این گفت‌و‌گو که با حضور حجت‌الاسلام شیخ محمد باقری بنابی، نماینده مردم بناب و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در اتاق شیشه‌ای «تابناک» انجام گرفت، درباره موضوعات و معضلات فرهنگی کشور است که در پی کامل به آن پرداخته شده است.
پرسش: مشوق‌هایی برای تسهیل ازدواج جوانان در نظر گرفته شده بود که رئیس مجلس نیز تذکر داد، این موضوعات در حوزه اختیار مجلس است و قرار بر این شد که شورای عالی انقلاب فرهنگی، لایحه‌ای تنظیم کند و لایحه از طرف دولت برای بررسی به مجلس بیاید. نظر شما در این باره که مجلس تا این اندازه به سیاستگذاری در مسائل خرد فرهنگی و نه در سطح کلان و بلند‌مدت بپردازد، چیست؟
ـــ مجلس مسائل فرهنگی را با جدیت دنبال می‌کند. مشوق‌هایی که مطرح شده است برای اجرا باید از مجرای مجلس بگذرد. از سوی دیگر، مباحثی چون واگذاری زمین، اهدای سکه و ... بار مالی به دنبال دارد و باید ردیف آن در بودجه مشخص شود. کمیسیون فرهنگی باید در این زمینه‌ها راه یابد، چرا که با روند کنونی، اجرای آن به مشکل خواهد خورد و مخالفت شورای نگهبان را به دنبال خواهد داشت.
سیاستگذاری کلان فرهنگی باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شود و اگر لزومی برای تبدیل آن به قانون باشد، مجلس این آمادگی را دارد که در اسرع وقت، موضوع را بررسی کند. اگر شورای انقلاب فرهنگی به جای سیاست گذاری به دنبال قانون گذاری باشد جایگاه مجلس را زیر سؤال خواهد برد و مشکلاتی پدید خواهد آورد.
کمیسیون فرهنگی باید فعال‌تر از گذشته وارد عرصه شود و خلأهای قانونی را شناسایی و بررسی کند. کمیسون فرهنگی، یکی از کمیسیون‌های پرکار مجلس است؛ اما به دلیل دخالت و عدم پاسخگویی برخی نهادها در حوزه فرهنگی، کمیسیون فرهنگی در عمل نمی‌تواند کارکرد خود را داشته باشد.
پرسش: لایحه‌های فرهنگی باید از سوی وزارت ارشاد و یا وزارت ورزش و جوانان طرح و بررسی و به دولت و سرانجام به مجلس ارائه شود؛ اما هم‌اکنون شورای عالی انقلاب فرهنگی، خارج از روال معمول اقدام به طرح و تصویب موضوعات فرهنگی می‌کند و عملا وزارت‌خانه‌های مرتبط با فرهنگ و جوانان را از دور خارج کرده و حتی به دنبال قانون‌گذاری است؟
ـــ سیاست‌گذاری‌ها راه را مشخص می‌کند و نهادهای گوناگون نیز تکلیف خود را خواهند دانست. دولت باید در حوزه اجرایی وارد عمل شود، نه اینکه تنها به ارائه طرح و نظر بپردازد اما ورود شوراهایی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی که وظیفه سیاستگذاری دارند به حوزه قانون‌گذاری و ورود آن‌ها به جزییات برای آینده خطرآفرین خواهد بود.
پرسش: در سال‌های اخیر، تداخل‌هایی در سیاستگذاری فرهنگی و به طور خاص میان حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت ارشاد پدید آمده و تهیه کنندگان جنگی نیابتی با حوزه هنری راه انداخته‌اند. حوزه هنری اعلام کرد، به فیلم‌هایی که در آن مباحثی مانند خیانت و موضوعاتی که ممکن است حساسیت ایجاد کند، اجازه اکران نخواهد داد و تهیه کنندگان نیز در مقابل اعلام کردند که سایر فیلم‌های خود را برای اکران به حوزه هنری نخواهند داد.
با این کار، سینماهای حوزه هنری دچار مشکلات مالی شده‌اند. خب باید پرسید، کمیسیون فرهنگی چه برنامه‌ای برای کاهش اختلافات حوزه هنری و وزارت ارشاد دارد؟ از سوی دیگر، سیاست مشخصی برای اکران فیلم‌ها در کار نیست و هر مسئولی بنا به سلیقه شخصی خود مجوز اکران می‌دهد.
بنابراین، باید مشکل را مشخص و آسیب‌شناسی کرد و تشخیص داد که درد از کجاست؟ ما نشست‌های متعددی با کارگردانان و تهیه کنندگان برگزار کرده‌ایم؛ بنابراین، تا هنگامی که تصمیم‌گیری و مدیریت واحدی بر سینما حاکم نباشد، شاهد این گونه مشکلات خواهیم بود. اگر مدیریت واحدی بر موضوعات فرهنگی کشور حاکم باشد، بسیاری از مسائل که سلیقه‌ای است، برطرف خواهد شد.
