آیا روسیه میانجی ایران و آمریکا شده؟

با آغاز گفتگوها میان آمریکا و روسیه برای صلح اوکراین در ریاض، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه پس از ۱۶ ماه مجددا به تهران آمد و با سیدعباس عراقچی وزیرخارجه و مسعود پزشکیان رئیس جمهور کشورمان دیدار و گفتگو کرد.  دیدارهایی که به لحاظ تغییرات ژئوپولیتیکی منطقه و نظام بین الملل زیر ذره بین رسانه ها و فعالان سیاسی قرار گرفت.

برخی لاوروف را حامل پیام روسیه به ایران برای مذاکره با آمریکا بر شمردند و برخی حتی پیام این سقر را بخشی از معامله ترامپ و پوتین دانستند.

رئیس جمهور هم در دیدار با لاوروف با اشاره به نزدیکی دیدگاه های ایران و روسیه در زمینه مسائل منطقه ای بر تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در بستر تعاملات فیمابین تاکید کرد.

در این میان، عباس عراقچی  در نشست خبری پس از گفتگو با لاوروف نیز گفت: ایران درباره پرونده هسته‌ای خود با آمریکا مذاکره مستقیم نخواهد کرد و در موضوع هسته‌ای با هماهنگی" روسیه و چین "حرکت خواهیم کرد. وزیر خارجه حتی روز گذشته گفت: پیامی در این دیدار وجود نداشت و قرار نبود پیامی بیاورد.

این سفر از آنجا مهم محسوب می شود که به نظر می رسد حضور لاوروف در ایران تحت تاثیر تحول در دو موضوع بوده: معامله بزرگ روسیه با آمریکا و روابط آینده آمریکا با ایران.

در این بخش از خبر، مشروح گفتگو با کوروش احمدی دیپلمات پیشین ایران در نیویورک را در این باره می خوانید.
 

به نظر شما لاوروف با چه هدفی به تهران سفر کرد؟

 هدف این سفر لاوروف به تهران این بوده که تهران را از تحولات عظیمی که در رابطه بین روسیه و آمریکا رخ داده و ملاقاتی که هفته گذشته لاوروف با روبیو وزیرخارجه آمریکا در ریاض داشت، مطلع کند و برای تهران روشن کند که روابط روسیه با غرب به چه صورتی درآمده و این تحولات عظیم و تاریخی چه عوارض جانبی ممکن است برای سایر مسائل بین المللی بویژه تقابل بین ایران و غرب و مسائل متعدد و مهم خاورمیانه داشته باشد. امید روسها احتمال این بوده که از این طریق به ایران امکان دهند تا درک و فهم دست اولی از این تحولات تاریخی و اثرات آن داشته باشد و بتواند در پرتو این تحولات تصمیمات لازم را اتخاذ کنند. البته این حداقل انتظاری بود که طرف ایرانی می بایست از کشوری که صحبت از داشتن روابط استراتژیک با آن می شود، داشته باشد. بر مبنای این حداقلی که انجام شده و با این فرض که لاورف توضیحات کامل و جامع و بدون کم و کاستی که به طرف ایرانی داده است، اکنون انتظار ایران باید این باشد که اولا این مشورت ها ادامه یابد و ثانیا روسیه نشان دهد که برعکس تصور بخش عمده ای از افکار عمومی داخلی، منافع ایران در کش و قوس تعاملات روسیه و آمریکا ضایع نخواهد شد.

