تقریبا همگی ما بخشی از تعاملات روزمره خود را در فضای مجازی سپری می‌کنیم و امروزه میزان اعتماد ما به فضای مجازی به حدی افزایش یافته است که تقریبا بدون نگرانی از بسیاری از سایت‌های اینترنتی خرید می‌کنیم و یا تصاویر و فیلم‌های شخصی خودمان را به راحتی از طریق شبکه‌های مجازی با دیگران به اشتراک می‌گذاریم، اما بسیاری از ما با خطرات و از همه مهمتر قوانین مرتبط با فعالیت در حوزه فضای مجازی و جرائم رایانه ای باخبر نیستیم.
به گزارش «تابناک» جرائم رایانه‌ای به آن دسته از جرائمی اطلاق میشود که موضوع و هدف جرم رایانه باشد یا جرم از طریق رایانه صورت بگیرد. اگر رایانه به شبکه اینترنت هم وصل باشد در این صورت مصداق جرم اینترنتی پیدا می‌کند. جرم اینترنتی جرمی است که در فضای مجازی واقع میشود. این جرائم در حال حاضر در قوانین کیفری ایران مصوب شده اند (در سال ۱۳۸۸) و از طریق مجتمع قضایی ویژه‌ای که به منظور پیگیری این دسته از جرائم توسط قوه قضائیه در نظر گرفته شده، قابل تعقیب هستند.
البته بدیهی است که جرائم اینترنتی خاص کشور ایران نیست و در همه جای دنیا به عنوان یک چالش مطرح است. کما اینکه در سال ۲۰۱۲ حدود ۴۸۰ میلیون دلار نصیب بزهکاران سایبری در کل جهان شده است. همچنین به بیان رئیس پلیس فتای ایران، تنها حدود ۳۰% از جرائم اینترنتی در دنیا کشف میشود اما مهمترین جرائم اینترنتی کدام هستند؟!
از جمله مهمترین جرائم اینترنتی در کشور که بیشترین آسیب را به کاربران ایرانی زده است عبارتند از:
سرقت اطلاعات کارت‌های بانکی از جمله شماره کارت، رمز دوم، کد cvv2 از طریق صفحات جعلی (فیشینگ)، “اسکمیر” (کپی کردن غیرقانونی داده‌های کارت بانکی) و سوء استفاده از اعتماد افراد و دریافت کارت و رمز آن. البته جرائم اینترنتی محدود به این موارد نیست و سرقت هویت، کلاهبرداری اینترنتی، نقض قوانین کپی رایت، هک کردن، ایجاد ویروس‌های رایانه‌ای و اختلال در ارائه خدمات برخی از جرم‌های سایبری هستند که در دنیا گریبان افراد زیادی را گرفته است.
اما قانون کشورمان در خصوص جرائم رایانه ای چه وضعیتی دارد؟
در ایران و پس از آنکه طرح‌ها و لوایحی در زمینه تدوین جرائم رایانه ای در نظر گرفته شد، سرانجام در تیرماه ۱۳۸۸ قانون جرائم رایانه ای به تصویب رسید و این قانون در حال حاضر جزء حقوق موضوعه ایران و از جمله قوانین لازم الاجرا محسوب میشود.
کلیات قانون چه می‌گوید؟
یک نکته را درباره کلیات این قانون پیش از ورود به طبقه بندی این قانون و شیوه رسیدگی به آن می‌توان مطرح کرد:
آن این است که عنوان قانون، «قانون جرائم رایانه» است ولی زمانی که به متن قانون مراجعه می‌کنیم ملاحظه میشود که مقنن جرائم ناشی از وسایل مخابرات یا جرائمی که از طریق مخابرات واقع میشود را در زمره مواد این قانون ذکر کرده است. بنابراین بهتر بود عنوان قانون « قانون جرائم رایانه ای و مخابراتی» باشد.
با مطالعه قانون جرائم رایانه ای می‌توان آنها را به ۵ دسته طبقه بندی کرد:
۱- طبقه بندی جرائم رایانه‌ای علیه حریم خصوصی
۲- طبقه بندی جرائم رایانه علیه شخصیت معنوی افراد
۳- طبقه بندی جرائم رایانه‌ای علیه عفت و اخلاق عمومی
۴- طبقه بندی جرائم رایانه‌ای علیه امنیت و آسایش عمومی
۵- طبقه بندی جرائم رایانه‌ای علیه اموال و مالکیت
هر یک از این طبقه بندی‌ها دارای مصادیق مختلفی از جرائمی است که علیه ارزش‌های انسانی و اجتماعی حاکم در جامعه ایران محقق میشود.
مهمترین جرائم رایانه ای توسط مهندسین نرم افزاری صورت میگیرد که با تغییر مسیر عملکرد رایانه ها در شرکتهایی که فروش آنها با برنامه رایانه انجام میشود باعث فرار مالیاتی مودیان مالیاتی میکردند بطوریکه با نصب برنامه هایی هر چند فروش یکی ثبت برای اداره مالیاتی و بقیه در حافظه ای جداگانه فقط برای به ه برداری شرکت ثبت میگردد .