فتاوای آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)
مساجد
فروش مصالح اضافى مسجد
سؤال228. آيا فروش مصالح اضافه آمده از بنّايى مسجد، براى پرداخت قرض همان مسجد جايز است؟
جواب: جايز است.
احداث مسجد در زمينى بدون دسترسى به مالك آن
سؤال229. زمينى براى شخصى بوده كه از كشور فرار كرده و رفته است، سپس آن زمين را مسجد كرده اند. وظيفه شرعى درباره اين مسجد چيست؟
جواب: از او بايد تحقيق و جستجو كنند كه تا ممكن است از او اذن بگيرند و اگر به او دسترسى حاصل نشد و اجازه از او ممكن نشد، حاكم شرع آن زمين را به جماعتى اجاره دهد كه آن جا را مصلّى كنند كه اجاره به نفع مالك است و هروقت پيدا شد، پول اجاره را به او بدهند.
زيلويى كه اكنون براى مسجد مورد استفاده نيست
سؤال230. اهالى روستايى، تعدادى زيلو را در حدود بيست و چهار سال پيش جهت فرش مسجد جامع اين روستا وقف كرده اند. اخيرا مسجد مذكور با قالى فرش شده است و زيلوها بدون استفاده مانده است و اهالى و هيأت امناى مسجد، بر اين عقيده اند كه زيلوها را جهت مراسم مذهبى در حسينيه، مهديّه و امثال آن، از مسجد خارج نمايند. حكم شرعى را بيان فرماييد.
جواب: بفروشند و پولش را صرف مسجد نمايند.
وقف بخشى از مال موقوفه ى خاصه براى مسجد
سؤال231. شخصى سهم خود از حمّامى را كه ثلث ابقايى اولاد پسر است، بر مسجدى وقف نموده است. آيا اين وقف صحيح است؟
جواب: فقط مى تواند حقّ خود را به مسجد اختصاص دهد و بعد از وفات او حقّ بطون ديگر به حال خود باقى است و به هر حال وقف آن صحيح نيست.
صرف درآمد مسجد مخروبه در مسجد جديد
سؤال232. قطعه زمينى به مساحت تقريبى پانزده هزار متر مربع (زمين كشاورزى) توسط اهالى منطقه اى در سال 1342 وقف مسجد امام حسن ـ عليه السّلام ـ گرديده است، پس از مدتى مسجد فوق تخريب و از طرفى به علت كمى مساحت زيربناى عرصه مسجد و نامناسب بودن جاى مسجد به علت وجود چاه، اقدام به ساختن مسجد ديگرى در فاصله كمتر از 200 مترى به نام همان مسجد (امام حسن ـ عليه السّلام ـ ) در همان روستا شده و مورد استفاده مؤمنين آن روستا مى باشد. آيا جايز است از محل درآمد قطعه تخريب شده مسجد امام حسن ـ عليه السّلام ـ قديمى، خرج مسجد امام حسن ـ عليه السّلام ـ جديد و نوساز گردد؟
جواب: اگر موضوع مصرف اوّلى منتفى شده است، بايد درآمد مذكور صرف در امور خير شود كه اين مسجد هم از جمله امور برّ و نيك است و در غير اين صورت در همان مسجد اوّلى، در صورت ساختمانش مصرف گردد.
تغيير در بناى مسجد
سؤال233. مسجدى است كه به شكل دو طبقه ساخته شده يعنى طبقه بالاى آن به صورت بالكن و طبقه پايين معمولى مى باشد. اين بالكن به صورت مخروبه درآمده است و هيچ استفاده اى از آن نمى شود و موجب تاريكى مسجد نيز مى باشد. آيا اجازه مى دهيد اين بالكن را از وسط مسجد برداريم؟
جواب: مناسب است طبقه بالا از وجوه بريّه و خيريّه، با مراجعه به اهلش تعمير شود و تخريب جايز نيست.
ايجاد مغازه در مسجد
سؤال234. مسجدى در كنار خيابان واقع شده و درآمد اوقافى هم ندارد و مردم محل براى هزينه هاى آن دچار مضيقه شده اند. با توجه به اين كه حياط مسجد فضاى كافى براى احداث چند باب مغازه را دارد و از نظر فضا هم مشكلى ايجاد نمى شود و صيغه وقف هم بر مسجد جارى نشده است، آيا ساخت مغازه ها را اجازه مى دهيد تا درآمد آن صرف هزينه هاى مسجد گردد؟
جواب: جايز نيست.
سؤال235. براى تعمير مسجد، ايوان قديمى آن را كه 5/1 متر از سطح زمين ارتفاع داشت خراب كرديم. آيا اجازه مى دهيد هنگام ساختن، در زير ايوان جديد در همان ابعاد قديمى، مغازه اى بسازيم كه درآمد آن صرف مسجد شود؟
جواب: اگر ايوان جزو مسجد است، نمى شود مغازه اى ساخت.
شرط واقف مسجد مبنى بر اقامه جماعت توسط سيّد
سؤال236. شخصى مسجدى را وقف كرده و در وقف نامه قيد كرده كه امام جماعت مسجد مذكور سيّد باشد. در اين صورت امامت غير سيّد چه حكمى دارد و تكليف مأمومين در رابطه با او چيست؟
جواب: اين شرط صحيح است و در صورت امكان بايد سيّد امامت كند واگر تحصيل امام جماعت سيّد ممكن نشد، مسجد بودن محفوظ است و در اين صورت غير سيّد عادل مى تواند امامت كند و اگر امام عادل غير سيّد در آن جا جماعت بخواند، عمل او حمل بر صحّت مى شود كه به ناچار در صورت عدم امكان تحصيل سيّد امامت كرده است، واللّه العالم.
ايجاد حسينيه در زمين مسجد
سؤال237. مسجدى 100 مترمربع مساحت دارد كه در شمال اين مسجد قطعه زمينى حدود 200 متر طبق مدارك موجود، به عنوان باغچه مسجد وجود دارد كه جزو ساختمان مسجد نيست، آيا مى توان در اين قطعه زمين حسينيّه اى احداث نمود؟
جواب: اگر زمين متعلّق به مسجد است، نمى توانند آن را به حسينيّه تبديل كنند و بايد طبق وقف از آن استفاده نمايند. بله، اگر وقف بر جهت خاصّه ى ممكنه نيست، مى توانند از آن به عنوان سالنى كه توسعه مسجد باشد، ولى خصوصيّات مسجد بودن را نداشته باشد، بسازند كه به حسب ظاهر مانعى ندارد، واللّه العالم.
وقف زمين براى مسجد توسط بهايى
سؤال238. زمينى به مساحت 800 متر مربع براى احداث مسجد از طرف دو نفر بهايى به اهالى محله ما اهدا شد و صيغه وقف مسجد جارى و در اداره اوقاف ثبت گرديد. ولى به علت نداشتن هزينه راكد مانده است، لكن افراد نامبرده فعلاً راضى به تكميل ساختمان مسجد نيستند. نظر مباركتان در رابطه با عدم رضايت آن ها چيست؟
جواب: نامبردگان حقّى ندارند و وقف مزبور اشكالى ندارد، واللّه العالم.
