چه جزئیاتی از مذاکرات ایران و آمریکا مطرح شده است؟/ احتمال شروع نگارش متن توافق از نشست آتی

موضوعاتی، چون چگونگی نگهداری ذخائر اورانیوم غنی شده ایران؛ زمان گریز هسته‌ای؛ میزان غنی سازی؛ چگونگی نظارت بر تاسیسات هسته‌ای ایران از جمله موارد چالشی مذاکرات به شمار می‌روند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا روز ششم اردیبهشت در مسقط پایتخت عمان برگزار و ادامه مذاکرات به جلسه بعد موکول شد.

عباس عراقچی، وزیر امورخارجه ایران پس از برگزاری دور سوم گفت‌و‌گو‌ها در پایتخت عمان اعلام کرد: مذاکرات این بار خیلی جدی‌تر از گذشته انجام شد و ما وارد بعضی از بحث‌های فنی شدیم. حضور کارشناسان مفید بود. در مجموع فضای مذاکره یک فضای جدی و کاری بود. یک مقداری از بحث‌های کلان فاصله گرفتیم این به معنای این نیست که اختلاف داریم.

وی افزود: در موضوعات کلان و جزئیات اختلاف وجود دارد. تا جلسه بعدی قرار است بررسی‌های بیشتری در پایتخت‌ها انجام شود تا اختلافات را کم کنیم. اینکه دو طرف به شکل جدی وارد شدند مشهود بود. امیدواریم که می‌شود پیش رفت و این امیدواری به شدت محتاطانه است. باید در مورد مسائلی که هست تفاهمات ایجاد بشود. ما امیدواریم، اما به شدت محتاط هستیم.

به گفته این مقام مسئول، ما به هر حال با توجه به موضوعاتی که در جلسه مطرح می‌شود کارشناسان لازم را همراه می‌بریم. الان که از مرز کلیات به تدریج وارد بحث‌های جزئی‌تر و تخصصی‌تر می‌شویم کارشناسان لازم اضافه می‌شوند. ما در این جلسه برای اولین بار کارشناسان اقتصادی داشتیم. از جلسه آینده حدس می‌زنم کارشناسان سازمان انرژی اتمی هم باید اضافه شوند. ما به موقعیتی رسیدیم که بحث‌ها فنی‌تر هسته‌ای داشته باشیم. هر چه جلوتر می‌رویم با توجه به موضوعات کارشناسان مربوط را اضافه می‌کنیم.

روایت نیویورک‌تایمز از دور سوم مذاکرات

پس از دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا، نیویورک‌تایمز هم به نقل از منبع آگاه خود نوشته بود: فضای مذاکرات بسیار جدی و سازنده بود. ما از برخی موضوعات بزرگ‌تر فاصله گرفتیم، اما این بدان معنا نیست که تمام اختلافات را حل و فصل کرده‌ایم. 

این روزنامه همچنین از قول این مقام نوشته بود: بر سر مسائل بزرگ و کوچک اختلافاتی داریم. اما به منظور کاهش این اختلافات، این هفته در پایتخت‌ها (تهران و واشنگتن) گفت‌و‌گو‌هایی انجام می شود. مذاکرات (دور سوم) چهار ساعت به طول انجامید و آن را «پربار» توصیف کرد.

 هم تیم ایرانی و هم تیم آمریکایی روز شنبه، برای مذاکرات چهارچوبی را ارائه کرده و طیفی از موضوعات را به بحث گذاشتند هرچند بر سر «هیچ چیز مورد موافقت قرار نگرفت.».

اما گزارش مجید تخت روانچی عضو تیم مذاکره کننده ایران و معاون سیاسی وزیر خارجه ایران به کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، جزئیات بیشتری از این مذاکرات را در اختیار می‌گذارد.

ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس، در خصوص گزارش تخت روانچی به کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته است: تخت روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه گزارشی از مذاکرات دیروز در مسقط، پایتخت عمان به به اعضای کمیسیون ارائه کرد؛ وی اشاره‌ای کرد به دو دور مذاکرات پیشین در مسقط و رم و اینکه در آن مذاکرات راجع به کلیات بحث شد و انتظار می‌رفت اینجا ما وارد جزئیات شویم.

رضایی ادامه داد: تخت‌روانچی اشاره‌ای به مواضع متناقض آمریکایی‌ها کرد و تاکید کرد که غنی سازی در داخل خط قرمز ماست و از آن کوتاه نمی‌آییم و ما در این دور تلاش کردیم که چارچوب مشخص کنیم برای اینکه وارد جزئیات شویم و در واقع تلاش کردیم که وارد متن شویم.

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تخت‌روانچی گفت که دور سوم از مذاکرات دو بخش و چارچوب اصلی داشت، ادامه داد: یکی ایجاد اطمینان نسبت به صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران و در مقابل هم برطرف شدن همه تحریم‌ها.