در این باره باید گفت که مدیریت پراکنده، حتما باعث ایجاد اختلاف خواهد شد. کمیسیون فرهنگی نیز همه تلاش خود را انجام خواهد داد تا هر چه زودتر این موضوع به نتیجه برسد و تبدیل به قانون شود. با این کار مسئول پاسخگو نیز مشخص خواهد شد. رسانه‌ها نیز در این کار می‌توانند کمکی برای مجلس در این راه باشند.
پرسش: حوزه فرهنگی زیرمجموعه یک نهاد حاکمیتی است و حتی زیر بار مصوبات وزارت ارشاد هم نمی‌رود و می‌گویند که ملاحظات خاص خود را دارند. شاید بتوان گفت که با وضع قانون نیز مشکل حل نخواهد شد، چرا که حوزه هنری راه خود را می‌رود؟!
ـــ همه باید به قانون تمکین کنند. هر فرد و نهادی می‌تواند تولید کننده فیلم باشد؛ اما تمام فعالیت‌های عرصه سینما باید زیر نظر یک مدیریت واحد انجام شود.
پرسش: در بودجه سال ۹۰ ردیف بودجه مربوط به فرهنگ و جوانان به شدت کاهش یافت و این موضوع محدودیت‌های بسیاری برای این حوزه پدید آورد و از نظر کمیت و کیفیت خروجی‌ها افت شدیدی داشت. با این روند در سال آینده نیز مشکلات افزوده خواهد شد. بودجه وزارت ارشاد تا چه اندازه تحقق یافته است؟
ـــ بودجه تولیدات سینمایی، نزدیک ۱۸ درصد محقق شده است. در مورد بودجه فرهنگی ـ جدای از میزان تحقق آن ـ باید دید که می‌خواهد در چه بخش‌هایی هزینه شود. با بودجه‌های دولتی فیلم قابل قبولی ساخته نخواهد شد؛ بنابراین، بخش خصوصی باید فعال شود و به دنبال این بود که فیلم‌های تولیدی در کنار اینکه به موضوعات فرهنگی و اسلامی می‌پردازند، جذابیت لازم را داشته باشند و بتوانند مخاطب را جذب کنند. می‌توان هم مسائل اخلاقی را رعایت کرد و در عین حال فیلم‌های جذابی تولید کرد. باید دنبال این موضوع باشیم. بخش خصوصی باید در اقتصاد وارد شود و سینما نیز نوعی فعالیت اقتصادی است. نباید با تنگ نظری برخورد شود.
پرسش: آقای سلحشور از قول مجلس موضوعاتی را مطرح کردند و مجلس نیز در این باره سکوت کرده است. گفته است بر پایه آمار مجلس تنها ۳ درصد سینماگران به جمهوری اسلامی اعتقاد دارند؛ آیا واقعا چنین آماری در مجلس ارائه شده است؟
ـــ ما که نماینده مجلس و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس هستیم، چنین چیزی ندیده‌ایم. ما همه مسلمانیم؛ بنابراین، این گونه سخنان، جایگاهی برای طرح ندارد. اگر چنین چیزی نیز باشد، باید دید که چرا این گونه شده است. هر کسی در این سیستم کار کند، به این نظام معتقد است. رهبر انقلاب فرموده‌اند که باید جذب حداکثری و دفع حداقلی داشته باشیم؛ چه در زمینه سیاسی و چه زمینه اقتصادی و فرهنگی. با این سخنان نمی‌توان جذب حداکثری داشت. در مجلس نیز چنین موضوعاتی مطرح نیست. باید به گونه‌ای کار کرد که مردم و سینماگران را از دین گریزان نکنیم. باید آن‌ها را به سمت دین ببریم.
پرسش: قرار بود پس از هدفمند‌سازی یارانه‌ها به حوزه کتاب و سینما یارانه پرداخت شود؛ چرا تاکنون یارانه این بخش تحقق پیدا نکرده است؟
ـــ کجا یارانه‌ها تخصیص یافته که بخواهد در حوزه سینما تخصیص داده شود. در هدفمندی یارانه‌ها به قانون عمل نشده است؛ بنابراین، هنگامی که به قانون عمل نشود، این آسیب‌ها خواهد بود. مسائل فرهنگی دارای اولویت هستند و باید سهم آن‌ها از یارانه‌ها پرداخت شود، اما دولت یارانه‌ای نمی‌دهد و حتی اعتقادی به این مسائل ندارند. از وزیر در این مورد بار‌ها پرسیده شده، ولی این گونه مسائل متأسفانه از عهده وزیر بیرون است!
پرسش: حوزه فرهنگ و هنر از ضروریات و اولویت‌های جامعه هستند و باید دست‌کم حیات آن‌ها حفظ شود. با حمایت نشدن از این بخش، حوزه نشر و سایر حوزه‌ها با مشکلات فراوانی روبه‌رو شده‌اند؟!