تبديل انبار مسجد به كتابخانه
سؤال239. اطاقى وقف مسجد بوده كه سال ها انبار مسجد بوده است و الآن مى خواهند آن جا را كتابخانه كنند. آيا اجازه مى فرماييد؟
جواب: اگر وقف براى مصالح بوده است، بايد خودش يا اجاره اش در مسجد صرف شود، هر چند كتابخانه شود و چه بسا هر نوع استفاده كه اجاره اش زيادتر باشد، بايد آن را اختيار كنند.
قرار گرفتن مقبره پس از توسعه در داخل مسجد
سؤال240. مسجدى را تخريب كرده و توسعه داده اند و مقبره دو ميّت كه پيش از آن خارج مسجد بوده، داخل مسجد شده است. آيا اشكال دارد؟
جواب: اگر اين مقبره ملك كسى نبوده يا اگر ملك بوده، مالك راضى به اين كار شده، اشكال ندارد و در هر حال، آن قسمت مسجد نيست.
احداث مسجد در زمين وقف براى حسينيه
سؤال241. مسجدى را در زمينى با سهم امام ـ عليه السّلام ـ و وجوهات ديگرى بنا كرده اند و سپس مطلع شده اند كه آن زمين سابقا وقف حسينيه بوده است، تكليف شرعى چه مى باشد؟
جواب: بايد آن را به همان حسينيه برگردانند و وجوهاتى را كه در آن مصرف كرده اند، آن چه از آن ها كه جواز مصرف در حسينيه هم دارد، مانعى ندارد و اگر موردى از آن ها باشد كه فقط براى صرف در مسجد جواز داشته است، آن مقدار را ضامن اند.
استفاده از آب انبار براى مسجد
سؤال242. آب انبارى وقفى در كنار مسجدى قرار دارد كه ديگر از آن استفاده نمى شود. آيا مى توان در توسعه ى مسجد از آن استفاده كرد؟
جواب: اگر به هيچ وجه مورد استفاده نيست، بايد صرف در وجوه برّ و امور خير شود كه تبديل به مسجد هم از وجوه برّ است و در هر صورت مكان مذكور مصلّى است نه مسجد.
تبديل آب انبار غير قابل استفاده به مسجد
سؤال243. آب انبارى وقفى بوده و اكنون هيچ مورد استفاده نيست. آيا مى توان آن را به مسجد تبديل كرد؟
جواب: آرى، زيرا آن هم از وجوه و موارد برّ و خير است و وقفى كه منفعت از آن ممكن نيست، بايد صرف در موارد برّ شود.
مسجدى كه ديوار و سقف آن غصبى است
سؤال244. يكى از نهادها سنگ ها و مصالحى را از صاحبان آن ها مصادره كرده و با آن ها مسجد ساخته است و مالك راضى نيست. اگر آن مصالح در ديوار يا سقف مسجد مصرف شده باشد، نماز خواندن روى زمين آن چه حكمى دارد؟
جواب: نماز در آن بلامانع است، زيرا فقط ساختمان آن غصبى است كه بايد پول آن را به مالك بدهند و بعد آن را وقف كنند.
تبديل زمين وقف براى قبرستان به مسجد
سؤال245. آيا زمين موقوفه براى قبرستان يا غير آن را مى توان مسجد كرد؟
جواب: خير، زيرا مسجد ملازمه ى با بقاى ابدى در آن جا دارد و اين امر با وقف براى غير، منافات دارد، ولى مصلّى قرار دادن آن زمين، به صورتى كه ممنوع از دفن نباشد، جايز است.
تبديل حمام غير قابل استفاده به مسجد
سؤال246. آيا جايز است با كمك هاى مالى كه از مردم و زكات و غيره گرفته شده، حمام عمومى نيمه تمامى را كه اصلاً مورد استفاده قرار نگرفته است، تخريب و صرف در نيازهاى مسجد كنند؟
جواب: اگر امكان دارد، احتياطا از بخشندگان و دهندگان آن وجوه اجازه بگيرند، وگرنه با رضايت اهالى آن محل جايز است.
احداث مسجد در زمين ميّتى كه ورثه اش معلوم نيست
سؤال247. مالك زمينى مرده و ورثه ى او هم مورد شناخت و در دسترس نيستند و مردم، آن زمين را مسجد كرده اند. آيا اين كار صحيح بوده است؟ تكليف چيست؟
جواب: بايد حاكم شرع اجازه دهد ثمن و قيمت زمين را صدقه دهند، هر چند به اين كه اهل خير آن را بخرند وپول آن را صدقه دهند تا نماز در آن جا جايز باشد و احتياط در اين است كه پس از صدقه قيمت، صيغه ى وقف را مجددا بخوانند.
فروش فرش مسجد براى تبديل آن به بهتر
سؤال248. فروختن فرش مسجد و تبديل آن به فرش بهتر چه حكمى دارد؟
جواب: در صورتى كه با عدم تعويض از بين مى رود، جايز است.
قرض دادن مصالح اضافى مسجدى براى مصرف در مسجد ديگر
سؤال249. مصالح اضافى مسجدى را براى مسجد ديگرى قرض مى دهند تا در ضروريات آن مسجد مصرف گردد، آيا جايز است؟
جواب: جايز است، نه براى مصرف در تجمّلات آن.
عدم جواز احداث زيرزمين در مسجد براى غسّال خانه و...
سؤال250. زمينى براى مسجد وقف و ساخته شده است اكنون كه مى خواهند مسجد را از نو تعمير كنند، آيا جايز است كه يك زيرزمين براى غسل دادن اموات، وضوخانه، انبار و آشپزخانه ـ كه مورد نياز است ـ ساخته شود؟
جواب: در فرض مرقوم جايز نيست.
ساخت مسجد در كنار مسجد قديمى
سؤال251. مسجدى قديمى، قابل استفاده و داراى سابقه 400 ساله در روستايى وجود دارد. ولى گروهى قصد دارند مسجد ديگرى، آن هم در زمين موقوفه بسازند. آيا نماز خواندن در مسجد جديد جايز است؟
جواب: در زمين موقوفه مسجد نمى شود و اگر متولى موقوفه مصلحت ببيند مصلّى مى شود و مسجد قبلى به مسجد بودن خود باقى است.
ايجاد پايگاه مقاومت و مركز فرهنگى در مسجد
سؤال252. مسجدى داراى حجره هايى است كه براى مدرسه وقف شده است. چندين سال پيش به عنوان حوزه علميه از آن جا استفاده مى شد. چند سال است كه حوزه علميه به جاى ديگرى منتقل شده است، مسجد و حجره ها روبه خرابى هستند و مسجد به كلّى تعطيل شده است. اكنون عده اى از جوانان متديّن و فرهنگى مى خواهند در آن مسجد فعّاليّت هاى فرهنگى كنند. چند ماه است شروع به كار كرده اند و در حدّ توان خودشان قدم هايى برداشته اند. اكنون ضرورت ايجاب مى كند كه در آن مسجد پايگاه مقاومتى تشكيل دهند و يكى از حجره ها را به اين امر مهم اختصاص دهند تا بتوانند از اين طريق جوانانى را جذب مسجد و فعاليت هاى دينى كنند. آيا استفاده كردن از اين حجره به عنوان مركز پايگاه مقاومت و مركز فرهنگى در دو حالت زير، از نظر شرعى چه حكمى دارد؟
1) استفاده كردن از آن بدون اجاره.
