پیرمرد معلول روی ویلچر نشسته، بالاتر از میدان ولیعصر کارت و تراکت پخش می‌کند،حتی تصور معلولیت هم ناراحتش می‌کند؛عینک ته استکانی‌اش را روی صورت صاف می‌کند و می‌گوید: عیال‌وار هستم،مستمری 60 هزار تومانی بهزیستی به جایی از زندگی و دوا و درمانم نمی‌رسد؛صبح تا عصر کارت پخش می‌کنم وماهانه 150 هزا تومان می‌گیرم؛هر روزصبح هم دعا می‌کنم که مردم کارت‌ها را بگیرند و دست رد به سینه‌ام نزنند...
گرد و خاك‌هاي رسانه‌اي مي‌خوابد و حقي ضايع مي‌شود!«هما بدر» معلم نابینایی که فردای روز جهانی «عصای سفید» با سقوط در محل عبور قطارهای یکی از ایستگاه‌های متروی تهران جان باخت و تصویر این حادثه دلخراش با یک بولتوث چرخید و به یک داستان تلخ برای معلولان تبدیل شد، راه را برای مسئولان متروی تهران،شهرداری و سازمان بهزیستی باز کرد تا با مصاحبه‌های پر سروصدا خود را تبرئه کنند... اما حالا دیگر گرد و خاک و سرو صداهای رسانه‌ای آن حادثه خوابیده. اما این دمل چرکین بازهم منتظر یک خراش است که سرباز کند و عفونت‌هایش را به همه نشان دهد.
می‌گویند صدای عدالت‌خواهی معلولان ضعیف است... به کمتراز دو ماه قبل برمی‌گردیم ،زمانی که تعداد زیادی از معلولان به دلگرمی وپشتوانه «قانون جامع حمایت از حقوق معلولان» مصوب سال 1383 و حق 3 درصدی‌شان برای اشتغال، در آزمون استخدامی وزارت آموزش و پرورش شرکت می‌کنند اما همچنان برای دفاع از حق خود اندر خم یک کوچه‌اند! به راستی حالا که روز جهانی معلولان است، چرا لابه‌لای اخبار این روز و تریبون مسئولان وزارت رفاه و سازمان بهزیستی که مدت‌هاست از تشکیل کمیته‌ای مشترک برای تعیین تکلیف این آزمون بی‌سرانجام خبر می‌دهند،اخباری منتشر نشده است.
روز جهاني معلولان با آمارهاي ضدو نقيضدانشجویان معلول که دیگر صاحب فکر و اندیشه شدند و ازلابه‌لای قوانین جامع حمایتی به دنبال ردپایی از حقوق خود هستند،پله‌های دانشگاه را در ذهن می شمارند ...آسانسو‌رهای خراب را تصور می‌کنند...اما بازهم یادشان می‌آِد که گاهی گرفتن حق از دستان متولیان پر مدعا چه سخت می‌شود...!
سوم دسامبر،(12 آذرماه) روز جهانی معلولان و یا روزی برای بررسی کارنامه‌ی دولت ها در قبال گروهی از شهروندان که نه به قدرتی دسترسی دارند و نه به صدای بلندی برای مطرح کردن حقوق از دست رفته خود، بهانه خوبی است تا باردیگر این داستان تلخ بی توجهی روایت شود.
12 آذر در ایران یک روز دیگر برای برگزاری جشن‌ها و مدال افتخار دادن به افراد برگزیده ... روزی دیگر برای آنکه سازمان‌های حمایتی زونکن‌های آماری خود را باز کرده و به آمار تحت پوششی و مستمری‌بگیرهای قطره‌چکانی خود افتخار می‌کنند گاهی هم میان‌بری به آمار پشت نوبتی‌های دریافت مستمری می‌زنند!
هر سال در چنین روزی مشکلات جامعه معلول پشت تریبون‌های رسمی و غیررسمی به رقص در می‌آید و تمام وعده‌هایی که بیان آنها حاصل از جو زدگی‌های همان روز بوده، فراموش می‌شود.
براساس آمار جهانی 10 درصد هر جامعه‌ای را معلولان تشكیل می‌دهند. به علاوه معلولیت به 4 دسته خیلی شدید، شدید، متوسط و خفیف تقسیم‌بندی می‌شود، اما آمار دقیق و قابل استنادی در مورد جامعه معلول در کشوروجود ندارد و آمارهای فعلی مرکز آمار نیز از سوی کارشناسان و حتی سازمان بهزیستی محل مناقشه بوده است.
