت مالیات داشته و نسبت به جرم فرار مالیاتی، علم و اطلاع داشته باشد؛ در غیر این صورت، جرم فرار مالیاتی محقق نخواهد شد.لذا دو رکن مهم جرم فرار مالیاتی، وجود علم و عمد نسبت به ارتکاب این جرم است و در غیر این صورت، مجازات جرم فرار مالیاتی، بر مرتکب قابل اعمال نخواهد بود.
انواع فرار مالیاتی
به موجب ماده 201 قانون مالیات های مستقیم، انواع جرم فرار مالیاتی، به دو شکل اتفاق می افتد: نوع اول فرار مالیاتی، زمانی است که مرتکب با علم و عمد، به اسناد و مدارکی استناد کند که برخلاف حقیقت تنظیم شده اند که این موضوع، در تشخیص میزان مالیات، اثرگذار است و معمولا باعث می شود که مالیاتی که مودی می پردازد، به مراتب کمتر از حالتی باشد که به این مدارک، استناد نمی شد.نوع دوم فرار مالیاتی زمانی اتفاق می افتد که مودی، برای سه سال متوالی (پشت سر هم)، فرم های اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل و ارائه نکرده و ترازنامه و حساب سود و زیان را ارائه نکرده باشد.در این حالت نیز جرم فرار مالیاتی، صرفا در صورتی محقق می شود که مودی، علم و عمد داشته باشد.
لازم به ذکر است که علاوه بر موارد مذکور که به موجب ماده 201 قانون مالیات های مستقیم، تحت عنوان جرم فرار مالیاتی شناخته شده اند، به موجب ماده 274 این قانون، برخی دیگر از انواع فرار مالیاتی یا جرایم مالیاتی را می توان شامل موارد زیر دانست:
زمانی که اشخاص، فعالیت های اقتصادی و منابع درآمدی خود را کتمان کرده و به این وسیله، زمینه فرار مالیاتی خود را فراهم کنند؛ زمانی که فعالان اقتصادی یا شرکت های ثبت شده، از ارائه اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود به ماموران مالیاتی، امتناع کرده و مانع تشخیص میزان صحیح مالیات شوند؛ اگر اشخاص، برای فرار مالیاتی، اقدام به دریافت کارت بازرگانی اشخاص دیگر کرده یا اینکه قراردادها و معاملات تجاری خود را به صورتی تنظیم کنند که به نام دیگران باشد و مشمول مالیات، قرار نگیرد.لازم به ذکر است که انواع فرار مالیاتی، محدود به مصادیق ذکرشده نیست و هر فعل یا ترک فعلی که سبب شود مودی، مالیات نپرداخته یا اینکه به میزان کمتری مالیات بدهد، یکی از انواع فرار مالیاتی، محقق شده است و به همین دلیل، از طریق سامانه گزارش جرم فرار مالیاتی می توان هر یک از انواع فرار مالیاتی را گزارش داد.
مجازات جرم فرار مالیاتی
در ماده 274 قانون مالیات های مستقیم، موارد و انواع جرایم مالیاتی، تعیین شده که بر اساس آن، مجازات جرم فرار مالیاتی توسط اشخاص حقیقی بیان شده است.مجازات ارتکاب هر یک از انواع فرار مالیاتی که توسط اشخاص حقیقی رخ داده باشد، عبارت است از مجازات های تعزیری درجه 6، که به موجب قانون مجازات اسلامی عبارت است از 6 ماه تا دو سال حبس و جزای نقدی بیش از 20 میلیون ریال تا 80 میلیون ریال.
لازم به ذکر است که مجازات فرار مالیاتی اشخاص حقیقی، ممکن است به صورت اعمال محرومیت های مندرج در قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد نیز باشد و آن، زمانی است مرتکب در یکی از سازمان های مشمول قانون مذکور، مرتکب جرم فرار مالیاتی شده باشد.لذا اشخاص حقیقی، در خصوص ثبت نام اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی باید دقت لازم را به عمل آورند.
همچنین در صورتی که مرتکب جرم فرار مالیاتی، شخص حقوقی باشد، بر اساس ماده 275 قانون مالیات های مستقیم، به یکی از این دو مجازات محکوم می شود: ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی و ممنوعیت از صادر کردن برخی از اسناد تجاری همچون چک.البته مسئولیت کیفری و مجازات ناظر بر شخص حقوقی، مانع مجازات شخص حقیقی به دلیل ارتکاب جرم فرار مالیاتی نخواهد بود.
علاوه بر این، بر اساس ماده 276 قانون مالیات های مستقیم، در صورتی که هر یک از حسابداران یا حسابرسان، ماموران مالیاتی یا کارکنان بانک ها و موسسات مالی و اعتباری، در ارتکاب جرم فرار مالیاتی، معاونت یا همکاری کنند یا اینکه اقدام به گزارش جرم فرار مالیاتی نکنند، به حداقل مجازات ذکرشده برای جرم فرار مالیاتی، محکوم می شوند.علاوه بر مجازات های حبس و جزای نقدی ذکرشده، به استناد ماده 277 قانون مالیات های مستقیم، مرتکبان جرم فرار مالیاتی، مسئول پرداخت اصل مالیات و جریمه های قانونی تعلق گرفته به آن هستند و همچنین باید همه ضرر و زیان هایی که به دولت وارد کرده اند را به موجب حکم مراجع قضایی، پرداخت کنند.