2) استفاده كردن از آن به طريق اجاره و صرف اجرت آن در امور مسجد.
جواب: تا ممكن است بر حسب وقف عمل شود.
چند طبقه كردن موقوفه براى مسجد
سؤال253. اگر مسجدى را در سه طبقه تأسيس و هر طبقه را جهت امرى اختصاص دهند ـ مثلاً زيرزمين را تأسيسات مسجد، طبقه همكف را به زنان و طبقه بالا را به مردان اختصاص دهند ـ ، به نظر حضرتعالى چه حكمى دارد؟
جواب: اگر زمين آن وقف مسجد است و تماميت وقف محقق شده است، نمى توانند چنين كنند و تمام طبقات به حكم مسجد است و در غير اين صورت، وقف هر طبقه و هر قسمت براى امرى مانعى ندارد و يا اين كه اصلاً وقف شرعى نباشد و به عنوان نمازخانه باشد.
ضميمه نمودن قبرستان به مسجد
سؤال254. در روستايى براى بزرگ نمودن مسجد از جهت طول و عرض، بايد از زمينى كه براى قبرستان جلوى مسجد است استفاده شود. در اين زمين افرادى كمتر از سى يا چهل سال است كه دفن شده اند، تكليف چيست؟ ضمنا اين زمين حدود صد سال پيش توسط شخصى وقف شده است، اما عنوان آن را كسى نمى داند.
جواب: اگر به گونه اى استفاده كنند كه نبش قبر نشود، حكم مسجد را ندارد ولى مصلّى (نمازخانه) مى شود.
دو نام از طرف واقف زمين و سازنده براى يك مسجد
سؤال255. واقفى زمينى را براى مسجد وقف كرده است، به اين شرط كه به فلان نام باشد، سازنده مسجد مى خواهد آن را به نام ديگرى بسازد. تكليف چيست؟
جواب: آن مسجد را به نام هر دو بسازند، زيرا قيودى كه در ابتداى وقف بوده بايد مراعات شود.
زمين اهدايى شهردارى جهت مسجد
سؤال256. شهردارى قطعه زمينى را براى احداث مسجدى به اهالى محل اهدا نموده، مشروط بر اين كه در مدت قرارداد مردم نسبت به شروع احداث مسجد اقدام نمايند. كلنگ مسجد توسط امام جمعه زده شد، ولى به علّت رسيدن زمستان، به همان صورت باقى مانده است. آيا با اين عمل زمين مذكور مسجد محسوب مى شود و آيا شهردارى مى تواند لغو قرارداد نمايد؟
جواب: تا وقتى كه نماز نخوانده اند، مسجد محسوب نمى شود.
خراب شدن منزل موقوفه امام جماعت مسجد
سؤال257. خانه اى وقف امام جماعت مسجد بوده و به مرور زمان خراب شده است و آن را براى توسعه مسجد، داخل مسجد كرده اند، حكم شرعى در اين خصوص چيست؟
جواب: تا ممكن است بايد به حالت اوليه اش برگردانند و در صورت تعذّر، اگر از موارد جواز فروش وقف باشد، آن را بفروشند و مشترى اگر خواست آن را وقف مسجد كند.
عقب نشينى مسجد
سؤال258. مسجدى را تعميرو توسعه داده ايم، ولى طبق طرح هادى، از طرف شرق و شمال مسجد ملزم به عقب نشينى شديم. با عنايت به اين كه هر دو طرف عقب نشينى شده، راه عمومى بوده و نياز مبرم به تعريض و توسعه جهت عبور و مرور مردم و ماشين ها دارد، خواهشمند است نظرتان را در رابطه با اين عقب نشينى بفرماييد.
جواب: نمى توانند عقب نشينى بكنند و تا ممكن است تعميرى نكنند تا مستمسكى براى عقب نشينى نشود و اگر خراب كرده ايد، مقدار عقب نشينى را ديوار بكشيد و محصوركنيد تا عقب نشينى مستند به شما نباشد، واللّه العالم.
ضميمه كردن خانه ى بهايى و كوچه به مسجد
سؤال259. براى توسعه مسجد جامع، خانه هاى اطراف آن را خريدارى و به مسجد ملحق كرديم كه يكى از آن ها خانه يك بهايى بود و بين مسجد قديم و يكى از خانه ها كوچه اى به عرض 5/1 متر واقع شده بود كه با رضايت اهالى، آن كوچه هم به مسجد ملحق شد. با توجه به اين كه كوچه هاى اطراف مسجد را گسترش داده ايم، به طورى كه مشكلى براى رفت و آمد مردم وجود ندارد، ولى بعد از ساخت، عدّه اى به دو جهت در مسجد شبهه دارند.
1) چون بخشى از اين مسجد قبلاً خانه بهايى بوده است.
2) كوچه عمومى به آن ملحق شده است؛ لطفا حكم شرعى را در اين باره بيان فرماييد.
جواب: ساختمان فوق مسجد است به استثناى كوچه اى كه ملحق به مسجد شده كه آن مقدار بدون اين كه از محل عبور بودن خارج شود مى تواند مصلّى باشد و نماز در آن قسمت جايز است و آن چه از بهايى الاصل به مسجد ملحق شده مسجد است. بله، اگر او اوّل مسلمان بوده و بعد بهايى شده است رضايت ورثه ى مسلمان او جلب شود.
بى استفاده ماندن مسجد جامع و عدم خروج آن از جامعيّت
سؤال260. مسجد قديمى روستا سابقا مسجد جامع بوده ولى بعدا ديگر نماز جماعت و مراسم مذهبى در مساجد جديد برگزار مى شود، و آن مسجد رو به تخريب است؛ آيا هم چنان مسجد جامع باقى است.
جواب: مسجد جامع از جامعيّت خارج نمى شود.
قرار دادن راه عبور در مسجد
سؤال261. در يك طرف مسجد راه ى است كه دو طرف آن باز و محلّ عبور و مرور است. عده اى مى خواهند طرف ديگر اين راه را با خود اين راه براى توسعه، داخل مسجد كنند، آيا جايز است؟
جواب: چون اين راه عبور است و تمام عابرين در آن حق دارند، جايز نيست آن را مسجد كنند و اگر خواستند آن را مصلى (نمازخانه) كنند، بنابر احوط بايد راه ى براى عبور ـ حتى در موقع نماز ـ بگذارند؛ مانند اين كه در طبقه ى بالاى آن مصلى بسازند و زير آن، مسير عبور و مرور مردم باشد.
