۱. یکی از نکاتی که ما معمولا در تلاش برای فهم روند وقایع لحاظ نمی‌کنیم این است که رویدادها در بستر زمانی خاصی اتفاق می‌افتند و ده‌ها یا حتی صدها دلیل بر آنها اثر دارد و به راحتی نمی‌توان حکم به تکرار تاریخ داد.
۲- یک نکته مهم در تلاش برای فهمیدن و درک روند سیاسی دولت چهاردهم این است که بدانیم وقایعی که در دوره تاسیس جمهوری اسلامی رخ داده لزوما در دوره تثبیت رخ نخواهد داد. داشتن نیم‌نگاهی به گذشته حتما مفید است اما باید در نظر گرفت که ج.ا اکنون تجربه ۴۶ سال حکومت پرفراز و نشیب دارد.
۳- دولت مسعود پزشکیان در شرایطی روی کار آمد که احتمالا هیچ کس در میانه اردیبهشت ۴۰۳ به آن فکر نمی‌کرد و تقریبا همه آماده بودند در سال۴۰۴ انتخاباتی مانند ۱۴۰۰ در کار خواهد بود و دولت مرحوم رییسی ادامه خواهد یافت؛ حتی تحریم انتخابات ۴۰۲ از سوی خاتمی، پیش‌زمینه‌ای برای تحریم ۴۰۴ بود.
۴- با این حساب بیاییم حدس بزنیم دولت ناخوانده پزشکیان چگونه خواهد بود؟ قبلا در مطلبی نوشته بودم به‌نظر می‌رسد ج.ا پس از ۴ دهه به این نتیجه رسیده که انتخابات‌ها نباید تغییردهنده ریل‌ها و سیاست‌های کلان نظام باشند و بر همین اساس افراد و جریان‌های مخل در این روند حذف می‌شوند.
۵- کسانی که پیگیر وقایع سیاسی چند سال اخیر کشور بوده‌اند می‌دانند مقدمات تشکیل دولت رییسی نه در سال ۱۴۰۰ بلکه در سال ۹۸ و همزمان با انتخابات مجلس فراهم شد و از همان زمان با تغییر سیاست نظام در زمینه مساله تحریم‌ها و تعامل با غرب، فرصت حسن روحانی و هم‌پیمانش علی لاریجانی تمام شد.
۶- بر اثر همین تغییر رویکرد کلی نظام بود که ضرورت تغییر مجریان احساس شد و مجریان روند قبلی دیگر به کار روند جدید نیامدند و حذف شدند.
در دوره سه ساله مرحوم رییسی هم همان سیاست نه جنگ نه مذاکره با پیش‌فرض رفع‌ناشدنی بودن تحریم‌ها و بدعهد بودن قطعی غرب ادامه پیدا کرد.
۷- با این تفاصیل آیا اتفاق غیرمنتظره‌ای که برای مرحوم رییسی افتاد، باعث تغییر ریل کلی نظام خواهد شد؟
شخصا پاسخم به این سوال منفی است اما باید در نظر گرفت پزشکیان هم ناگزیر است لااقل بخشی از مطالبات حامیانش را پاسخ دهد.
بنا بر این فکر می‌کنم دولت مسعود، چنین روندی خواهد داشت:
۸- در زمینه گشت ارشاد و فیلترینگ که اصلی‌ترین محرک‌های بدنه رای‌دهنده به پزشکیان علیه اصولگرایان بودند، دولت او قدری با به تعویق انداختن روندهای اجرایی این ابزارها را کند خواهد کرد اما موفق به حذف آنها نخواهد شد چون خصوصا موضوع حجاب، مورد حساسیت جدی سخت‌ترین حامیان نظام است.
۹- پزشکیان در موضوع حجاب وقتی موفق می‌شود که آن را از حالت ابزار نزاع سیاسی فعلی به یک موضوع اجتماعی و فرهنگی بدل کند و همزمان از یک سو نظام، حامیان مذهبی آن و علما و از سوی دیگر طبقه غیرملتزم به حجاب را بر سر یک موضوع عرفی با پشتوانه قانونی به تفاهم برساند.