جاي خالي بانك اطلاعاتي معتبر براي معلولانرئیس هیات مدیره انجمن باوردرگفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره وضعیت آمار مربوط به جامعه معلولان و انواع معلولیت‌ها اختصاص با اعلام اینکه متاسفانه یک بانک اطلاعاتی مشخص در این زمینه وجود ندارد می گوید: مرکز ملی آمار در سرشماری سال 85 آمار مربوطه را بیش از یک میلیون نفر اعلام کرده اما سازمان بهزیستی با رد این آمار تعداد افراد معلول در سراسر کشور را 3 میلیون نفر برآورد کرده است با این وجود بدون داشتن بانک اطلاعاتی مشخص و معتبر نمی توان برنامه ریزی درستی در ارتباط با معلولان انجام داد.
گاهی آمار و ارقام های مربوط به معضل بیکاری در کشور دستخوش مسائل سیاسی شده وکارشناسان در این زمینه حدس و گمان‌هایی می‌زنند و ابراز نگرانی می‌کنند، در این میان نرخ بیکاری معلولان نیز فارغ از همین معضل به دلیل عدم وجود مرکزی برای رصد و بررسی موضوع به درستی قابل ارزیابی نخواهد بود،همچنین ماده هفتم قانون جامع حمایت از حقوق معلولان که دولت را در برابر ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد معلول مسئول دانسته نیز عملیاتی نشده و قشر معلولی که صاحب شغلی هستند نیز با وجود بیمه نبودن و روی آوردن به مشاغل کاذب و یا موقت ، شاغل به حساب نمی‌آیند.
مشاغل كاذب و موقت براي معلولان نان نميشودرئیس هیات مدیره انجمن باور در پاسخ به سوالی در مورد این معضل و نرخ بیکاری افراد معلول به خبرنگار ایلنا می گوید: متاسفانه هیچ مرکزی برای رصد و بررسی نرخ بیکاری در میان معلولان وجود ندارد و همانطور که در مورد نرخ بیکاری میان بانک مرکزی و مرکز آمار فاصله وجود دارد، در مورد نرخ بیکاری معلولان نیز چنین معضلی وجود دارد و اگر چه برخی منابع این نرخ را بیش از 60 درصد برآورد می‌کنند اما برای این نرخ نیز مبنای دقیقی وجود نداشته و نرخ بیکاری در این قشر،بیشتر از نرخ بیکاری متوسط کشور است.
او می‌افزاید: با توجه به جمعیت تحت پوشش بهزیستی و افراد متقاضی کار در انجمن‌ها و سایر نهادها مشخص است که افراد معلول در زمینه اشتغال با مشکلات متعددی مواجه هستند ؛اکثر افراد معلول شاغل نیز ثبات کاری نداشته و یا با حداقل دستمزد کارمی کنند و حتی تحت پوشش بیمه هم نیستند.
معینی در ادامه به مشکلات اشتغال و بیکاری جامعه معلولان اشاره کرده و ادامه می دهد: در برنامه پنج ساله توسعه کشور پیش‌بینی شده که باید سالانه 10 درصد از افراد معلول تحت پوشش سازمان‌های حمایتی، از چرخه حمایت خارج شوند؛ براین اساس سازمان بهزیستی موظف است ظرف مدت پنج سال ،50درصد از جمعیت معلول تحت پوشش خود را از چرخه حمایت خارج کند در حالی که این کار مستلزم توانمندسازی افراد معلول است، اما متاسفانه هنوز مشکلات مربوط به توانمندسازی معلولان حل نشده و مشکل اشتغال همچنان پابرجا است.
مستمري 32هزارتوماني و نگراني از حذف يارانههایکی از نگرانی‌های جامعه معلولان کشور قبل از قانونمندشدن طرح هدفمند کردن یارانه‌ها، حذف یارانه کالاهای اساسی با وجود مستمری‌های ناچیز بهزیستی و اوضاع نابسامان اشتغال بوده که در حال حاضر باوجود قانونی شدن این طرح، نگرانی‌های خود را از طریق انجمن‌ها به گوش مسئولان رسانده و خواستار پیگیری موضوع هستند.
سهیل معینی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به نگرانی فعلی جامعه معلولان در این زمینه تاکید می کند: اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در میان قشر معلول که نرخ بیکاری در میان آنها بیشتر از معدل نرخ بیکاری در کشور بوده و تحت پوشش پرداخت مستمری‌های ناچیزی قرار دارند و جزو اقشار آسیب‌پذیر جامعه محسوب می‌شوند، تاثیر عمده‌ای می‌گذارد.
