حال و روز آبیکی‌ها گاهی خوب خوب است و گاهی هم بد بد. اگر فیلترهای شرکت سیمان سرپا باشند و بادی بسوی شهر نیاید هوا خوب است ولی امان از روزی که باد بیاید، هوای شهر غیرقابل تحمل می‌شود؛ انگار ریزگردهای سیمان شهر را به تصرف خود درمی‌آورند. البته بوی پهن و فضولات گاوداری و مرغداری‌ها را هم باید به این مسأله اضافه کرد!
آبیک به گونه‌ای تحت محاصره شرکت سیمان، شهرک صنعتی، نیروگاه حرارتی، گاوداری‌ها و مرغداری‌ها قرار گرفته است و گویی راه دررویی ندارد. اما مشکل فقط به هوا ختم نمی‌شود. آبیکی‌ها از وضعیت آب شهرشان گلایه مندند. می‌گویند آب آشامیدنی آبیک مثل 40 – 30 سال پیش «یک» نیست. آب آنقدر کیفیتش پایین آمده که به درد حمام و شست‌و‌شوی لباس می‌خورد.
برای تهیه گزارش از وضعیت آب و هوای آبیک به این شهر خوشقواره آمده‌ام، آسمان آبی، هوای پاک و باد ملایمی که در شهر می‌وزد هر پایتخت‌نشینی را مردد می‌کند برای بازگشت به خانه. خبری از هوای غیرقابل تحمل نیست. می‌گویند که پاییز و زمستان وضع مردم آبیک قمر در عقرب است! از مرد میوه‌فروشی در بلوار اصلی این شهر درباره وضعیت هوا می‌پرسم. مرد سن و سال‌داری است با چهره‌ای عبوس و ابروهایی که در هم رفته‌اند با ته لهجه آذری. می‌گوید:«هوا خوب نیست.» می‌گویم پدر من هوا به این خوبی چرا می‌گویی خوب نیست؟
-شما از تهران اومدی و چند ساعت اینجا هستی، بعد برمی‌گردی شهرت و فکر می‌کنی آبیک آب و هوای خوبی‌دارد ولی اینجوری نیست.
-خب الآن هوا که خوبه.
-بله الآن هوا خوبه ولی شب اگر اینجا بمونی، می‌فهمی که هوا خوبه یا بده. وقتی باد می‌پیچه توی شهر هوا خیلی خراب می شه. از این طرف کارخونه سیمان و از اون طرف بوی گاوداری و مرغداری پدر مردم رو درمیاره.
-چرا شب‌ها هوا اینطور می شه؟
-والا میگن بعضی شب‌ها کارخونه سیمان فیلترهاش رو باز می‌کنه و باد شن و ماسه رو میاره توی شهر. اگه باد نباشه هوا اینقدرها هم بد نمی شه ولی آبیک توی دشت قرار گرفته و همیشه باد میاد و می ره.
حرف‌های مرد میوه فروش را همسایه جوانش به نام مرتضی که مغازه لباس‌فروشی دارد، تأیید می‌کند. جوان میانه قد و فربه‌ای که لهجه‌اش نشان می‌دهد کرد است. او هم دل پری دارد از وضعیت هوا. «یکی از این مسئولین یک شب بیاد آبیک بمونه تا ببینه گرد و خاک و بو توی شهر می‌پیچه یا نه. همیشه میگن سواره از پیاده خبر نداره و حالا حکایت ما همینه. چقدر اعتراض کنیم چقدر بگیم مشکل ما رو حل کنید کو گوش شنوا. به فرماندار و شهردار و شورای شهر و نماینده مجلس و هر کسی که می‌تونیم شکایت می‌بریم همه قول کمک می دن ولی اتفاق خاصی رخ نمی ده. موندیم چه کنیم. اگر 10 سال پیش اینجا میومدید این حرفا نبود. آب آشامیدنی و هوا اونقدر خوب بود که همه غبطه ما رو می‌خوردن.»
