استمرار خشکسالی، کاهش بارندگی و حق آبه های زیست محیطی، افزایش دمای هوا و برداشت بی رویه منابع آبی در استان کرمان از تالاب جازموریان که روزگاری یکی از بزرگترین تالاب های کشور بوده اینک برهوتی بی آب و علف ساخته است.
به گزارش ایرنا، زخم عمیق خشکسالی های پیاپی و کاهش منابع آبی بر پیکره تالاب جازموریان کرمان، موجب ازبین رفتن زیستگاه ها و بروز ریزگردها شده طوری که سلامتی مردمان جنوب شرق کشور بخصوص استان کرمان را در معرض تهدید جدی قرار داده است.
نخستین تهدید تالاب ها در استان کرمان شاخص تغییر اقلیم و خشکسالی است و این تهدید بسیاری از دستگاه ها از جمله محیط زیست و منابع طبیعی را طی سالیان گذشته به طور متناوب درگیر کرده است.
آب این تالاب جازموریان به وسیله شماری آبراهه و 91 رودخانهٔ کوچک و بزرگ از جمله 2 رودخانه دائمی بمپور و هلیل رود تامین می شد که ساخت سدها بر روی رودخانه های تغذیه کننده جازموریان بخصوص هلیل رود و بمپور و تامین نشدن حق آبه ها، مهمترین دلیل خشک شدن این تالاب بین المللی بوده است.
پوشش گیاهی تالاب جازموریان که رطوبت تالاب را حفظ می کرد به علت چرای بی رویه دام ها به مخاطره افتاده و دیگر آبی در آن باقی نمانده و زیستگاه گونه های متفاوت جانوری که زمانی در این تالاب زیست می کردند به مخاطره جدی افتاده است.
خشک شدن تالاب جازموریان موجب تولید حدود 25 درصد از کانون های داخلی ریزگرد کشور شده است و اینک این ریزگردها در استان های کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان جولان می دهند.
آسیب های وارد شده به جازموریان قابل جبران نیست
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان گفت: حتی با اتمام خشکسالی و افزایش بارندگی، احیای تالاب جازموریان، آسیب های وارد شده به محیط زیست و سفره های زیرزمینی براحتی قابل جبران نیست.
رضا جزینی زاده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: آبهای تجدید پذیر استان کرمان بر اساس آخرین آمار آب منطقه ای 5.5 میلیارد مترمکعب بوده است و از این میزان به صورت زیرزمینی و سطحی 6 میلیارد و 800 میلیون مترمکعب معادل 123 درصد سالانه برداشت می شود.
وی تصریح کرد: برداشت بی رویه از منابع آبی موجب ایجاد وضعیت بحرانی آب و خشک شدن تالاب ها شده است و استان کرمان با این میزان برداشت آب، به سمت بحرانی سخت پیش می رود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان گفت: آبهای تجدید پذیر کشور در دهه 1340 به میزان 132 میلیارد مترمکعب بوده و میزان برداشت آب حدود 50 میلیارد مترمکعب در سال بوده است.
وی افزود: امروز در کشور 88 میلیارد متر مکعب تولید آبی و 97 میلیارد مترمکعب برداشت آب در کشور می شود و حدود 110 درصد از آب های تجدید پذیر کشور سالانه مصرف می شود و بسیار بیشتر از میانگین مصرف دنیا است.
جازموریان 25 درصد ریزگردهای کشور را تولید می کند
جزینی زاده عنوان کرد: تالاب جازموریان در استان کرمان حدود 25 درصد از ریزگردهای داخلی کشور را تولید می کند و 8.9 درصد از ریزگردها مربوط به رگه های معدنی متروکه و درحال بهره برداری است.
وی گفت: اداره کل حفاظت محیط زیست در استان کرمان 29 کانون عمده تولید ریزگرد داخلی را شناسایی کرده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان افزود: نخستین آسیب محیط زیست پس از خشکسالی، خشک شدن تالاب ها بوده و خشک شدن تالاب جازموریان به عنوان بزرگترین تالاب استان کرمان، موجب بروز ریزگردها شده است.
وی بیان کرد: امروز تالاب جازموریان به طور کامل خشک شده است زیرا حق آبه ها از سدها رها نشده و بارندگی یک سال گذشته استان کرمان دربرخی مناطق در حد صفر بوده است.
جزینی زاده گفت: برای حفاظت از تالاب ها اقداماتی از جمله مدیریت منابع آبی، مدیریت کاشت و برداشت محصولات کشاورزی، با توجه به نیاز کشور و میزان آب مصرفی به طور علمی در استان کرمان انجام نشده است.
حفر چاه ها از عوامل خشکی تالاب است
وی افزود: برداشت بی رویه از منابع آبی، وجود بیش از 10 هزار حلقه چاه غیر مجاز و بیش از 20 هزار چاه مجاز در استان کرمان، موجب نرسیدن آب کافی به تالاب جازموریان شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان ادامه داد: نیازمند توجه جدی و مصرف بهینه منابع آبی به خصوص در بخش کشاورزی با مصرف بیش از 90 درصد آب مصرفی این استان، وجود دارد.