جاهايى كه جزو مسجد است
سؤال262. غير از اصل مسجد، چه قسمت هايى از مسجد جزو مسجد است؟
جواب: پشت بام و سرداب و محراب بنابر اظهر جزو مسجد است، مگر اين كه علم به خروج آن ها از مسجد حاصل شود.
ساختن دستشويى در زمين مسجد
سؤال263. شخصى كه از دنيا رفته است، در زمان حيات خود زمينى را به طور مطلق و بدون قيد براى مسجد هديه كرده است. آيا در اين زمين مى شود دستشويى ساخت؟
جواب: اگر زمين را داده كه مسجد بسازند و قيدى نياورده است، مى توانند به همان صورت كه متعارف ساختمان مسجد است عمل كنند و اگر متعارف است كه در محلّى از آن دستشويى درست كنند، مى توانند درست كنند، مگر در صورتى كه معلوم باشد منظور دهنده ى زمين فقط مسجد بوده است و هم چنين اگر متعارف نيست در محلى از آن دستشويى بسازند، نمى توانند دستشويى درست كنند، واللّه العالم.
مصادره ى زمين و اختصاص آن به مسجد
سؤال264. هيأت هفت نفره ى واگذارى اراضى، زمين اينجانب را بدون اطلاع و رضايت من به ديگرى واگذار كرده و در عوض آن، زمين ديگرى را از آنان دريافت داشته و به ساخت مسجد اختصاص داده است. آيا نماز خواندن در آن مسجد صحيح است؟
جواب: با احراز رضايت مالك، نماز صحيح است.
اجاره ى زمين وقفى و ساختن مسجد
سؤال265. آيا جايز است زمين وقفى را اجاره كنند و مسجد بسازند؟
جواب: مسجد نمى شود و در مواردى كه اجاره دادن جايز است، مُصّلى (نمازخانه) مى شود نه مسجد.
زمين هاى موقوفه حضرت رضا ـ عليه السّلام ـ و حضرت معصومه ـ عليهاالسّلام ـ
سؤال266. مقدار زيادى از زمين هاى مشهد، قم و... موقوفه امام رضا ـ عليه السّلام ـ و حضرت معصومه ـ عليهاالسّلام ـ است، ساخت مسجد در چنين زمين هايى چه حكمى دارد؟
جواب: ساخت مسجد در زمين موقوفه جايز و صحيح نيست و مصلّى مانعى ندارد.
قرار دادن آبدارخانه و كفش كن جزو مسجد
سؤال267. مسجدى كه به علّت كثرت جمعيّت، نياز به توسعه دارد و در كنار آن زمينِ دست نخورده است؛ آيا مى توان آبدارخانه و كفش كن مسجد را در آن زمين ساخت؟ و بر فرض جواز آيا احكام مسجد را دارد؟
جواب: با فرض عدم وقف آن زمين بر جهت خاصّه و صلاحديد متولّى مانعى ندارد و احوط اين است كه براى جزو مسجد شدن آن ها صيغه ى وقف مسجد بخوانند.
نمازخانه و مسجد در ادارات و پارك ها
سؤال268. در ادارات و يا بعضى از مكان ها مثل پارك، مكانى را به عنوان نمازخانه قرارمى دهند و بعد از مدّتى كسانى كه به آن جا رفت و آمد مى كنند به آن، مسجد مى گويند، با وجود اين كه ممكن است بعدها آن مكان به چيز ديگرى تبديل شود. آيا آن مكان حكم مسجد را دارد و احكام مسجد درباره ى آن جارى مى شود؟
جواب: اگر به عنوان مسجديّت وقف نشده باشد، مسجد نيست.
ضميمه ى اطاق هاى مسجد به حياط
سؤال269. اطاق هايى در حياط مسجد بدون استفاده مانده و در حال تخريب است. تبديل آن ها به حياط مسجد چه حكمى دارد؟
جواب: اگر ممكن است اطاق هاى مذكور را تجديد بنا نمايند تا در جهت خاصّى كه در وقف تعيين شده به كار رود و تبديل به حياط ننمايند و اگر ممكن نيست، با مراعات آن چه كه مناسب تر است و صلاحيّت بيشتر دارد، مانع ندارد.
تبديل ايوان مسجد به وضوخانه
سؤال270. هنگام تعمير مسجدى قديمى دو ايوان كه قبلاً در ديوار مسجد واقع بوده و در آن ها نماز خوانده نمى شده را تبديل به دو وضوخانه مورد نياز كرده اند كه ساخته شده و فقط جهت وضو گرفتن از آن استفاده مى شود و محلّ ديگرى براى وضوخانه نيست. آيا اين كار صحيح بوده است؟
جواب: اگر جزو مسجد بوده و مسجد به حساب مى آمده است، بايد برگردانده شود.
انتقال آبدارخانه و تصرّف در مسجد
سؤال271. آيا انتقال آبدارخانه ى مسجد به جاى ديگر، در صورتى كه مستلزم آن باشد كه يك متر از صحن مسجد به جاى آبدرخانه جايگزين گردد، جايز است؟
جواب: انتقال آبدارخانه كه مستلزم تغيير وقف در غير جهت وقف است، مجاز نيست.
تخريب مسجد براى خيابان
سؤال272. آيا تخريب قسمتى از مسجد يا تمام آن، جهت تعريض خيابان جايز است؟
جواب: جايز نيست.
عقب نشينى مسجد
سؤال273. آيا عقب نشينى، هنگام تجديد بناى مسجد، طبق قوانين شهردارى به نحوى كه چند متر از مسجد داخل خيابان واقع شود جايز است؟
جواب: جايز نيست.
تبديل مسجد به پايگاه بسيج
سؤال274. دو باب حجره براى ضروريات و دفتر مسجد ساخته اند، آيا تبديل آن به پايگاه بسيج و مانند آن، جايز است؟
جواب: جايز نيست.
صندوق قرض الحسنه در محوطه ى مسجد
سؤال275. در محوطه ى مسجد، دو باب دكان جهت انجام كارهاى صندوق قرض الحسنه عام المنفعه با موافقت هيأت امناى مسجد احداث شده است و بابت آن سالانه مبلغى به مسجد اجاره پرداخت مى شود. آيا ادامه ى كار اين صندوق در مكان فعلى جايز است؟
جواب: اگر محوطه ى مسجد وقف حياط مسجد يا مثل آن است، تغيير آن به دكان جايز نيست و بايد به حال اوّل برگردد و چنان چه از اراضى مسجد است كه بايد عوايد آن صرف مسجد شود، ساختن دكّان در آن و اجاره ى آن و صرف عوايد در مسجد با نظر متولّى شرعى و با نبودن شخص خاص به عنوان متولّى، با نظر حاكم شرع، اشكال ندارد.
تخريب مغازه ى مسجد
سؤال276. درب ورودى مسجدى بين دو مغازه ى متعلّق به مسجد قرار گرفته است، به طورى كه از طرف خيابان، ظاهر مسجد را به شكل تجارت خانه درآورده است، برداشتن آن دو مغازه چه حكمى دارد؟
جواب: از مغازه ى متعلّق به مسجد، بايد استفاده ى مغازه شود و نبايد از بين ببرند.