بر اساس این گزارش در حال حاضر مبلغ مستمري ماهانه معلولان كم بضاعت از سوي سازمان بهزيستي كشور، 32هزار تومان است، كه در شرايطی خاصي مانند تاهل و چندمعلوليتي، اين مبلغ تا رقم 60هزار تومان افزايش مي‌يابد.
رئیس هیات مدیره انجمن باور با اعلام اینکه اکثر قشر معلول جامعه جزو دهک سوم جامعه هستند ادامه می دهد:در ماده هفتم قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و نیز در آیین‌نامه اجرایی ماده یازدهم این قانون تاکید شده که باید از اقشار آسیب‌پذیر جامعه حمایت شده و دولت تدابیر ویژه‌ای برای آنها بیاندیشد همچنین از محل هدفمندی یارانه‌ها حمایت خاصی برای افراد معلول در تامین بیمه درمان و مکمل همچون تامین نظام جامع تامین اجتماعی در نظر گرفته شود که امکان تامین زندگی حداکثری و متعارف برای معلولان بیکار فراهم شده و حداقل حقوق نرخ بیکاری به افراد معلول داده شود.
دو راهي معلولان بر سر انتخاب حمل و نقل عمومي و خصوصيمعلولان به دلیل نامناسب بودن سیستم حمل ونقل عمومی برای تردد و با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها چاره‌ای جز استفاده از وسایل حمل و نقل خصوصی ندارند،این در حالی است که قیمت این سیستم خصوصی با وجود هدفمند شدن یارانه‌ها افزایش می‌یابد.
معینی نسبت به احتمال کاهش ظریب مشارکت اجتماعی معلولان در جامعه پس از هدفمندی یارانه‌ها ابراز نگرانی کرده و ادامه می دهد: در حال حاضر موانع محیطی و نامناسب بودن فضاهای شهری در شهرها به تنهایی باعث کاهش حضور معلولان در سطح جامعه و مشارکت اجتماعی آنها شده و با وجود تاثیر اصلاح حامل‌های انرژی و سوخت برروی قیمت حمل ونقل خصوصی پس از هدفمند شدن یارانه‌ها،ضریب مشارکت اجتماعی معلولان پایین آمده و در این زمینه نگرانی‌هایی دارند که لازم است مسئولان جامعه نسبت به جبران افزایش هزینه‌های حمل و نقل خصوصی معلولان ،حق ایاب و ذهاب آنها و نیز تامین سوخت خودروهای شخصی معلولان چاره ای اندیشند تا ابزارتحقق مشارکت اجتماعی معلولان فراهم شود.
هزینه‌های سرسام‌آور آب درمانی و فیزیوتراپی و بيمه‌هايي كه جواب‌گو نيستامروزه بسياري از معلوليتها را مي‌توان از طريق مراقبتهاي اوليه بهداشتي نظير واکسيناسيون، تغذيه مناسب و ... همچنين از طريق مراقبتهاي حرفه‌اي از قبيل توانبخشي طبي، گفتار درماني، ارتوپدي فني و ... از بين برد. برخي از معلوليتها در مراحل اوليه، با اقدامات درماني و ترميمي، قابل پيشگيري يا درمان هستند اما سرسام‌آور بودن قیمت‌های مربوط به خدمات توانبخشی معلولان از دیگر دغدغه‌ها ونگرانی افراد معلول است.
رئیس هیات مدیره انجمن باور با اعلام اینکه متاسفانه بیمه‌های تکمیلی ،هزینه‌های ویژه افراد معلول را مدنظر قرار نمی‌دهد یاد آور شد: معلولان به بیمه‌های توانبخشی خاص نیاز دارند به طوری‌که بیمه‌های تکمیلی ،هزینه‌های سرسام‌آور آب درمانی و فیزیوتراپی را پرداخت نکرده و معلولان به بیمه‌های خاص توانبخشی نیازمند هستند.
مناقشه بر سر مناسب سازي فضاهاي‌شهري براي معلولانبر اساس ماده دوم قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، کليه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات و شرکت‌هاي دولتي و نهـــادهاي عمومي و انقلابي موظفند در طراحي، توليد و احداث ساختمان‌ها و اماکن عمومي و معابر و وسايل خدماتي، به نحوي عمل كنند که امـکان دسترسي وبهره‌مندي معلولان همچون افراد عادي فراهم شود، این در حالی است که فارغ از نبود یک اتاق بازی استاندارد برای کودکان، کار مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان توسط پیمانکاران به صورت سلیقه‌ای دنبال می‌شود و آنها شناختی ازمقوله‌ی مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان ندارند، هر از چند گاهی نیز آمار و ارقامی از سوی مسئولان شهرداری در مقوله مناسب سازی فضاهای شهری ارائه می شود که چندان محل اعتبار نیست.