ـــ هنگامی که در کشور ثبات اقتصادی نباشد، رانتخواری پدید خواهد آمد؛ بنابراین، باید به دنبال ثبات اقتصادی در کشور باشیم. من به این شیوه هدفمندی یارانه‌ها اعتقادی ندارم. اگر مردم پول داشته باشند و باز هم قیمت‌ها بالا باشد، باز هم می‌خرند. در اوضاع کنونی که مردم درآمدی ندارند که... برای ثبات در زمینه فرهنگی باید ثبات اقتصادی را تقویت کنیم.
پرسش: در شهرستان‌ها سینما‌ها غیرفعال شده‌اند و در این سی سال کاری برای فعال کردن آن‌ها انجام نشده است؛ آیا برنامه‌ای برای فعال کردن این سینما‌ها وجود دارد؟
ـــ در مجلس کارها بسیار است. فعال شدن سینماهای شهرستان‌ها، بستگی به مدیریت این استان‌ها و شهر‌ها دارد که تا چه اندازه این مدیران بتوانند قوی‌تر عمل کنند. در این باره باید گفت، این استاندار و شهردار هستند که می‌توانند شهر‌ها و استان‌ها را آباد و یا ویران کنند. تا زمانی که مدیران شهرستان‌ها این دغدغه‌ها را نداشته باشند، اگر مجلس ده‌ها و صد‌ها قانون هم وضع کند، سودی ندارد. باید بخش خصوصی فعال شود. سینما علاوه بر فرهنگ‌سازی کارکردهای دیگری نیز دارد و تنها یک کارکرد آن اکران فیلم است. باید با دادن تسهیلات ارزان‌بها و با سود پایین، از بخش خصوصی حمایت کرد. دولت که نمی‌تواند در هر شهری سینما بسازد. باید مجموعه‌های فرهنگی قوی ساخته شود. اگر پردیس‌های کوچک در شهرستان‌ها ایجاد شود، بهتر است. ایجاد سینما و فعال کردن آن مشکل قانونی ندارد که مجلس بخواهد وارد این موضوع شود. این یک کار اجرایی است؛ مشکل مدیریت کار‌هاست.
پرسش: اگر مشکل مدیریت است، چرا مجلس از مسئولان و مدیران در این زمینه توضیح نمی‌خواهد؟ وزیر ارشاد باید در این زمینه پاسخگو باشد.
ـــ مجلس می‌تواند بپرسد؛ اما نمی‌تواند در اجرا دخالت کند. مدیران قوی کارکرد قوی خواهند داشت.
پرسش: چرا باید از مدیران ضعیف استفاده شود تا کارکرد ضعیف داشته باشند؟
ـــ همه چیز را نمی‌توان توضیح داد.
پرسش: علاوه بر مشکل مدیریت، در شهرستان‌ها موانعی برای توسعه وجود دارد. به رغم آن که سینمای پس از انقلاب، سینمایی فرهنگی و اسلامی شده، برخی آقایان سینما را عین کفر می‌دانند. چه کارهایی برای تلطیف فضای موجود انجام شده تا سینما، تئا‌تر و موسیقی را توسعه داد؟ اکنون امکان برگزاری کنسرت در شهرستان‌ها عملا غیر ممکن شده است.
ـــ کسانی که اقدام به برپایی سینما می‌کنند، باید افراد موجهی باشند، چرا که در این صورت، می‌توانند کارها را پیش ببرند. در شهرستان‌ها این گونه کارها سخت‌تر است. دلیل این که افراد برای کار و فعالیت به تهران می‌آیند و نمی‌توانند در شهرستان خود فعالیت کنند، همین محدودیت‌هاست. رسانه‌ها می‌توانند در فراهم کردن زمینه فعالیت‌های فرهنگی بسیار کارآمد باشند. کسانی که در عرصه فرهنگ هستند نیز باید در سایر فعالیت‌های اجتماعی حضور فعال داشته باشند تا بتوانند نگاه خود را در جامعه تثبیت کنند.
پرسش: در زمینه موسیقی نیز محدودیت‌هایی وجود دارد. حتی اهمیت چندانی به پیشینه موسیقی داده نمی‌شود تا جایی که آذربایجان، تار ایرانی را به نام خود ثبت می‌کند و صدایی از سوی مسئولان شنیده نمی‌شود!
ـــ در این زمینه اختلاف نظرهایی هست، ولی از نظر حاکمیتی ولی فقیه هر نظری داد، باید پیرو آن بود. در بحث موسیقی حساسیت‌هایی هست که باید آن‌ها را مراعات کرد. در مورد ساز ایرانی نیز پیگیری‌هایی انجام شده است. مسئولان میراث فرهنگی در این زمینه اشتباه کرده‌اند. در تمام زمینه‌های فرهنگی میراث‌های گرانبهایی داریم که باید پیگیری شود. تزلزلی که در سطح مدیریت میراث فرهنگی وجود دارد، باعث بی‌برنامگی و به هم ریختگی این سازمان شده است.
پرسش: در مورد خانه سینما چه برنامه‌ای دارید؟
ـــ خانه سینما باید ساماندهی شود و با اساسنامه جدید به کار خود ادامه دهد.