خارج كردن خاك از مسجد
سؤال277. اگر كسى اندكى از خاك مسجدى را از آن جا خارج كرده باشد و آن خاك مفقود شده باشد، وظيفه ى او چيست؟
جواب: اگرمقدار كمى است كه به نظر عقلا موجب ضمان نيست، در فرض سؤال وظيفه اى ندارد.
تبديل فرش هاى مسجد
سؤال278. فرش هاى مسجدى فرسوده شده و در صورت عدم تعويض از بين مى رود. آيا جايز است آن هارا فروخته و به أحسن تبديل كنيم؟
جواب: جايز است.
انتقال وسايل مسجدى به مسجد ديگر
سؤال279. مسجدى است قديمى كه داراى فرش و اثاثيه ى فراوان است و در نزديكى آن مسجد جديدى ساخته شده كه جمعيّت زيادى به آن جا مى روند و وسايل مسجد قديم در معرض تلف و احيانا سرقت است. آيا مى توان آن وسايل را به مسجد جديد نقل داد؟
جواب: اگر در مسجد قديم قابل استفاده نباشد، انتقال عين آن وسايل يا بدل آن ها، اشكال ندارد.
تبديل ظروف وقفى مسجد
سؤال280. آيا مى توان ظروف وقفى مسجد را ـ كه قديمى شده و مورد استفاده نيست ـ فروخت و به ظروف بهترى تبديل كرد؟
جواب: جايز است.
فروش وسايل اضافه براى هزينه ى مسجد
سؤال281. چيزهايى كه به عنوان نذر و يا كمك به مسجد داده مى شود ـ مانند پنكه و چراغ و... ـ ، چنان چه زايد بر احتياج باشد، آيا متولّى مى تواند وسايل اضافه را بفروشد و به ساير هزينه هاى لازم مسجد برساند؟
جواب: جايز است.
گذاشتن بار در مسجد
سؤال282. شخصى بار خود را در حياط مسجد مى گذارد و حاضر است اجرت هم بدهد. آيا جايز است؟
جواب: اجرت ندارد. ولى اِشغال مسجد به طورى كه مزاحمت براى نمازگزاران يا موجب هتك مسجد باشد، جايز نيست.
پختن غذا در پشت بام مسجد
سؤال283. آيا پختن غذا در ايّام سوگوارى، در پشت بام مسجد جايز است؟
جواب: اگر به جايى ضرر نزند و موجب نجس شدن مسجد هم نشود و مزاحم نمازگزاران نشود، مانع ندارد.
آذين بستن مسجد
سؤال284. آيا آذين بستن داخل مسجد براى جشن ائمّه ى اطهار جايز است؟
جواب: در صورت عدم مزاحمت با نمازگزاران، اشكال ندارد.
كف زدن در مسجد
سؤال285. آيا در مراسمى كه در اعياد و ولادت ائمّه ـ عليهم السّلام ـ در مسجد برگزار مى شود، كف زدن جايز است؟
جواب: اگر به حدّ لهو برسد و هتك مكان يا معصوم باشد، جايز نيست.
عروسى در مسجد
سؤال286. آيا در مسجد مى توان مجلس عروسى گرفت؟
جواب: بايد در مسجد از كارهايى كه با احترام مسجد منافات دارد و يا مزاحم نمازگزاران است و يا در غير جهت وقف است، اجتناب شود.
استفاده از برق و امكانات مسجد زودتر از وقت
سؤال287. گاهى مأمومين نماز جماعت جهت اقامه ى نماز زودتر از وقت شرعى در مسجد حاضر مى شوند و در اين بين از امكانات مسجد مثل برق و... استفاده مى كنند. حكم آن ها چيست؟
جواب: در حدّ متعارف اشكال ندارد.
برداشتن حايل بين زنان و مردان
سؤال288. در مساجد غالبا حايلى مثل پرده بين زنان و مردان وجود دارد. با توجّه به اين كه در مسجدالحرام چنين حايلى وجود ندارد، آيا مى شود در مساجد ديگر هم اين حايل را برداشت؟
جواب: نماز خواندن بدون حايل در صورت تقدّم يا تساوى زن با مرد بنابر اظهر، مكروه است، ولى براى امور غير از نماز چون غالبا موجب ارتباط و اختلاط بين آن ها مى شود، از اين كار احتراز شود، احتياطا.
دوران بين تطهير مسجد و غسل جنابت
سؤال289. شخصى محتلم است و نمى تواند داخل مسجد توقّف نمايد و از طرفى تطهير مسجد واجب است و شخص ديگرى هم نيست كه آن را تطهير كند، وظيفه اش چيست؟
جواب: وجوب تطهير مسجد فوريّت عرفيّه دارد، لذا پس از غسل كردن مسجد را تطهير كند و اگر امكان دارد، در حال عبور تطهير كند.
ورود اهل كتاب به مسجد
سؤال290. ورود اهل كتاب به مساجد براى شركت در مجالس ترحيم آشنايان، جايز است يا بايد از ورود آن ها جلوگيرى شود؟
جواب: نبايد وارد مساجد مسلمين شوند.
برگزارى مراسم غير مسلمان در مسجد
سؤال291. آيا برگزارى مراسم درگذشت افراد غير مسلمان در مسجد شرعا جايز است؟
جواب: جايز نيست.
مسجدى كه حقوق كارگران آن پرداخت نشده
سؤال292. مسجدى جهت توسعه و بازسازى، بابت پرداخت مصالح، مزد كارگر و بنّا مديون است و طلب كاران از اين بابت ناراضى هستند؛ با توجه به درآمد مسجد از طريق چندين مغازه ى موقوفه و مراسم مذهبى و خوددارى متولّى از پرداخت بدهى مسجد، اقامه ى نماز جماعت و انجام مراسم مذهبى در مسجد فوق چه حكمى خواهد داشت؟
جواب: بدهى مسجد ربطى به نماز در آن ندارد و جماعت و نماز در آن صحيح است، و لازم است كسانى كه متصدّى هستند نسبت به بدهى مسجد رسيدگى و اقدام داشته باشند.
غيبت در مسجد
سؤال293. اگر كسانى در مسجد غيبت مى كنند به طورى كه انسان در هر موضع بنشيند با غيبت مواجه مى شود و امر به معروف هم تأثير ندارد آيا رفتن به مسجد جايز مى باشد؟
جواب: به غيبت گوش ندهيد و مى توانيد به مسجد برويد.
ساختن مسجد با بودجه هاى دولتى
سؤال294. در يكى از مناطق مسكونى، مسجدى با هزينه سازمان آب و برق بنا گرديده است و تمامى بودجه شامل: بنّا، سيستم هاى صوتى، امكانات اوليه، فرش، موكت، يخچال، اجاق گاز و... و هم چنين مراسم مولودى و سوگوارى ائمه ـ عليهم السّلام ـ و مراسم مربوط به ماه مبارك رمضان از هزينه آن سازمان تأمين مى گردد. حكم شرعى اين گونه هزينه ها را از بودجه سازمانى اعلام فرماييد تا مشكل مسلمين نمازگزار در اين مسجد و مساجد مشابه حل شود.
