تحرک سیاست خارجی عربستان سعودی به ویژه از زمان اوج گیری تنش میان ایران و آمریکا به وضوح گسترده شده و وزیر خارجه پرکار سعودی، از منطقه و ورای منطقه عادل الجبیر، وضعیتی را تدارک دیده که تاوان حدود یک دهه رخوت سیاست خارجی منطقه ای عربستان را باز پس ستاند. آخرین ایستگاه عادل الجبیر در عراق بوده ولی اما نباید انتظار داشت که هواپیمای وی در این مقصد متوقف شود.
به گزارش «تابناک»؛ بی هیچ شکی نباید سفر غیر منتظره عادل الجبیر به بغداد را، آن هم پس از 13 سال دست کم گرفت. از زمان اشغال عراق توسط آمریکا در سال 2003 به این سو، هیچ مقام ارشد سعودی رسما از عراق دیدار نکرده بود و نفس این امر، موضوع سفر الجبیر به عراق را جالب توجه و مهم می کند.
این مهم را باید گذاشت در کنار آنچه اکنون یکی از رقبای بزرگ منطقه ای ایران، که از کوچکترین فرصتی برای نقد و انتقاد تند و تیز و اتهام زنی به سیاست های منطقه ای کشورمان فروگذار نمی کند، وارد خاک کشوری شده که نزدیک ترین متحد منطقه ای ایران بوده و انسجام عملیاتی و نظری آن با ایران در سیاست های منطقه زبانزد است.
در مورد سفر عادل الجبیر به عراق دو دیدگاه خوشبینانه و بد بینانه مطرح است؛ نخست اینکه عربستان سعودی در پی آن است که با نزدیکی به عراق به عنوان متحد درجه اول ایران در منطقه، قدمی را که ایران در راه تنش زدایی با حاشیه خلیج فارس به واسطه کویت و عمان برداشته است، تکرار کند و الگویی از نزدیکی قدم به قدم و تدریجی به ایران را در پیش بگیرد.
این دیدگاهی خوشبینانه است و هرچند تحقق آن میتواند ثبات در منطقه خاورمیانه را به شدت افزایش داده و سرآغازی برای همکاری های اساسی میان کشورهای منطقه شود، به نظر نمی رسد که عادل الجبیر برای چنین مأموریتی روانه بغداد شده باشد. عربستان اکنون در موضعی نیست که بخواهد بدون گرفتن امتیازات اساسی از ایران دست به تنش زدایی با کشورمان بزند و از سوی دیگر وقتی سفر عادل الجبیر را در متن و بستر تحرکات اخیر وی و سخنرانی های انتقادی او از ایران به ویژه در کنفرانس مونیخ می گذاریم، به سرعت این دیدگاه و این پرده خوشبینانه از مقابل چشمان ما محو می شود.
این مساله ما را به دیدگاه بدبینانه در مورد سفر الجبیر به عراق بازمی رساند. آنچه به نظر می رسد این است که وزیر خارجه سعودی بعد از موفقیت هایی که در همراه کردن کشورهای عرب منطقه و مهمتر از همه ترکیه با خود و علیه ایران داشته است، به تدریج فاز دوم از تحرکات دیپلماسی این کشور برای مقابله و منزوی کردن ایران را شروع کرده است. فازی که البته فاز بسیار دشوار از نقشه بزرگ سعودی ها برای ایران است: همراه یا خنثی کردن نزدیکان و متحدان به ایران در منطقه.
در این زمینه عراق نزدیکترین و محتمل ترین گزینه برای عربستان است زیرا تکلیف سوریه پیش از این برای سعودی ها مشخص شده و عربستان و الجبیر حساب ویژه ای بر روی مذاکرات ژنو و دولت انتقالی و احتمالا دولت بعدی سوریه باز کرده اند؛ دولتی که هرچه باشد بهتر از دولت بشار اسد و متحد ایران برای سعودی هاست.
بیانیه وزارت خارجه عراق در مورد این دیدار که روز گذشته منتشر شد، دارای نکته ای اساسی در این خصوص است. این بیانیه در بخشی به صراحت بیان کرده که عادل الجبیر در این دیدار گفته، بی طرفی عراق می تواند زمینه آشتی بین ایران و عربستان را فراهم آورد.
هرچند الجبیر به وضوح از لفظ آشتی میان ایران و عربستان سخن گفته، هنوز هیچ ذهن هشیاری سخنان چندی قبل وی در مونیخ یا پیشتر از آن در لندن و پاریس را فراموش نکرده است که به وضوح بیان کرد، تلاش برای تنش زدایی بین ایران و عربستان بیهوده و بی نتیجه است. پس می توان به خوبی حدس زد که تله الجبیر این است که اگر نمی توان عراق را در صف متحدان عربستان علیه ایران درآورد، اما خنثی می توان ساخت. تقاضای بی طرفی از عراق تقاضای جدی از سوی عربستان است.
اما آنچه این دیدگاه بدبینانه را در مورد سفر الجبیر به عراق تشدید و تقویت می کند، مقاله هفته گذشته عبدالرحمن الراشد، سردبیر سابق الشرق الاوسط لندن است که در همین روزنامه و همچنین در شبکه خبری العربیه منتشر شد. الراشد در این مقاله از دنیای عرب به ویژه مصر، عربستان، امارات و اردن خواسته که دست به ایجاد یک ائتلاف مشترک نظامی برای مهار ایران بزنند.
وی با تکرار مکررات ترامپ و سعودی ها در مورد این که توافق هسته ای منجر به تهاجمی شدن سیاست خارجی ایران در منطقه شده است، گفته، تنها تغییر در رفتار ایران بعد از این توافق این است که وضعیت مالی و نظامی ایران اکنون بسیار بهتر شده است. وی بیان کرده، ایران خلأ قدرت در عراق را پر کرده و مشغول توسعه هژمونی خود در عراق، سوریه و یمن است.
وی بیان کرده: همکاری نظامی تحت هر تدابیری ایده ای بسیار خوب و ضروری برای مهار ایران است به ویژه اگر از حوزه نظامی نیز فراتر رود. ایجاد یک اتحاد برای مقابله با ایران یک توازن نظامی لازم برای مقابله با اتحاد نظامی ایران که شامل عراق و سوریه است، می باشد.
الجبیر در عراق و الراشد در لندن به خوبی خوابی که عربستان برای ایران دیده است را تعبیر و تفسیر می کنند. موضوعی که اکنون بعد از مقاله چندی قبل وال استریت ژورنال، مبنی بر تلاش آمریکایی های و کشورهای عرب منطقه برای ایجاد نهادی مثل ناتو در برابر ایران، رنگ و بوی جدی تری به خود می گیرد.
