فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
ثلث اموال میّت
١ – میتی که وصیت نکرده است
سؤال: اگر میّت وصیّت نکرده باشد، آیا از اصل مال حقىّ دارد؟
جواب: جز تجهیزات لازمه میّت حقّى ندارد.
٢ – تعیین وصی بدون وصیت به ثلث مال
سؤال: اگر میّت تعیین وصى نموده، اما وصیّت به ثلث ننموده باشد، آیا لازم است ثلث او را در کارهاى خیر مصرف کنند؟
جواب: تعیین وصى مفهومش تعیین ثلث نیست، مگر این که در بعضى از مناطق، تعیین وصى به معناى وصیّت به ثلث باشد دراین صورت باید به آن عمل کرد.
٣ – حکم مازاد ثلث پس از عمل به وصیت
سؤال: در وصیت نامه امده است ...... پس از وضع دین وثلث بقیه کما فرض الاه بین ورثه تقسیم شود............ خرج ثلث خود را اینطور معین میکنم 1)....2)....
3)....4))......... امضا
پرسش :پس از اجرای وصیت نامه 50 در صد ثلث زیاد امده است.
مازاد ثلث به شرح فوق متعلق به وراث است؟ حاکم شرع است؟ باید خیرات شود؟
جواب: مازاد ثلث مطابق قانون ارث بین ورثه تقسیم می شود.
٤ – وصیت بیش از ثلث به یکی از وراث
سؤال: شخصی وصیت کرده که خانه و یک مغازه از او را تا زمانی که همسرش در قید حیات است دراختیار او بگذارند در حالی که اکنون قیمت آنها بیش از یک سوم ماترک می باشد ضمن اینکه شخص در وصیت نامه از خانواده خواسته است که به وصیت او عمل کنند.در عین حال همسرش رضایت به ترک خانه ندارد.عده ای از فرزندان قصد دارند مغازه و خانه را فروخته و معادل یک سوم ماترک برای مادرشان خانه ای خریداری کنند.در حالی که عده دیگری به خاطر وصیت پدر و رضایت مادر به این عمل راضی نمی شوند.آیا اینها مدیون دیگر ورثه هستند و باید چه کنند؟
جواب: بهتر است تمام ورثه توافق برعمل به این وصیت کنند ولی اگر توافق نداشتند آن دو محل را می فروشند و خانه مناسبی از ثلث برای سکونت مادر تهیه می کنند و بقیه را تقسیم می کنند.
٥ – شمول ثلث بر دیه میت
سؤال: شخصى وصیّت به ثلث نموده، و در اثر تصادف ماشین فوت کرده است. وصىّ میّت ادّعاى دیه نموده، و بابت آن چکى از قاتل دریافت نموده است. پس از این جریان، بعضى از ورثه، رضایت داده، و بعضى سهمشان از دیه را گرفته اند. حکم سهم میّت و وظیفه وصىّ چیست؟
جواب: در فرض مسأله، ثلث به دیه نیز تعلّق مى گیرد.
٦ – مازاد ثلث مال متوفی
سؤال: آیاصحیح است که یک سوم مال متوفی متعلق به متوفی است و باید برای او خرج کرد؟ (حتی اگر مخارج کفن و دفن کمتر از یک سوم باشد)
آیا می بایست مابقی تا یک سوم را برای او خیرات کرد؟ یا اگر در مال ورثه داخل شود حرام است؟
جواب: چنین مطلبی صحیح نیست بلکه هر شخص حق دارد تا یک سوم اموالش را برای خود وصیت کند. اگر در این مورد وصیت نکرده آن مال متعلق به ورثه است.
٧ – مصرف ثلث ماترک برای مستحق
سؤال: آیا حضرت عالى اجازه مى فرمایید ثلث ترکه مرحوم پدرم را به یکى از ارحام (که بدهى دارد و اگر نپردازد با مشکل مواجه مى شود) بدهیم؟
جواب: هرگاه وصیّت به ثلث کرده و مصرف خاصّى که مغایر با این مصرف است تعیین نکرده باشد مانعى ندارد.
٨ – بهترین راه مصرف ثلث مال میت
سؤال: شخصى وصیّت کرده است که «ثلث اموال این جانب را در موردى خرج کنید که از نظر قرآن و سنّت بهترین موارد است و بهتر از آن موردى نیست» نظر مبارک را در این مورد بیان فرمایید که پول ایشان در چه موردى مصرف شود؟
جواب: در مورد حوزه هاى علمیّه و افراد باتقوایى که در این حوزه ها به امر تدریس و تبلیغ و ارشاد خلق و امربه معروف و نهى از منکر اشتغال دارند مصرف کنید. در حدیث آمده: «وما اعمال البرّ کلّها و الجهاد فى سبیل الله، عند الامر بالمعروف والنهى عن المنکر، الا کنفثه فى بحر لجّى; تمام اعمال نیک و حتّى جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر مانند آب دهان در برابر دریاى عمیق است».