جواب: اگر از محل درآمد حلال و با اذن من له الاذن (صاحب اجازه) بوده است، اشكال ندارد.
كراهت نگهدارى نقّاشى و تصوير و عكس در مسجد
سؤال295. حكم نقّاشى، تصوير و عكس در مسجد را بيان نماييد.
جواب: نقاشى و تصوير در مسجد مكروه است و عكس هم گرچه صورت سازى و مجسّمه سازى نيست، بلكه نگاه داشتن صورت در جايى است، ولى تصوير بر «عكس» هم صدق مى كند، پس ملحق نمودن آن به نقش و تصوير در كراهت، مبنى بر احتياط است.
برداشتن پرده
سؤال296. از قديم در مساجد حايلى ـ مثل پرده ـ بين زنان و مردان بوده است. اكنون عدّه اى مى گويند پرده و ديوار بين زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه كردن لزوم ندارد. نظر مبارك را در اين باره مرقوم فرماييد.
جواب: آن چه كه به پوشش زنان از مردان نزديك تر باشد، با فضيلت تر بوده و موافق احتياط است.
تصرّف در حريم مسجد
سؤال297. زمينى در كنار مسجد بوده كه آن را براى مسجد وقف كرده اند، متولّى مسجد صلاح ديده آن زمين را جهت رفت و آمد به وضوخانه، به كوچه تبديل كند. همسايه مسجد از امين مسجد تقاضا مى كند از خانه اش درى به اين كوچه باز كند. آيا امين مى تواند اجازه دهد؟ اگر همسايه درى باز كرده باشد، چه حكمى دارد؟
جواب: امين مذكور حقّ اين اجازه را ندارد و همسايه هم بايد اين درب را مسدود كند.
الحاق و توسعه مسجد
سؤال298. مسجد جامع داراى يك شبستان قديمى است كه فرسوده و غير قابل استفاده است و به تشخيص معماران بايد تخريب شود و مسجدى هم در كنار مسجد جامع است كه مى خواهيم آن را به اين مسجد ملحق كنيم. و زمين هاى زيادى نيز اطراف مسجد توسط افراد خيّر خريدارى شده تا براى توسعه مسجد از آن استفاده گردد. حال سه مسأله مطرح است:
1) نياز به وضوخانه (محل وضو نه توالت) داريم كه مهندسين، ساخت آن را در زيرزمين مناسب مى دانند. آيا مى توان آن را در مسجد قديمى احداث نمود؟
2) آيا مى توان براى توسعه مسجد، شبستان قديمى و مسجد مخروبه را ـ كه بنايى ندارد ـ جزو صحن قرار داد؟ با توجه به اين كه قصد داريم روى صحن هم سقفى بنا كنيم، تا در زمستان هم براى نماز گزاران قابل استفاده باشد.
3) آيا مى توان وضوخانه را در زمين هاى خريدارى شده احداث كرد. مخصوصا آن كه هنوز به مسجديّت در نيامده است؟
جواب: وضوخانه را بايد در آن قسمتى كه سابقا مسجد نبوده ساخت ونيازمندى هاى ذكر شده پيش از صيغه ى وقفيّت جايز است و مسجد هم نبايد حياط مسجد شود.
مسجد در زمين وقفى
سؤال299. زمين مسجدى وقف بر امامزاده اى است كه در جنب آن قرار دارد، آيا مسجد بايد اجاره بپردازد؟
جواب: در زمين وقفى نمى شود مسجد بنا كرد و اگر به صورت مصلّى باشد، مانعى ندارد.
دفن واقف در مسجد
سؤال300. شخصى زمينى را كه در كنار مسجد محل بود، وقف آن مسجد نمود به شرط آن كه او را بعد از فوت در همان مسجد كه از زمين واقف ساخته شده دفن نمايند. عدّه اى از اهالى اين شرط را پذيرفته اند و مسجد محلّ با اين زمين يكى شده است و ساختمان سازى به پايان رسيده است. واقف مى گويد محلّ دفن او را در مسجد مشخص نمايند و عدم رضايت خود را در صورت عدم تعيين اعلام نموده است. آيا مى توان او را در آن جا دفن نمود؟
جواب: در صورت عدم مزاحمت مقبره با نمازگزاران و عدم آلوده شدن باطن مسجد (چنان چه مثلاً جسد را در صندوق يا مقبره ى سيمانى دفن نمايند)، مانعى ندارد در مسجد دفن شود.
اشياى مختلفى كه به مسجد داده مى شود
سؤال301. اشيايى كه به مسجد داده مى شود، ممكن است گاهى با عنوان وقف و گاهى با عنوان تمليك باشد، آيا احكام شرعى هر كدام از اين دو مورد مختلف است؟ لطفا فرق آن ها را مرقوم فرماييد.
جواب: هر چه وقف باشد، بايد در جهت وقف مصرف شود و آن چه غير از وقف است، در غير آن، در امور مربوط به مسجد مصرف مى شود، مگر جهت خاصى را قيد كرده باشد.
استفاده ى شخصى از فرش مسجد و حسينيّه
سؤال302. آيا فرش مسجد يا حسينيّه را كه وقف خاص است، مى توان در مجالس شخصى، يا خارج از آن ها استفاده كرد؟
جواب: خير، نمى توان.
تزيين فراوان مسجد
سؤال303. آيا تزيين بيش از حدّ مساجد، جايز است؟
جواب: تزيين آن ها به طلا احتياطا جايز نيست و هم چنين تزيين آن با تصوير و نقش، به خصوص با تصاوير جانداران.
تعمير مسجد مخروبه
سؤال304. در روستاى مجاور ما كه مردم آن مهاجرت كرده اند، مسجدى وجود دارد كه مخروبه شده است، آيا تعمير و بازسازى آن لازم است؟
جواب: ساختن مسجد و تعمير مسجدى كه نزديك به خرابى مى باشد، مستحب است.
نجاست فرش مسجد
سؤال305. اگر رويه ى كفش نجس شود، آن را واكس بزنيم و پاى تر روى كفش گذاشته و وارد مسجد شويم، آيا فرش مسجد نجس مى شود؟
جواب: احتياطا آن فرش را تطهير كنيد.
ورود حائض و جُنُب به حياط مسجد
306. آيا كسانى كه عذر شرعى دارند، مى توانند وارد حياط مسجد و يا حرم امامان و امام زادگان شوند؟
جواب: ورود به حرم امامان جايز نيست، بنابر احوط، ورود به حياط مسجد اشكال ندارد.
صرف پول مسجد در امور شخصى
سؤال307. مقدارى از پول هيأت و مسجد نزد من است، آيا مى توانم فعلاً اين ها را خودم مصرف نمايم و هر وقت هيأت احتياج پيدا كرد بپردازم؟
جواب: خير، نمى توانيد.
