با شدت گرفتن خروج سرمایه از ایران؛ سرمایه‌های ایرانی به سوی کدام کشور‌ها روانه خواهند شد؟

گزارش های بانک مرکزی نشان می دهد، در سه ماه ابتدایی سال 1397 خروج سرمایه از کشور در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته شدت گرفته و همین موجب شده است تا خالص حساب سرمایه منفی تر شود. با توجه به این که فضای کسب و کار برخی از کشورهای حاضر در سند چشم انداز 1404 مساعدتر از فضای کسب و کار ایران است، این کشورها می توانند خطر بالقوه ای برای سرمایه های داخل ایران باشند.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ در چند سال اخیر، به رغم اینکه همواره دولتمردان دنبال جذب سرمایه های خارجی بوده اند، روند خروج سرمایه از کشور به گونه ای بوده که طبق گزارش های بانک مرکزی به جز سال 1393 در باقی سال ها، تراز حساب سرمایه همواره منفی بوده و سال به سال نیز منفی تر شده است.

نمودار زیر روند حساب خالص سرمایه در سال های اخیر را نشان می دهد. همان گونه که می بینید، خالص حساب سرمایه در سال 1396 به منفی 19.3 میلیارد دلار رسیده است.

تکانه های ارزی، تصمیمات و سیاست های اشتباه دولت و بازگشت دوباره تحریم ها در یک سال اخیر باعث شده است تا محیط کسب و کار ایران دچار بی ثباتی هایی شود و روند خروج سرمایه از کشور شدت بگیرد. آمارهای بانک مرکزی نشان می دهند، در سه ماهه نخست سال 1397 خالص حساب سرمایه منفی 5.3 میلیارد دلار بوده است. این آمار را اگر در کنار آمار سه ماهه اول سال 1396 قرار دهیم و مقایسه کنیم، می بینیم، وضعیت خروج سرمایه از کشور در بهار 1397 بدتر از مدت مشابه سال گذشته شده است. آمارها نشان می دهند در بهار 1396 خالص حساب سرمایه منفی 1.3 میلیارد دلار بوده است.

بنابراین خروج سرمایه از ایران به دلیل نامساعدتر شدن محیط کسب و کار رخ داده است و معمولاً سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی سعی می کنند سرمایه های خود را به سمت کشورهایی هدایت کنند که محیط های کسب و کار آن ها مساعدتر از سایر کشورها باشد و سرمایه هایشان حفظ گردد. حالا پرسش این است، کدام کشورهای حاضر در سند چشم انداز 1404 می توانند مقاصد احتمالی سرمایه های ایرانی باشند و به عبارت بهتر، کدام کشورها خطر بالقوه برای سرمایه های داخل ایران هستند؟

برای پاسخ به این پرسش، باید این موضوع بررسی شود که محیط کسب و کار کدام کشورهای حاضر در سند چشم انداز 1404 از ایران مساعدتر است؟ برای این منظور گزارش سهولت (انجام) کسب و کار بانک جهانی می تواند کمک کننده باشد.

به تازگی گزارش سال 2019 بانک جهانی در زمینه سهولت (انجام) کسب و کار در کشورها منتشر شده است. این گزارش 190 کشور جهان را بر اساس مساعد بودن محیط کسب و کار رتبه بندی کرده است.

همان گونه که از نمودار زیر پیداست، در سال 2019، فضای کسب و کار در کشورهایی چون گرجستان، امارات، آذربایجان، قزاقستان، ارمنستان، ترکیه، بحرین، قرقیزستان، ازبکستان، عمان، قطر، عربستان، کویت، اردن، مصر و تاجیکستان از کشور ایران مساعدتر و سهل تر بوده و این کشورها می توانند به نوعی تهدیدی بالقوه برای سرمایه های درون ایران محسوب شوند. البته برخی کشورها مانند عربستان که محیط کسب و کار آن ها مساعدتر از ایران بوده، طبیعتاً به دلیل مسائل سیاسی نمی توانند مقصد سرمایه های ایرانی باشند اما به هر صورت به عنوان یک تهدید بالقوه برای سرمایه های ایرانی مطرح هستند.

در این بین سه کشور، گرجستان، آذربایجان و ترکیه، نسبت به سایر کشورها تهدیدی جدی تر برای سرمایه های داخلی ایران محسوب می شوند. آمارهای ده کشور اول مقصد گردشگر خروجی در سال 1396 نیز نشان می دهد، رشد گردشگران خروجی از ایران به این سه کشور در سال 1396 در مقایسه با سال 1395 بیشتر از سایر کشورها بوده است. هر چند شاید بخش اعظمی از این سفرها به منظور تفریح بوده باشد، باید گفت که تعداد افرادی که از ایران به این کشورها جهت سرمایه گذاری سفر کرده اند هم کم نبوده است. به عنوان نمونه تنها در یک مورد، در یک سال گذشته شهروندان ایرانی در ترکیه، 1659 خانه خریده اند که این رقم در مقایسه با آمارهای قبلی رشد چشمگیری داشته است.

در پایان باید به این نکته اشاره نمود که توجه به محیط کسب و کار و بهبود آن، به عنوان یکی از موضوعات مهم و اساسی در جلوگیری از خروج سرمایه از کشور مطرح است که مسئولین و به خصوص دفتر پایش محیط کسب و کار که از زیرمجموعه های وزارت اقتصاد می باشد باید به آن توجه ویژه ای داشته باشند.