به مرکز شهر می‌روم و جلوی مجسمه امام که نبش خیابانی شلوغ نصب شده از راننده‌های تاکسی و میوه‌فروش‌هایی که روی چرخ‌های قدیمی پرتقال و نارنگی و سیب بساط کرده‌اند سؤالم را تکرار می‌کنم.
یکی از راننده‌های تاکسی به اسم اسماعیل معروف به عمو اسی دست‌هایش را در هوا می‌چرخاند و می‌گوید:«نگاه نکن الآن هوا صاف و آسمان آبیه، بعضی روزها مخصوصاً که هوا تاریک می شه نفس‌مون از شدت آلودگی‌ها تنگ میشه. این‌که نشد زندگی. وقتی سر و صدا زیاد میشه کارخونه سیمان آبیک فیلترها را سرجاشون می‌بنده ولی بعد از مدتی دوباره فیلترها را باز می‌کنه چون میگن قیمت این فیلترها خیلی گرونه.»
ابراهیم مردی 50 ساله با موهای جو گندمی که روی چرخ پرتقال بساط کرده وارد بحث‌مان می‌شود.«هوا رو ولش کن به آب بچسب. زمانی این منطقه اونقدر آب تمیز و گوارایی داشت که بهش می‌گفتن «آب یک» ولی الآن آب مزه تلخی میده. وقتی هم می‌جوشونی ته کتری کلا سفید میشه. آهک و گچ آب خیلی زیاده. بالای سرمون سد طالقان هست ولی آب این منطقه برای جاهای دیگه میره و انگار برای ما ممنوعه. بخدا ما هم آدم هستیم. کسی مثل من که از بساط میوه و سبزی لقمه نونی درمیاره چطور می‌تونه بره دستگاه تصفیه آب بخره؟ شما بگین چطور باید دو میلیون پول دستگاه بدیم و هر یکی دو ماه هم فیلترهاش رو عوض کنیم؟»
با گلایه ابراهیم از آب و گرانی دستگاه تصفیه آب سر و صدای بقیه هم درمی‌آید، انگار تنها خبرنگاری که برای تهیه گزارش از مشکلات به این شهر آمده، من هستم. آنها ناخواسته تن صدایشان را بالا می‌برند، شاید تصور می‌کنند هر چقدر صدایشان را بالا ببرند حتماً همان‌طور هم در روزنامه منعکس می‌شود، شاید هم آنقدر عصبانی و دلخورند که نمی‌توانند این وضعیت را تحمل کنند.
یکی از آبیکی‌ها به نام محسن اصرار می‌کند حرف‌هایش را بدون هیچ کم و کاستی در روزنامه بنویسم تا اگر مسئولی آن را خواند، بداند در این شهر چه خبر است. «چرا باید آب بالا دست ما برای جای دیگه‌ای بره؟ چرا ما که کنار سد طالقان هستیم آب گچی بخوریم؟ از کجا بیاریم که دستگاه تصفیه آب بخریم، سنگ کلیه گرفتیم. به فرض با تصفیه‌کن مشکل آب رو حل کردیم با هوا چیکار باید بکنیم؟ این همه کارخونه و کارگاه بلوک‌زنی و... باید دقیقاً کنار شهر باشه؟ خب ببرن یک کم دورتر. امیدوارم یک روز یکی از همین مسئولان که ادعای دلسوزی می‌کنن و میگن مردمی هستن پاشن و بیان آبیک و مشکلات ما رو از نزدیک ببینن و درک‌مون کنن.»
هر جای این شهر 80 هزار نفری که درباره مشکلات‌شان بپرسی بی‌آنکه سؤالات را برانداز کنند سریع می‌گویند آب و هوا بیشترین دغدغه‌شان است. می‌ترسند روزی سرطان بگیرند وآنها باعث مرگ فامیل دور و نزدیک و آشنایی را که در این چند سال از دنیا رفته‌اند، آلودگی کارخانه سیمان می‌دانند. برخی هم مدعی‌اند آب آشامیدنی پدر کلیه‌شان را درآورده است.
