چندی پیش رئیس سازمان سنجش آموزش کشور از برگزاری کنکور الکترونیکی تا سال ۱۴۰۳ خبر داد و گفت: از این زمان دیگر هیچ کاغذی بین داوطلب و سازمان سنجش تبادل نمی‌شود یعنی برای هر داوطلب یک مانیتور و یک صفحه هوشمند طراحی می‌شود که آزمون خود را برگزار کند.
دکتر سامان سلامیان مدرس تخصصی ریاضیات یادداشتی را در این‌باره به رشته تحریر در آورده و از زوایای مختلف به این موضوع پرداخته است.
وی در این یادداشت آورده است: کنکور غیر کاغذی و اصطلاحاً الکترونیک که مدت‌ها پیش در مراکز ماکروسافت در جهان برگزار می‌شد، مشکلات بسیاری داشت و سبب ناعدالتی می‌شد. از همین‌رو انتخاب نوع آزمون را به شخص متقاضی سپردند.
به‌عنوان مثال در آزمون آیلتس در دبی در ماه اکتبر متقاضی می‌توانست خودش انتخاب کند که آزمون الکترونیک داشته باشد یا کاغذی. حتی برای این‌که عدالت بیشتری برقرار شود، داوطلب می‌توانست تقاضا کند که آزمون الکترونیک به‌صورت فردی یا در جمع باشد یا ترکیبی یا مجزا و یا کاغذی و الکترونیک باشد.
سلامیان در این‌باره معتقد است که نباید کنکور را از آزمونی عادلانه و استاندارد به یک قمار و آزمونی متکی بر شانس و رانت تبدیل کرد. تغییرات اخیر کنکور می‌تواند، شانس و رانت را به مقدار زیادی افزایش دهد؛ بنابراین توصیه می‌کند که سازمان سنجش آموزش کشور، در این‌باره مطالعه بیشتری داشته باشد و نتایج پژوهش‌های علمی مرتبط را بیشتر بررسی کند.
این‌که آزمون الکترونیک در جهان برگزار می‌شود، بلی درست است، اما نکته مهم این است که سرنوشت افراد به آزمون الکترونیک وابسته باشد یک تصمیم شخصی و اختیاری است نه یک اجبار سازمانی.
فرض کنید شخصی به عارضه چشمی آستیگمات دچار است و همزمان نمره عینک دوربین بالای ۴ دارد (جمع دو چشم) بیشتر از یک‌ساعت و نیم هم نمی‌تواند به صفحه مانیتور نگاه کند و چشمش به خستگی دچار می‌شود و تمرکزش کاهش می‌یابد و حدوداً ۵ تا ۱۰ دقیقه باید چشم‌هایش استراحت کند؛ بدیهی است برای ایجاد عدالت و برقراری آزمونی امن نباید از یک بی‌عدالتی و ظلم جدید استفاده کرد.
ممکن‌است تصور شود، تغییرات در برگزاری کنکور از کاغذی به الکترونیک می‌تواند به ایجاد امنیت بیشتر منجر بشود، اما این موضوع یک شرط دارد: آزمون‌های الکترونیک فعلی در جهان هوشمند هستند و در بستری برگزار می‌شوند که هوش مصنوعی در یک زمان، کل آزمون‌ها را کنترل کرده و با توجه به تشخیص خود، می‌تواند و اجازه دارد چیدمان پرسش‌های بعدی و گزینه‌ها در پرسش‌های بعدی را تغییر دهد.
این تغییر در چیدمان سبب می‌شود امکان برگشت به پرسش‌های پیشین وجود نداشته باشد. اگر قرار باشد دانش‌آموز بتواند به پرسش‌های پیشین برگردد و چیدمان شناور وجود نداشته باشد به سادگی قابلیت تقلب گسترده فراهم می‌شود، کافی است از یک مدل «گجت» با دو فضای متفاوت استفاده شود یعنی. به‌عنوان داوطلب از یک گوشی خاص با دو محیط متفاوت استفاده کند.