۱۰- تا زمانی که موضوع حجاب اولا ابزار مخالفت سیاسی با نظام است و ثانیا طیف‌هایی از جامعه بر آزادی بدون قید و شرط پوشش بدون در نظر گرفتن عرف عمومی جامعه اصرار دارند مساله برخورد پلیسی با آن و فشار بخش‌های متدین‌تر جامعه به نظام برای ادامه گشت ارشاد پایان نخواهد یافت.
۱۱- دولت پزشکیان نمی‌تواند فیلترینگ را به شکل کلی رفع کند. در بهترین حالت او فقط می‌تواند بکوشد سایر بخش‌های نظام را در این مساله که فیلترینگ باید فقط محدود به محتوای پورن و گروه‌های خشن برانداز باشد قانع کند.
هر چند ایده اینترنت به سبک چینی همیشه یکی از ایده‌های مطرح در نظام است.
۱۲- دولت چهاردهم در زمینه رفع تحریم‌ها یا گشایشی نخواهد داشت یا توفیق محدود و موقتی خواهد داشت. خیلی بعید است نظام دوباره به نرمش قهرمانانه سال ۹۲ تا ۹۵ تن در دهد و البته به‌نظر می‌رسد طرف مقابل هم چندان مایل به این امر نیست.
راهبرد تحریم‌های کمرشکن و طولانی مدت رها نمی‌شود.
۱۳- دولت با سیاست‌های اقتصادی انقباضی شاید در مدت کوتاه یکی دو ساله بتواند تورم را کنترل کند اما مجددا سیل جاری می‌شود.
آزاد کردن قیمت بنزین و حامل‌های انرژی به احتمال زیاد رخ خواهد داد.
شاید برخی مسکن‌های اقتصادی مانند کالابرگ برقرار شود.
۱۴- نقطه قوت جریان اصلاحات، نفوذ آنها در میان جریان روشنفکری و هنرمندان است. احتمالا با ارائه مشوق‌های مختلف، برخی از هنرمندان اصطلاحا قهر کرده دوباره آشتی و به سفره رجوع کنند.
۱۵- جریان اصلاحات ( با محوریت کارگزاران) تلاش می‌کنند در موضوع جانشینی تاثیرگذار باشند اما یا تاثیری نخواهند داشت یا با گرفتن تضمین‌ها و سهم‌هایی با روند همکاری خواهند کرد. حذف حسن روحانی، حسن خمینی و صادق آملی حذف آنها از گزینه جانشینی بودن هم بود.
۱۶- دولت پزشکیان با مجلس چالش‌های مختلفی خواهد داشت هر چند چشم امید آنها به حمایت‌های باقر قالیباف است اما طیف پایداری در مجلس به هرحال «موی دماغ» پزشکیان خواهند بود.
۱۷- دولت پزشکیان نه دولت خاتمی است نه دولت روحانی. پزشکیان متزلزل‌ترین دولت ج.ا به لحاظ پشتوانه مردمی و حاکمیتی را تشکیل داده و ناگزیر است یا با نهادها و قبایل مختلف قدرت تعامل و بده بستان داشته باشد یا کنار برود.
پزشکیان، بنی‌صدر نیست که عزل او تبعات جدی برای نظام داشته باشد.
·
۱۸- مولاوردی، زنگنه، ظریف و آذری جهرمی در لیست سیاه قرار دارند و حساسیت‌ها روی آنها بالاست. قاعدتا نباید شاهد حضور آنها در کابینه باشیم مگر اینکه به‌عنوان مشاور یا معاونان رییس‌جمهور که امکان استیضاحشان در مجلس میسر نیست حضور داشته باشند.
۱۹- فرصت خوبی برای جریان اصلاحات فراهم شده تا با ساختن چهره‌های جدید و جوان‌تر حیات خود در ادامه مسیر را تضمین کنند. سران فعلی اصلاحات و حتی خود پزشکیان در خوشبینانه‌ترین حالت طی یک یا دو دهه آینده از دنیا خواهند رفت در حالی که چهره قدرتمند جدید و محبوبی در جبهه اصلاحات وجودندارد
۲۰- به حرف‌های رمال معروف شده این روزها کاری ندارم. برداشتم این است که دولت چهاردهم یک دولت متوسط رو به پایین با قدری توفیقات محدود اجتماعی و شکست خورده در اقتصاد و تحریم خواهد بود و نهایتا ریاست‌جمهوری پزشکیان یک‌دوره‌ای خواهد بود.
علیرضا ملوندی
