بین الملل تابناک: سیاست خارجی دولت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری فقید ایران، مبتنی بر سیاست نگاه به شرق و حفظ و گسترش روابط با همسایگان و آسیامحوری بود. در واقع سیاست همسایگی و آسیامحوری نیز به نوعی ذیل سیاست نگاه به شرق دنبال می شد. در پیام های تسلیت صادره برای شهادت رئیس جمهور و هیات همراه وی در سانحه سقوط بالگرد، پیام های کشورهای عربی خلیج فارس نیز علاوه بر اینکه می تواند عرفی دیپلماتیک ارزیابی شود، نشان دهنده اهمیت روابط با ایران برای آنها نیز هست.
خبرنگار تابناک در گفتگو با پروفسور «ویلیام بیمن» استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می خوانید.
پروفسور ویلیام اورمان بیمن (William O. Beeman) استاد دانشگاه مینه سوتا است. وی همچنین از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ ریاست بخش خاورمیانه انجمن مردم شناسی آمریکا را برعهده داشته است. بیمن پیشتر مدیر گروه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه براون (Brown) در ایالت رودآیلند و استاد مردم شناسی و مطالعات آسیای شرقی این دانشگاه نیز بود. وی دکترای مردم شناسی را از دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۷۶ دریافت کرد و به خاطر نوشتن چندین جلد کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله علمی در مورد پویش های ارتباطات در ایالات متحده، ایران و غیره بسیار مشهور است.
در پی درگذشت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، تمامی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس هیئت هایی را برای تسلیت به ایران اعزام کردند و امیر قطر نیز به ایران آمد. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
درگذشت رئیس‌جمهور ایران یک نقطه گذار در سیاست ایران است و کشورهای حاشیه خلیج فارس مشتاقند از این نقطه گذار برای برقراری مجدد روابط با ایران با شرایطی که به نفع آنها باشد، استفاده کنند. چه کسی ممکن است به اعزام یک هیئت برای عرض تسلیت اعتراض کند؟ بنابراین این هم یک ژست حسن نیت بود و هم اعلامی مبنی بر اینکه این کشورها مشتاقند دوباره با ایران و روابط متقابلشان را از نوشروع کنند. این نشان دهنده فرصتی برای تجدید روابط است که ایران عاقلانه از آن استقبال می کند.
پادشاه بحرین نیز در دیدار با ولادیمیر پوتین اعلام کرد که بحرین با ایران مشکلی ندارد و خواستار برقراری رابطه با ایران شد. چرا در مقطع فعلی صحبت از احیای روابط است؟
در مورد بحرین هم همینطور است. ایران در برخی سال‌ها در حمایت از شیعیان بحرین در مخالفت با حاکمان بحرین فعال نبوده است. امکان بهبود روابط بین ایران و بحرین به یقین وجود دارد. نزدیکی بحرین به قطر، که در کنار عمان، احتمالاً کشوری با بهترین روابط با ایران است، نیز عاملی در نگرش بحرین است.
«انور قرقاش» مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی بعد از پیامهای مثبت اعضای شورای همکاری خلیج فارس به ایران متعاقب درگذشت رئیس جمهوری اسلامی ایران، از بهبود روابط اعضای این شورا با تهران صحبت کرده است. این در حالی است که همزمان شاهد گسترش روابط امنیتی اعضای این شورا با آمریکا و اسرائیل هستیم. چگونه می توان این دو موضوع را با هم ترکیب کرد؟
ایران بزرگترین ساحل خلیج فارس را دارد. علاوه بر این، اقتصاد ایران به تجارت با کشورهای حاشیه خلیج فارس وابسته است. داشتن روابط نزدیکتر ایران با شورای همکاری خلیج فارس به نفع همه کشورهای حوزه خلیج فارس است. دولت ترامپ خصومت خود را با ایران از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس برانگیخت. دولت بایدن این تلاش را کاهش داده است، بنابراین این یک نکته مهم در روابط سیاسی خلیج فارس است. اگر ایران و همسایگانش بتوانند از این فرصت استفاده کنند، می‌تواند منبع قدرتی برای همه کشورهای حوزه خلیج فارس باشد.
عربستان سعودی در کنار بهبود روابط با ایران در حال عادی سازی روابط با اسرائیل نیز هست. آیا حضور اسرائیل در منطقه و گسترش روابط امنیتی با اعراب خلیج فارس می تواند به روابط اعراب و ایران آسیب برساند؟
عادی سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل هنوز زمان می برد. ممکن است اتفاق بیفتد، اما قریب الوقوع نیست. در هر صورت، هیچ کس نباید این واقعیت را نادیده بگیرد که ایران از طریق حمل و نقل و سفر از طریق امارات و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس در حال برقراری روابط تجاری با کشورهای مختلف است.
روابط اسرائیل و حزب الله باید مورد توجه قرار گیرد، اما این یک تلاش دیپلماتیک غیرقابل حل نیست. در شرایطی که همه همسایگانش روابط خود را با اسرائیل منظم می کنند، ایران در نهایت نسبت به موضع خود در قبال اسرائیل واقع بین است.