موضوع مهم در این سفر چیست؟

موضوع مهم در این سفر لاوروف تا آنجا که در سپهر عمومی انعکاس یافت این جمله در مصاحبه لاوروف بود که گفت: "ظرفیت برای دیپلماسی هنوز وجود دارد و باید به نحو مناسب استفاده شود." این گزاره در کلام لاوروف را می توان حاکی از نظر و توصیه روسیه به تهران در این مقطع زمانی دایر بر لزوم مذاکره ایران با آمریکا بشمار آورد. در شرایطی که روسیه با آمریکا و اروپا به شدت در مورد اوکراین سرشاخ بود، مصالحه ای بین ایران و غرب در ارتباط با مشکل هسته ای و مشکلات دیگر می توانست به ضرر روسیه باشد. چرا در آن صورت، یکی از مشکلات مهم غرب برطرف می شد و خیال غرب از این بابت راحت می شد و می توانست با آسودگی بیشتری به مقابله با روسیه در اوکراین بپردازد. بعلاوه، نفت ایران نیز از تحریم خارج می شد و می توانست به ضرر روسیه و موجب کاهش سهم روسیه از بازار نفت و کاهش بیشتر بهای نفت شود. به این دلیل نشانه های زیادی در سه سال اخیر داریم که حاکی از نظر منفی روسیه در مورد احیای برجام در دولت سیزدهم بود. به عنوان مثال شهید امیرعبداللهیان در ۸ اسفند ۴۰۲ به المیادین گفت که با وقوع بحران اوکراین موضوع احیای برجام با مشکل مواجه شد. اما اکنون شرایط دگرگون شده و روسیه تحت فشار آمریکا مایل است به دولت ترامپ برای تشویق ایران به مذاکره اقدامی کرده باشد.

آیا روسیه میانجی ایران و آمریکا شده؟

بعید می دانم که چنین احتمالی چندان مطرح باشد یا اگر مطرح باشد به سود ایران باشد. روسیه یک قدرت بزرگ است که در کم و کیف خروج ایران از بحرانی که در رابطه اش با غرب وجود دارد، دارای منافعی است و می تواند در صورت ایفای نقش میانجیگری، قضیه ایران را به کارتی برای منافع خود تبدیل کند. این البته یک قاعده عام است به این معنی که کشوری که خود منافعی دارد نمی تواند و نباید ایفاگر نقش میانجی بین دو کشور دیگر باشد.

آیا با پایان جنگ اوکراین ایران هم می تواند از این وضعیت بهره ببرد؟

پایان جنگ اوکراین می تواند به خروج ایران و اروپا از روابط بحرانی فی مابین کمک کند. چرا که ادعای فروش پهپاد و موشک از سوی ایران به روسیه یکی از مهمترین اموری بود که موجب تیرگی روابط بین ایران و اروپا شد. البته مشکلات عدیده دیگری نیز بین ایران و اروپا وجود دارد.

هدف آمریکا از نزدیکی به روسیه آیا مقابله با چین است؟

علاقه ترامپ به پوتین سوابق دیرینه ای دارد. این علاقه از ۲۰۱۵ یعنی با شروع فعالیت های انتخاباتی دور اول ترامپ آشکار شد. برخی وجود علائق فرهنگی – نژادی بین این دو را مهم و بستر مناسب می دانند. علاقه ترامپ به "مردان قوی" سیاست یا رهبران اقتدارگرا نیز در این رابطه حتما تاثیر دارد. اما از نقطه نظر روابط بین الملل، حتما اولویت اول ترامپ و بطور کلی اولویت اول آمریکا مقابله با چین و جلوگیری از پیش افتادن چین از آمریکا است. حتما فاصله انداختن بین روسیه و چین می تواند به سود آمریکا باشد. اما ترامپ اولویت دیگری نیز دارد و آن مسائل خاورمیانه و ایران است. ترامپ از یک سو می خواهد مسئله فلسطین را به سبک خاص خود حل کند و از سوی دیگر پیگیر پیمان های ابراهیم است و نیز توجه ویژه ای نیز به کشورهای نفت خیز خاورمیانه و ثروت آنها و نیز مدیریت بازار و بهای نفت دارد. در  این میان، نقش اسرائیل و لابی اسرائیل در آمریکا هم بسیار مهم است. این جریان نیز به سهم خود به ترامپ در جهت اعمال فشار بر ایران باهدف خارج کردن ایران از معادلات خاورمیانه فشار وارد می کند. لذا احتمالا تصور ترامپ می تواند این باشد که با دادن امتیازاتی به روسیه در اروپا و به ضرر اروپا، روسیه را در خاورمیانه منفعل و بی عمل کند.