معضل آب، برداشت بی‌رویه از سفرههای زیرزمینی است
فرانک فیض‌اللهی، عضو شورای شهر آبیک درباره مشکلات آب آشامیدنی و آلودگی هوای این منطقه می‌گوید:«موضوع آب بحث قدیمی آبیک است.
متأسفانه برداشت‌های بی‌رویه و استفاده از چاه‌ها در دشت قزوین باعث پایین رفتن سفرههای زیرزمینی شده و همین موضوع مزید بر علت پایین آمدن کیفیت آب آشامیدنی این شهر شده است. طعم نامطبوع آب تحت تأثیر همین مسأله است.
گذشته از این‌که هنوز بسیاری از کشاورزان دشت قزوین همچنان به‌صورت سنتی زمین‌های کشاورزی را آبیاری می‌کنند و بسوی مکانیزه شدن نرفته‌اند هدررفت آب بسیار بیشتر از چیزی است که انتظارش می‌رود.
برای رفع مشکل کیفیت آب آشامیدنی چندین چاه آب در منطقه «قشلاق»حفر شده و آب به نسبت گذشته کیفیت بهتری پیدا کرده ولی همچنان مشکل مردم پابرجاست و قرار است در پروژه جدید آب سد طالقان به آبیک هم منتقل شود ولی معلوم نیست چند سال طول بکشد.»
عضو شورای اسلامی شهر آبیک با اشاره به این‌که بعضی از کارخانه‌‌ها حدود شهری را رعایت نکرده‌اند و بخشی از آلودگی هوای این شهر متأثر از فعالیت همین کارخانه‌‌هاست، می‌افزاید:«بعضی روزها می‌شود گرد سیمان را روی شیشه ماشین‌ها به راحتی دید. این اتفاق در فصول پاییز و زمستان بیشتر از هر فصل دیگر است و دلیل آن وزش باد و سرمای هواست. گذشته از این‌که مسئولان کارخانه سیمان سعی می‌کنند که هیچ صدمه‌ای به محیط زیست نزنند و طرح خودپالایشی برای کنترل آلودگی‌ها هم صورت می‌گیرد، از سوی دیگر شهردار سابق هم برای دریافت عوارض آلودگی از این کارخانه اقدام کرد که ابتدا کارخانه سیمان 65 هزار تومان عوارض پرداخت که با تلاش شهردار و نامه‌نگاری او به مسئولان استانی این رقم به بیش از 700میلیون تومان رسید و این مبلغ صرف هزینه شهری و سلامت مردم می‌شود.
از این نکته هم غافل نشوم که اولویت ما در شورای شهر سلامت مردم و بالا بردن استانداردهای زیست محیطی است. اما این‌که برخی مردم می‌گویند کارخانه سیمان فیلترها را شب هنگام باز می‌کند باید بگویم این حرف صرفاً یک ادعاست و پیگیری‌ها ما نشان می‌دهد چنین تخلفی صورت نمی‌گیرد.»
آب شهر، بهداشتی است
طعم آب شهر آنچنان کیفیتی ندارد مخصوصاً کسی که آب تهران را نوشیده باشد، نمی‌تواند کیفیت این آب را تحمل کند. به عقیده مهندس حمید رضا کیخا، رئیس آب و فاضلاب آبیک، آب آشامیدنی این شهر بهداشتی و بدون هیچ گونه آلودگی است ولی سختی آن به نسبت آب آشامیدنی سایر شهرهای همجوار بیشتر است.
وی درباره اقدامات این اداره برای بالا بردن کیفیت آب آشامیدنی می‌گوید:«زمین آبیک، زمینی آهکی است و به همین خاطر سختی آب در این منطقه نسبت به مناطق دیگر بالاتر است. ما برای بالا بردن کیفیت آب 2 چاه در منطقه قشلاق حفر کرده‌ایم و آب را وارد مدار شهری کرده‌ایم و کیفیت آب به نسبت گذشته بهتر شده ولی به طعم مطلوب نرسیده است.