انتقال كتب وقفى مسجد
سؤال308. آيا كتاب هايى كه وقف مسجد شده و مورد استفاده نيست را مى توان به كتابخانه ديگرى منتقل نمود؟
جواب: مثل ساير موقوفات، متعلّق به مسجد است.
ضرر رساندن سهوى به مسجد
سؤال309. هرگاه انسان سهوا ضررى به مسجد برساند، آيا ضامن است؟ (مثلاً ناخواسته پا روى مهر مسجد گذاشته و آن را شكسته است)
جواب: بله، ضامن است.
مسجد به جاى حمام مخروبه
سؤال310. مسجدى در زمينى بنا شده كه قبلاً حمام مخروبه بوده است، آيا نماز در آن صحيح است يا خير؟
جواب: نياز به اجازه حاكم شرع دارد.
سخن دنيايى در مسجد
سؤال311. صحبت كردن در مسجد راجع به امور دنيوى، چه حكمى دارد؟
جواب: كراهت دارد.
برگزارى امتحانات در مساجد
سؤال312. در برخى مناطق به دليل كمبود سالن، امتحانات دانش آموزان در مساجد برگزار مى شود، با توجه به اين كه اكثريت خواهران شركت كننده بالغ بوده و قطعا عده اى از آنان در عادت ماهانه به سر مى برند و از طرفى مجبور به شركت در همان جلسه امتحان هستند و عدم شركت آن ها موجب از بين رفتن زحمات يك ساله آن ها خواهد شد، لطفا بفرماييد آيا مشخص كردن مسجد براى برگزارى امتحانات خواهران جايز است؟ و در صورت برگزارى امتحان در مسجد، خواهرانى كه در حال عادت ماهانه اند، مى توانند شركت كنند؟
جواب: اصل آن برگزارى جايز است و شركت خواهران در حالت مذكور، حرام است.
اجناس اضافه آمده در مسجد
سؤال313. برخى از اجناس هم چون چاى، قند يا.... كه در مجالس مسجد اضافه مى آيد و در طولانى مدّت فاسد مى شود، آيا مى توان آن ها را فروخت و خرج مسجد نمود، يا مى توان مقدارى از آن را به صورت قرض مصرف نمود و در صورت نياز به همان مقدار پس داد؟
جواب: آن چه متعلّق به مسجد است، بايد تحت نظر متولّى شرعى مسجد انجام گيرد و هر چه مالك معيّن دارد، بايد به او مراجعه شود.
جاگرفتن در مساجد
سؤال314. در برخى مساجد به علت شلوغى بايد زودتر جا گرفت، اگر كسى براى خود قبل از نماز جايى بگيرد و جهت وضو يا كار ديگر برود و فرد ديگرى جاى او را بگيرد، نماز خواندن فرد دوم چه حكمى دارد؟ آيا فقط حرام مرتكب شده يا نماز او هم باطل است؟ و در صورت جلب رضايت فرد اوّل پس از نماز، نماز او چه حكمى خواهد داشت؟
جواب: اگر رحلى در آن جا گذاشته است، اولويت به آن جا پيدا كرده و ديگرى كه جاى او را بگيرد، كار حرام مرتكب شده است، گرچه نمازش باطل نيست.
سؤال315. آيا كسى مى تواند هنگام نماز ظهر و عصر، براى نماز مغرب و عشا براى خود جايى را در مسجد مشخص كند؟ و كسى كه جايى را مشخص مى كند تا چه وقتى نسبت به آن جا حق دارد؟ آيا پس از شروع نماز جماعت نيز حق او باقى است؟
جواب: مى تواند اين طور جا بگيرد، ولى پس از شروع و انعقاد جماعت حق او زايل مى شود و فرد ديگرى مى تواند در آن جا نماز بخواند.
سؤال316. در برخى مساجد بزرگ ترها و پيرمردها و پيرزن ها در صف اوّل يا جاهاى خاصّ مسجد معمولاً جايى اختصاصى براى خود داشته و اين امرى پذيرفته شده تلقى مى گردد و گاهى اگر جوانى در آن جا بنشيند، او را جابه جا مى نمايند، آيا نماز اين دسته از افراد اشكالى ندارد؟
جواب: اگر جاى كسى را نگيرند، اشكال ندارد.
مشروعيّت مجالس ترحيم در مسجد
سؤال317. آيا برگزارى مجالس ترحيم در مساجد مشروع است؟ و آيا اگر اين مجالس مزاحمتى براى تعقيبات وعبادت نمازگزاران داشته باشد، چه حكمى دارد؟
جواب: مشروع است، در صورتى كه مزاحمت با نمازگزاران نداشته باشد.
پول گرفتن هيأت امنا جهت مجالس ترحيم
سؤال318. آيا هيأت امنا مى توانند در ازاى برگزارى مجالس ترحيم در مسجد، مبلغى از صاحبان عزا دريافت و خرج آب و برق مسجد نمايند؟
جواب: اگر با اجازه متولى باشد، مانعى ندارد.
عدم آرامش همسايگان مسجد
سؤال319. اگر همسايگان مسجد از سر و صدا و پارك وسايل نقليه و رفت و آمد نمازگزاران مسجد ناراحت باشند، تكليف آنان چيست؟
جواب: اذيت و آزار مؤمنين همسايه، حرام است.
تعريف مسجد جامع
سؤال320. تعريف مسجد جامع چيست؟
جواب: مسجدى است كه در اوقات نماز معمولاً غالب اهالى شهر به آن جا مى آيند، هر چند كه از آن محل هم نباشند.
انتقال لوله فاضلاب مسجد از زير مسجد
سؤال321. آيا انتقال آب فاضلاب مسجد به وسيله لوله پوليكا از زير مسجد، در صورت ضرورت جايز است؟
جواب: اشكال ندارد، با فرض عدم صدق تنجيس باطن مسجد.
بلندگوهاى مسجد
سؤال322. استفاده از بلندگوهاى مساجد كه صدا در خارج از مسجد پخش مى كنند، تا چه وقت جايز است؟ آيا پخش مراسم سخنرانى و عزادارى جايز است؟
جواب: اگر سبب اذيت همسايگان شود، جايز نيست.
نحوه ايستادن زن و مرد در مسجد
سؤال323.گفته شده اگر زن و مرد بدون حايل و پرده در كنار هم بايستند و نماز بخوانند، كراهت دارد مگر با رعايت فاصله ده زراع كه حدود پنج متر مى شود؛ در صورتى كه نماز جماعت باشد، آيا رعايت اتصال صفوف در جماعت با اين فاصله جايز است؟
جواب: خير، بايد به نحو مذكور در مسأله ى 1155 رساله باشد و در اين جهت فرقى بين زن و مرد نيست.
شعر خواندن در مسجد
سؤال324.با توجه به كراهت خواندن شعر در مساجد، لطفا حكم اشعارى كه در مدح يا مرثيه اهل بيت و يا موعظه و مناجات با خداوند است را بفرماييد؟
جواب: خواندن اشعار با موضوعات ذكر شده اشكال ندارد.
