ایران، ترکیه و روسیه مهم ترین و تأثیرگذارترین بازیگران کنونی خاورمیانه و به ویژه سوریه به شمار می روند. این تأثیرگذاری بیش از هر چیز، ناشی از نزدیک شدن مواضع این سه کشور در سوریه است؛ مسأله ای که بی ارتباط با دیگر تحولات خاورمیانه نیست.
به گزارش «تابناک»، در این میان، باید به طور خاص به روابط ایران و ترکیه اشاره کرد. مهم ترین جلوه از این نزدیکی روابط را در شمال سوریه و توافق بر سر ایجاد چهارمین منطقه کاهش تنش در استان ادلب (با مشارکت روسیه) مشاهده کردیم. در عراق نیز شاهد افزایش هماهنگی و همکاری دو کشور بر سر تحولات اقلیم کردستان هستیم. در واقع می توان گفت دو کشور، بیش از پیش در حال تعامل پویا در منطقه هستند.
در همین زمینه، مرکز مطالعات امنیت ملی اسرائیل در مطلبی که با مشارکت سیما شاینه، کارشناس مسائل ایران و گالیا لیندیشتراوس، کارشناس مسائل ترکیه نوشته است، هشدار داده، تحولی که در روابط ایران و ترکیه اتفاق افتاده است، می تواند در تضاد با منافع اسرائیل در منطقه باشد.
در این مطلب آمده است: در میان موارد خاموش بهبود روابط، می توان به دیدار تاریخی سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران، از آنکارا در ماه اوت اشاره کرد که نخستین دیدار از این نوع پس از پیروزی انقلاب ایران محسوب می شود. علاوه بر این، دیدار اخیر میان رئیس جمهور روحانی و اردوغان در همایش صلح آستانه در نهم سپتامبر و توافق چند جانبه میان دو کشور و روسیه در مورد ایجاد مناطق کاهش تنش در استان ادلب و دیدار برنامه ریزی شده اردوغان از ایران در ماه اکتبر، جملگی نشانه های نزدیک شدن روابط میان ترکیه و ایران هستند.
ترکیه، ایران و روسیه در زمینه مسائل اقتصادی نیز یک توافق سه جانبه را در مورد خرید نفت و گاز از ایران امضا کردند که به ویژه برای ترکیه از اهمیت برخوردار است که فاقد منابع مهم انرژی در خاک خود است.
مهم ترین عوامل پشت این بهبود روابط موفقیت روسیه و ایران در تقویت بشار اسد و حمایت از کُردهای سوریه است که باعث شد ترکیه بپذیرد برای کاهش زیان های ناشی از جنگ سوریه، کاری جز همکاری با ائتلاف پیروز ایران و روسیه نمی تواند انجام دهد.
در مقابل، گویا ایران و روسیه نیز به علت توانایی ترکیه در صدمه زدن به آنها - همان گونه که با حمایت خود از جناح مسلح مخالف دولت در سوریه نشان داد - دو کشور نیازمند همکاری با ترکیه هستند.
ترکیه اکنون توجه خود را بر وضعیت کُردها معطوف کرده و به ویژه خواستار اطمینان یافتن از این امر است که هیچ دولت مستقل کُرد در سایه همکاری های نظامی نزدیک میان آنها و آمریکا در جنگ علیه داعش در شمال سوریه، تشکیل نخواهد شد.
یک همپوشانی مهم منافع میان ایران و ترکیه در مورد همه پرسی استقلال کُردها نیز وجود دارد. هر دو کشور مخالف این همه پرسی هستند. ایران به اتخاذ تدابیر قاطع برای جلوگیری از تجزیه عراق تهدید کرده است، ولی به نظر می رسد ترکیه به علت روابط قدرتمند میان آنکارا و اربیل، تمایلی به اقدام قاطع ندارد.
این بررسی در مورد توسعه منافع مشترک میان ایران و ترکیه، به بحران قطر نیز اشاره می کند. ترکیه و ایران خود را در یک طرف این بحران می بینند و به قطر در رفع پیامدهای خطیر تحریم های اعمال شده علیه آن کمک کرده اند. ترکیه معتقد است ائتلاف با قطر، یکی از معدود روابط مستحکم در سال های اخیر بوده است. تصمیم آنکارا برای ایجاد پایگاه نظامی در قطر و تأکید بر حل سریع این بحران، نشانه آشکار وجود روابط قدرتمند میان دو کشور است.
به موجب این بررسی، بهبود روابط میان ایران و ترکیه همچنین با بهبود روابط میان ترکیه و روسیه مصادف شده است. این روابط با اعلان رئیس جمهور اردوغان مبنی بر توافق خرید سامانه موشکی اس ٤٠٠ از روسیه تقویت شده است. توافق مذکور افزون بر وجود مسأله هنوز مرتفع نشده حمایت آنکارا از تهران برای غلبه بر تحریم های آمریکا، روابط میان ترکیه و آمریکا را متشنج کرده است.
این بررسی در مورد اسرائیل بیان می دارد که توسعه روابط بین ایران و ترکیه، مناقشه میان آنکارا و تل آویو را وخیم تر می سازد. همچنین وجود اختلافات عمیق به ویژه در مورد مسأله فلسطین و مهم تر از آن، رابطه میان ترکیه و حماس و بیانیه خصمانه ترکیه علیه اسرائیل در خلال وقایع روی داده در مسجد الاقصی، بر این روابط تأثیر می گذارد.
در پایان این بررسی آمده است، ترکیه و اسرائیل در بسیاری مسائل که در دستور کار امنیتی اسرائیل قرار دارد، اختلاف نظر دارند و میان ترکیه و اسرائیل نیز همگرایی منافع وجود ندارد.