من و همکارانم و مسئولان استانی پیگیری‌های زیاد کرده‌ایم تا بخشی از آب آشامیدنی شهر را از سد طالقان تأمین کنیم ولی در نهایت قرار شده که پیمانکار بخشی از آب سد را برای آبیک و چند شهر دیگر منتقل کند و این پروژه بین 2 تا 5 سال طول خواهد کشید. امیدواریم با تأمین بودجه و همت پیمانکار این پروژه در همان زمان مشخص شده به پایان برسد و دست کم مشکل آب آشامیدنی مردم آبیک برطرف شود.
در پایان باید به این نکته اشاره کنم که سختی آب پارامتری نیست که بهداشت جهانی برای آن سقفی تعیین کرده باشد چرا که در بهداشتی بودن آب هیچ تأثیری ندارد.»
فعالیت‌های معدنی کارخانه سیمان هوا را آلوده می‌کند
فاصله کارخانه سیمان که در محدوده شهری نظرآباد البرز است با شهر آبیک نزدیک 5 کیلومتر است ولی به گفته مردم بیشتر اوقات گرد و غبارهای این کارخانه بیشتر از کارخانه‌هایی است که در اطراف شهر هستند.
محمد ایران‌نژاد، رئیس اداره حفاظت محیط زیست آبیک با تأیید این‌که کارخانه سیمان بر تعهدات خود باقی است و همکاری نزدیکی با اداره محیط زیست دارد، چنین می‌گوید:«موقعیت کارخانه سیمان در محدوده جغرافیایی ما نیست ولی برای کنترل فعالیت‌های این کارخانه با اداره محیط زیست نظرآباد تعاملات خوبی داریم و در طرح خودپایشی که هر 3 ماه یکبار از دودکش‌های کارخانه سیمان صورت می‌گیرد، نمونه‌گیری‌ها به آزمایشگاه‌های مورد اعتماد سازمان می‌رود و پس از آنالیز مشخص می‌شود که هوای خروجی در حد استاندارد بوده یا نه. البته اطلاع داریم که این کارخانه در ماه‌های گذشته با حداقل توان کار کرده است.»
وی درباره فعالیت‌های معدنی این کارخانه عنوان می‌کند:«فعالیت‌های کارخانه سیمان در شمال اتوبان کرج- قزوین همراه با انفجار است و معمولاً با گرد و غبار همراه می‌شود. با توجه به تحقیقات علمی و رصد کیفیت هوا در ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در اداره حفاظت محیط زیست، بررسی‌ها نشان می‌دهد ذرات کوچک‌تر از 10میکرون در حد مجاز است. البته این را هم نباید فراموش کنیم گاهی فیلترها خراب می‌شود و بطور مقطعی کارخانه باعث آلودگی هوا و محیط زیست می‌شود ولی این موارد در مقاطع کوتاه شاید رخ دهند.
در مجموع باید بگویم که در حال حاضر با استناد به تحقیقات و آزمایش‌های صورت گرفته کارخانه سیمان آلودگی آنچنانی ندارد ولی فعالیت‌های معدنی آنها و ایجاد گرد و غبار را آلوده‌کننده تشخیص می‌دهیم.»
حال و روز آبیکی‌ها آنچنان خوب نیست. از آب آشامیدنی و هوای سیمان‌دار گلایه مندند. می‌گویند هوا خوب نیست ولی مسئولان چیز دیگری می‌گویند. از وضعیت آب آشامیدنی می‌نالند و به آنها وعده 5 سال دیگر را داده‌‌اند. باید صبر و تحمل‌شان را ستود.
گزارش از: حمید حاجی‌پور
این گزارش نخستین بار در روزنامه ایران منتشر شده است.