وی اظهار کرد: کشت برخی محصولات کشاورزی در استان کرمان از جمله گوجه فرنگی، ذرت و هندوانه با مصرف آب فراوان، منفعت اقتصادی برای کشاورز و کشور ندارد و منابع را هدر می دهد.
جزینی زاده گفت: تغییر روش های آبیاری، از غرق آبی به سیستم های نوین باید مورد توجه مسئولان استان کرمان قرار گیرد زیرا انتقال آب از کانال های سرشاخه های سد و موتور پمپ ها در استان کرمان بخوبی انجام نشده است و موجب هدر رفت فراوان آب می شود.
وی افزود: همچنین باید با تغییر الگوی کشت، گیاهانی با نیاز آبی کمتر و صرفه اقتصادی بیشتر در استان کرمان جایگزین محصولات با نیاز آبی بیشتر و صرفه اقتصادی کمتر شود.
تاثیر خشکسالی شدید کرمان بر تالاب ها
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمان اضافه کرد: امروز وضعیت آبی استان کرمان از خشکسالی اقتصادی گذشته و وارد خشکسالی شدید و حاد شده که بر زیستگاه ها و تالاب جازموریان تاثیر گذاشته است.
وی گفت: مراحل مختلف خشکسالی ازجمله خشکسالی هواشناسی، هیدورلوژی، کشاورزی و منابع طبیعی و خشکسالی اقتصادی امروز به عینه در محیط زیست استان کرمان مشاهده می شود.
جزینی زاده افزود: فریادهای طبیعت از کمبود آب، امروز تبدیل به فاجعه شده است لذا باید جلوی این معضل حاد از جایی گرفته شود و یا سرعت پیشروی آن را کاهش دهیم.
وی تصریح کرد: با توجه به رویکرد زیست محیطی استاندار، طی سال گذشته کارگروه ریزگردها در استان کرمان مصوبات خوبی داشته است و این مصوبات در کارگروه ملی ریزگرد کشور نیز به تصویب رسیده است.
وی گفت: بارندگی امسال استان کرمان متاسفانه از ابتدای سال زراعی تا به امروز 39 میلیمتر و در سال گذشته 168 میلیمتر گزارش شده است و امسال در مقایسه با بلندمدت بیش از 60 درصد کاهش بارندگی را در این استان شاهد بودیم.
بارندگی کرمان 82 درصد کاهش داشته است
رئیس مرکز پیش بینی اداره کل هواشناسی استان کرمان گفت: این استان در سال زراعی جاری 82 درصد کاهش بارندگی را در دوره بلندمدت نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته است.
حمیده حبیبی با اشاره به گرم شدن این استان افزود: میانگین دمای هوا در فروردین سال قبل 14.6 بود که این دما در سال جاری 3.5 درجه افزایش داشته و بی سابقه است.
خشکسالی های پیاپی استان کرمان امروز از وضعیت بشدی هم فراتر رفته است و زیستگاه ها و تالاب ها را در معرض تخریب جدی قرار داده است لذا نیازمند عزم راسخ و همت مضاعف بین تمامی دستگاه های این استان برای رهایی از این بحران وجود دارد.
همچنین مشارکت مردم برای حفاظت از زیستگاه ها و سرزمین اجدادی خود با مصرف بهینه آب امری حیاتی در زندگی مردم این استان محسوب می شود.
با فرهنگسازی و آموزش جوامع محلی برای جلوگیری از برداشت بی رویه آب می توان مشارکت حداکثری مردم این استان را برای حفاظت از محیط زیست جلب کرد.
جازموریان در گذشته ازجمله مناطق بکر طبیعی کشور محسوب می شد و حوضه آبریز جازموریان متشکل از تالاب، باتلاق و مراتع اطراف آن در 2 استان کرمان و سیستان و بلوچستان قرار دارد.
حدود 80 درصد از مساحت این تالاب در جنوب شرقی استان کرمان قرار دارد.
تالاب جازموریان، حوضه ای آبریز و دریاچه ای به همین نام در جنوب شرق ایران است که دشت های حاصلخیز قلعه گنج و رودبار جنوب در استان کرمان و دشت های ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان را شامل می شود.
پوشش گیاهی این منطقه را در اصطلاح محلی 'جاز' می نامند و کثرت آن را 'موریان' می گویند که به همین سبب، این ناحیه به جازموریان معروف شده است.
مردم جنوب کرمان، مدت هاست به تدبیر مسئولان کشور و استان برای احیای تالابی چشم دوخته اند که سال ها زیستگاه پرندگان، منبع تامین علوفه جنوب و شرق کشور و عامل تنظیم اکوسیستم منطقه بود که به دلیل کاهش نزولات آسمانی و برداشت بی رویه از منابع آبی خشک شده است.
این تالاب به دلیل موجودیت ادواری، تابع بارندگی های سالانه بوده و تناوبی بودن بارندگی سالانه و در نتیجه آن تناوبی بودن دوره های ترسالی، جازموریان را به صورت تالابی دوره ای با کارکردهای طبیعی و تغییر پذیر تبدیل کرده است.