حسین امیرانی معاون توانبخشی،سازمان بهزیستی استان تهران در این باره به خبرنگار ایلنا می گوید: با و جود آنکه فضاهای شهری نامناسب،بر فضاهای مناسب غلبه دارد، هرگونه ارائه آمار و ارقام در مورد این مساله تنها یک گمانه زنی بوده و آمار ها معتبر نیستند.
او با اعلام اینکه شناختی ازمقوله‌ی مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان ندارد و این امرنيازمند يك نقشه جامع و كامل است ادامه می دهد: اقدامات انجام شده طي سال‌هاي اخير، اقدام يكپارچه هدفمند، اثربخش و تامين‌كننده اهداف عاليه مناسب‌سازي فضاهای شهری برای معلولان نیست وفعلا نمی خواهیم راجع به محیط بدون مانع برای معلولان که هدف عالی و غایی انجام کار مناسب سازی است صحبت کنیم بلکه قبل از آن باید نسبت به رفع موانع و تهیه یک نقشه راه چاره ای بیاندیشند.
محمود کاری، رئیس انجمن ندای معلولین ایران با اعلام اینکه ماده دوم قانون حمایت از حقوق معلولان به فراهم کردن امکانات برابر در فرصت‌ها و دسترسی‌ها برای معلولان اشاره داشته اما متاسفانه این امر هنوز در کشورفرهنگ‌سازی نشده است به خبرنگار ایلنا تاکید می‌کند : مسئولان مرتبط با این امر در وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری‌ها هنوز در این زمینه توجیه نشده‌اند و پس از اتمام کار احداث ساختمان‌ها و اماکن عمومی عدم رعایت اصول استاندارد شهرسازی برای تردد معلولین مشخص می‌شود.
او تنها 20درصد از فضاهای شهری را جهت تردد معلولین مناسب دانسته و خاطر نشان می کند:هنوز برای تردد معلولین درکل کشور مشکلاتی وجود دارد و لازم است که سازمان‌های ناظر بر امر مناسب‌سازی فضاهای شهری در این زمینه از نهادهای مردمی مربوطه در این امر نظرخواهی کنند.
مدیرعامل انجمن ندای معلولین ایران تاکید می کند: متاسفانه در زمان اجرای کار مناسب‌سازی فضاهای شهری توسط شهرداری اجازه اظهارنظر به فعالان حوزه معلولان داده نمی‌شود و بعد از اتمام کار هم اصلاحاتی انجام نمی‌شود و اعلام می‌کنند که مصالح به کار رفته حیف و میل می‌شود
رئیس انجمن ندای معلولین ایران نظارت دولتی بر امر مناسب سازی فضاهای شهری کل کشور را جوابگوی این اقدام ندانسته و می‌افزاید :لازم است تا افق 1404 میزان مناسب‌سازی فضاهای شهری در کل کشور به 50 درصد برسد تا زمینه‌های لازم برای حضور معلولان فراهم شود تا با مناسب‌سازی اماکن و فضاهای عمومی و غیره ، زمینه‌های لازم برای آموزش و اشتغال معلولان نیز ارتقا یابد.
برنامه‌هاي مرسوم براي گراميداشت روز جهاني معلولين همه ساله به برگزاري جشن‌ها، سمينارها، اجراي برنامه‌هاي همايشي و موسيقي، دادن آمار و ارقام نجومي در مورد عملكرد يك‌ساله،جمعيت تحت‌پوشش و پشت نوبتي خلاصه شده و فرداي اين روز هيچ دغدغه‌ي ديگري وجود ندارد،اين درحالي است قانون جامع حمايت از حقوق معلولين لازم‌الاجرا بوده و تنها براي خاك خوردن و تزيين ويترين اتاق مديران يا ورق زدن اجمالي تصويب نشده است، حقوق تعداد زيادي از افراد معلول در قوانين اجرا نشده همين قانون آمده، اشتغال معلولان، مناسب‌سازي فضاهاي شهري و...!با وجود آنكه ایران از لحاظ اجرای قوانین مربوط به معلولان هنوز در رتبه‌های انتهایی با فاصله خیلی زیاد نسبت به کشورهای دیگر قرار دارد، روز جهاني معلولين تنها يك يادآوري‌ست تا شاید مسئوليت‌ها و حقوق از دست‌رفته معلولين فراموش نشود...!
گزارش: سمیه جاهدعطائیان