تقلب، در فضای الکترونیک می‌تواند بسیار حرفه‌ای‌تر رخ دهد و هکر‌ها و متقلبان دست بازتری برای فعالیت دارند. آزمون‌های بدون کاغذ به‌سادگی می‌تواند هک شود و اصطلاحا خوراک تقلب است، مگر این‌که با نظارت هوش مصنوعی هوشمند باشد که در این حالت امکان برگشت به پرسش‌های پیشین نمی‌تواند وجود داشته باشد.
کافی است به‌عنوان نمونه به تقلب در تافل‌های «هوم ادیشون» توجه کنید تا متوجه شوید چقدر راحت در بخش "صحبت کردن" می‌شود تقلب کرد؛ به این صورت که با پرداخت مبلغی، شخص دیگری آزمون را انجام می‌دهد! یا داوطلب پاسخ را روی گوشی خود که به صفحه مانیتور چسبانده است، می‌خواند!
تعریفی که عزیزان سازمان سنجش از آزمون الکترونیک ارائه می‌کنند به این‌صورت است که یک فضای وب اکسترانت است که سانترال شده و اینترانت در حوزه‌ها برای هر سیستم دیتای معینی لود می‌شود. تا اینجا همه چیز ایده‌آل است اگر بحث هزینه سخت‌افزاری را به‌طور کل در نظر نگرفت در امنیت شبکه همیشه یک پروتکل باید رعایت شود، هر سوئیچ و اتصالی باید یک کد امنیتی هوشمند داشته باشد که شخصی بوده و تاریخ انقضا داشته باشد (شبیه به رمز دوم در خرید اینترنتی).
در همه سوئیچ‌ها، چون مخاطبان زیادی باید همزمان وارد شبکه شوند، کافی است یک مخاطب بدافزار یا رباتی را در یک قسمت وارد کند تا در نتیجه به نوعی هک سیستم رخ دهد. شبیه به ثبت‌نام خودرو که با مشکلاتی مواجه بوده است.
آزمون الکترونیک با ساختاری که تعریف کردند شاید در یک دانشگاه و دانشکده قابلیت اجرا داشته باشد، اما در برگزاری کنکور سراسری اطمینان داشته باشید ربات‌هایی که هکر‌ها تعریف می‌کنند بسیار قدرتمندتر خواهند بود. البته باید صبر کرد و اهداف مشخص شده سازمان سنجش را تک تک و به دقت نقد و بررسی کرد.
این صحبت‌ها هم به گوش می‌رسد که منظور از کنکور الکترونیک که دکتر پورعباس فرموده‌اند این است که دانش‌آموزان در حوزه پشت سیستم می‌نشینند، و پرسش‌های هر فرد در سیستم، پیش از آن لود شده و با آغاز آزمون پرسش‌ها به‌صورت صفحات اسکن شده در صفحه دیده و حل می‌شوند.
بحث استراحت بین هر مجموعه پرسش و هر دفترچه هم شاید در نظر گرفته شود و در خصوص چرک‌نویس هم مقرر شده که از قلم نوری استفاده شود و اصطلاحاً صفحه هوشمند داشته باشند.
هنوز از سوی مسئولان در خصوص این‌که واقعاً چرا باید آزمون این‌چنین برگزار شود و یا چه توجیه علمی‌ای دارد، توضیحی داده نشده است. قطعاً متولیان سازمان سنجش منطق خاص خود را دارند، اما هنوز استدلال هایشان را رسانه‌ای نکرده و توضیح نداده اند که این اقدام چه مزایا و دستاورد‌هایی برای داوطلب خواهد داشت؟
فعلاً که تنها استرس و اضطراب برای داوطلبان سال‌های بعد ارمغان این خبر است. اینطور که از اخبار و شواهد بر می‌آید، سازمان سنجش به‌شدت پیگیر است و به احتمال زیاد از سال ۱۴۰۳ شاهد برگزاری کنکور به این سبک خواهیم بود.
مشکل دیگر آموزش سنتی در برابر سنجش الکترونیک است و این خود نمود بارزی از بی‌عدالتی است، مگر آن‌که آموزش آنلاین و با کیفیت با دبیران برند و با‌تجربه، در سراسر کشور رونق یابد.