همکاری های اقتصادی و تجاری ایران و آمریکا، روی میز مذاکره

به گفته رضایی، درباره همکاری‌های اقتصادی و تجاری دوجانبه هم مباحثی مطرح شد. تخت‌روانچی تاکید کرد که اقدامات مخرب در طول مذاکرات و بعد از توافق احتمالی نباید انجام بگیرد. در جلسه امروز تاکید شد که تحریم‌های نفتی، پتروشیمی، گاز، کشتیرانی روابط مالی و بانکی باید برطرف شود، منابع و پول‌های ایران در خارج از کشور باید آزاد شود، همه تحریم‌های تجاری، صنعتی، معدنی، حمل و نقل و بیمه باید لغو شود، تحریم نهاد‌ها و افراد باید لغو شود و موضوع پرونده ایران در شورای امنیت و شورای حکام باید خاتمه پیدا کند.

وی اظهار داشت: تخت‌روانچی درباره اقدامات مشترک هم  توضیحاتی داد و گفت که در مذاکرات به سوالات طرف مقابل هم تلاش شد که پاسخ داده شود. توضیح داد که این مذاکرات تلفیقی از مذاکرات کارشناسی و رؤسای هیئت‌ها بود و هر دو ادغام و یکی شد.

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: تخت‌روانچی گفت که دور بعدی مذاکرات شنبه آینده است، اما مکان آن هنوز مشخص نیست و ارزیابی کلی‌اش از گفت‌و‌گو‌های عمان این بود که این گفت‌و‌گو‌ها منفی نبود و تهدید و بد اخلاقی هم در این گفت‌و‌گو‌ها به هیچ وجه نبود و پیش‌بینی کرد که باید وارد جزئیات در جلسات بعدی شویم.

این مقام مسئول توضیح داد: معاون سیاسی وزیر امور خارجه توضیحاتی راجع به روابط با چین و روسیه داد. همچنین تاکید کرد که غنی‌سازی صفر و بحث موشکی در مذاکرات مطرح نشده و اشاره‌ای به خطوط قرمز کرد؛ از جمله اینکه غنی سازی صفر، یا توانایی‌های دفاعی و قدرت منطقه‌ای جز خطوط قرمز ماست و ما بر سر آن مذاکره نمی‌کنیم و تا حالا در مذاکرات مطرح نشده و تمرکز صرفاً روی بحث هسته‌ای است و اگر جایی بخواهند چیزی را تحمیل کنند، نمی‌پذیریم و ما بر اساس اصول خود و با در نظر گرفتن دستورالعمل‌ها مذاکره می‌کنیم.

رضایی ادامه داد: نکته دیگری هم که در این جلسه بر آن تاکید شد این بود که اگر مکانیزم ماشه فعال شود، ما اهرم‌های خودمان را فعال می‌کنیم که از جمله آنها خروج از NPT است.

از سخنان تخت روانچی می‌توان دو برداشت داشت. برداشت اول این است که برخی مواردی که ایران مخالف آن است از سوی آمریکا مطرح شده و ایران آنرا رد کرده است. برداشت دوم نیز این است که برخی موضوعات مطرح نشده و ایران درصدد است خطوط قرمز را برای طرف مقابل روشن سازد.

پای صحبت سخنگو ... 

در این راستا، اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز گفته است: غنی‌سازی در داخل و لغو موثر تحریم‌ها خط قرمز‌های ایران در مذاکرات است. برای هیچ جزئیاتی تفاهم نخواهد شد مگر اینکه چارچوب کلی مد نظر ما در آن لحاظ شود. غنی‌سازی در داخل و لغو موثر تحریم‌ها بخشی از اصول مذاکراتی ما بوده و قطعا آن را با جدیت دنبال می کنیم.

همانطور که عراقچی نیز تاکید کرده است در موضوعات کلان و جزئیات اختلاف کماکان وجود دارد و «تا جلسه بعدی قرار است بررسی‌های بیشتری در پایتخت‌ها انجام شود که اختلافات کم شود.»

بر این اساس می‌توان برداشت کرد که ایران همانگونه که قبلا هم اشاره شد خواستار بستن چارچوب توافق بر اساس اصولی است. اصل اول این است که ایران نه «مدل لیبی» (برچیدن برنامه هسته‌ای) و نه «مدل امارات» (تهیه سوخت هسته‌ای یا اورنیوم غنی شده از خارج) را نمی‌پذیرد. ایران بر غنی سازی در داخل تاکید دارد و «حق غنی سازی» را قابل مطرح شدن و مذاکره نمی‌داند.

در این زمینه، مسئولان آمریکایی از جمله مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، تأکید کرده‌اند که ایران باید به غنی‌سازی اورانیوم خود پایان داده و اورانیوم مورد نیاز را از کشور‌های دیگر وارد کند.

لغو تحریم ها از کاغذ تا واقعیت

اصل دوم این است که تحریم‌ها باید به صورت موثر برداشته شود و نه صرفا روی کاغذ. تجربه برجام ثابت کرده صرف برداشته شدن تحریم‌هایی که ذیل برچسب هسته‌ای اعمال شده، تاثیری بر اقتصاد ایران ندارد.

ایران تاکید دارد که تحریم‌های نفتی، پتروشیمی، گاز، کشتیرانی روابط مالی و بانکی باید برطرف شود، منابع و پول‌های ایران در خارج از کشور باید آزاد شود، همه تحریم‌های تجاری، صنعتی، معدنی، حمل و نقل و بیمه باید لغو شود، تحریم نهاد‌ها و افراد باید لغو شود و موضوع پرونده ایران در شورای امنیت و شورای حکام باید خاتمه پیدا کند.

در این خصوص، اندیشکده آمریکایی مؤسسه کشور‌های عربی خلیج‌فارس در واشنگتن در گزارشی نوشته است: مقامات ایرانی پیشنهاد داده‌اند ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد خود را در مقابل برخی کاهش‌های اولیه تحریم‌های آمریکا کاهش دهند، اما در عمل ممکن است موضوع تحریم‌ها غیر قابل حل باشد.

بر اساس تحلیل ارائه شده توسط این اندیشکده، ایران خواستار تخفیف گسترده تحریم‌های ثانویه تحت رهبری آمریکا و همچنین الزام‌آور بودن تعهدات ایالات متحده به لغو تحریم‌ها و دیگر مفاد توافق است. در این تحلیل آمده که در هر توافق جدید با واشنگتن، احتمالاً تهران می‌خواهد نه‌تنها همه تحریم‌های ثانویه بر بخش‌های اقتصادی ایران لغو شود؛ بلکه نواقصی که در برجام شناسایی شده بود – از جمله محدودیت دسترسی ایران به تراکنش‌های دلاری – نیز برطرف شود.

این اندیشکده افزوده که حتی اگر ترامپ با تخفیف تحریم‌ها موافقت کند؛ بعید است او یا دولتش محدودیت‌هایی که قانون‌گذاران جمهوری‌خواه در کنگره وضع کرده‌اند را نادیده بگیرند. چندین قانون اعمال تحریم‌های اقتصادی بر ایران از جمله قانون تحریم‌های ایران (ISA) به امضای رئیس‌جمهور رسیده و در قانون تثبیت شده‌اند. از سوی دیگر، حتی اگر ترامپ با کاهش تحریم‌های اعمال شده از طریق دستورات اجرایی که خودش صادر کرده موافقت کند؛ لغو تحریم‌های مبتنی بر قانون نیازمند اقدامات کنگره است؛ «اقدامی که احتمالاً امکان‌پذیر نیست.»

ایران: برنامه موشکی غیرقابل مذاکره است

در این تحلیل آمده که در بهترین حالت، دولت جدید ممکن است قادر باشد برخی تحریم‌ها را مانند اقداماتی که در اجرای برجام انجام شد به حالت تعلیق درآورد، اما باز هم این امر با خطرات حقوقی و سیاسی داخلی رو‌به‌رو می شود.

اصل سوم برای ایران موضوع مذاکرات است که ایران بر «هسته‌ای» ماندن مذاکرات تاکید دارد و اعلام کرده برنامه موشکی و سایر موضوعات غیر هسته‌ای غیر قابل مذاکره نیست. 

در این زمینه، «عباس عراقچی» در پایان دور سوم مذاکرات گفته بود: با صراحت می‌گویم موضوع مذاکرات، هسته‌ای است و به‌هیچ‌وجه نمی‌پذیریم در مورد موضوع دیگری مذاکره کنیم.

اندیشکده آمریکایی مؤسسه کشور‌های عربی خلیج‌فارس در واشنگتن در این زمینه نوشته است: آمریکا می‌خواهد مذاکرات را به سمت برنامه موشکی ایران هم سوق دهد. این در حالی است که تهران به طور مکرر تصریح کرده که این مذاکرات باید تنها بر موضوع هسته‌ای متمرکز باشد و برنامه موشکی ایران غیرقابل‌مذاکره است.

به طور کلی علاوه بر سه موضوعی که مورد اشاره قرار گرفت، موضوعاتی، چون چگونگی نگهداری ذخائر اورانیوم غنی شده ایران، زمان گریز هسته‌ای، میزان غنی سازی و چگونگی نظارت بر تاسیسات هسته‌ای ایران از جمله موارد چالشی مذاکرات به شمار می‌روند.