ورود اطفال به مسجد
سؤال325. بدون شك، آشنايى اطفال با مكان ها و مجامع مذهبى از كودكى امرى پسنديده است، آيا اين مطلب با توجه به حكم استحبابى كه براى جلوگيرى از ورود اطفال غير مميّز به مسجد مى شود چگونه قابل جمع است؛ و در صورتى كه جلوگيرى و ممانعت از ورود آن ها موجب تنفّر و انزجار آنان از چنين مكان هاى مباركى مى شود، آيا باز هم جلوگيرى مستحب است؟ و آيا ورود حسنين ـ عليهماالسّلام ـ به مسجد و عدم ممانعت پيامبر ـ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ـ از ورود آنان مى تواند دليل بر مطلوبيت ورود اطفال و كودكان به مسجد باشد؟
جواب: اگر از اطفال غير مميّز مواظبت شود ـ كه مراعات آداب مسجد را بكنند ـ ورود آن ها مانعى ندارد.
فضا و زير زمين مسجد
سؤال326. در گوشه مدرسه اى، مسجدى قديمى قرار داشته كه فعلاً در آن جا چند طبقه ساختمان ساخته شده است و طبقه هم كف به عنوان مسجد استفاده مى شود، آيا طبقه بالا و زيرين ـ كه در محل مسجد ساخته شده است ـ نيز حكم مسجد را دارد؟
جواب: بلى، يعنى اگر در ابتداى وقف و ساخت مسجد آن طبقات را خارج از مسجد قرار ندادند، حكم مسجد را دارند.
پشت ديوار مسجد
سؤال327. آيا پشت ديوار مسجد به طرف بيرون نيز حكم مسجد را دارد و نجس كردن و تصرّف در آن حرام است؟
جواب: احتياط واجب آن است كه طرف بيرون ديوار مسجد را هم نجس نكنند و اگر نجس شود، نجاستش را برطرف نمايند؛ مگر آن كه واقف آن را جزو مسجد قرار نداده باشد.
مسجدى كه در طرح خيابان قرار گرفته است
سؤال328. مسجدى كه در اثر تعريض خيابان در وسط خيابان قرار گرفته است و فعلاً تبديل به محل رفت و آمد شده، آيا هنوز احكام مسجد در آن جارى است و نجس كردن يا توقف جنب و حايض در آن قسمت از زمين حرام است؟
جواب: بله، تمام احكام مسجد در مورد آن جارى است.
قرار دادن عَلَم در مسجد
سؤال329. عَلَم هاى عزادارى داراى مجسمه هايى از حيوانات است، آيا قرار دادن عَلَم در مسجد اشكال دارد؟
جواب: اشكال ندارد.
پول آب و برق و گاز مسجد
سؤال330. طبق مقررات، اماكن عمومى ـ مانند مسجد ـ نيز بايد پول مربوط به آب و برق را بپردازند و چون مساجدى كه موقوفه ندارند، معمولاً با مشكل پرداخت قبض آب و برق و گاز مواجه هستند، حكم كسانى كه از آب و برق و گاز مسجد، جهت نماز و عبادت استفاده مى كنند چيست؟ و آيا هر يك از آن ها بايد به ميزان مصرف خود به مسجد كمك كنند؟
جواب: اگر فردى نباشد كه تبرّعا چنين هزينه هايى را پرداخت كند، استفاده كنندگان از اين مكان بايد بدهند.
مصرف سهم امام در ساخت مسجد
سؤال331. آيا مى توان سهم امام را در ساخت مسجد و حسينيّه هزينه كرد؟
جواب: بايد با اجازه ى مرجع تقليد باشد.
استفاده از امكانات مسجد
سؤال332. آيا استفاده ى همسايگان مسجد از آب و برق مسجد و يا استفاده نمازگزاران از برق مسجد جهت ضبط، شارژ موبايل، شارژ دوربين فيلم بردارى و عكاسى و يا نمايش فيلم جهت امور فرهنگى جايز است؟
جواب: هر چه برخلاف جهت مقصوده ى در متعلّقات وقف است، جايز نيست.
استفاده از مهر مسجد در حياط مسجد و كوچه
سؤال333. در برخى از مساجد به علت ازدحام جمعيت، صف هاى جماعت در حياط و حتى كوچه مسجد كشيده مى شود، آيا استفاده از مهرهاى داخل مسجد در حياط و كوچه، براى خواندن نماز اشكال دارد؟
جواب: ظاهرا اشكال ندارد.
نماز جماعت در مسجد پنج طبقه
سؤال334. مسجدى كوچك به علت ازدحام جمعيت تبديل به پنج طبقه شده كه هر يك از طبقات اتصال خود را از طبقه زيرين مى گيرند، آيا نماز جماعت در طبقات فوقانى كه ارتفاع فوق العاده زيادى با سطح مسجد دارد، جايز است؟
جواب: بله، جايز است.
تبديل مساجد قديمى به آثار ميراث فرهنگى
سؤال335. در بسيارى از شهرها سازمان ميراث فرهنگى مساجد قديمى و تاريخى آن شهر را به عنوان آثار ميراث فرهنگى معرفى و برخى از محراب ها و يا قسمت هاى تاريخى آن را محصور و در معرض نمايش قرار داده است، با توجه به اين مطلب؛
1) آيا عمل سازمان مزبور جهت حفظ آثار تاريخى مساجد كه منجر به محصور كردن برخى از قسمت هاى مسجد مى شود، جايز است؟
جواب: راه حفظ كردن اين بناها، منحصر در محصور كردن نيست.
2) آيا سازمان مزبور اجازه دارد كه براى ديدن جهان گردان و ديدار كنندگان وجهى دريافت نمايد؟
جواب: با صلاحديد متولّى شرعى، در محدوده اى كه مزاحمت با جهت وقف ندارد، مانعى نيست.
3) در بين ديدار كنندگان از چنين مساجدى جهانگردان خارجى، كفار و اهل كتاب وجود دارند، آيا اجازه ورود به آنان در مسجد به جهت آشنا شدن با فرهنگ ايرانى و اسلامى جايز است؟
جواب: جايز نيست.
4) در برخى از اين مساجد حجره هايى جهت تحصيل طلاب علوم دينى قرار داشته كه به دنبال تصرّف سازمان ميراث فرهنگى فعلاً به صورت متروكه درآمده است، آيا عمل مزبور جايز است؟
جواب: ممانعت از استفاده ى از موقوفه در جهت وقف جايز نيست.
استفاده از آشپزخانه مسجد براى مصارف بيرون از مسجد
سؤال336. مسجدى كه داراى آشپزخانه وسيع و مجهز است ـ كه قابليت استفاده فراوانى دارد ـ آيا پخت و پخش غذا در آن، جهت مراسم عزادارى حسينيّه و يا مجالس خانگى چه حكمى دارد؟ و آيا پختن غذا و دريافت اجرت و اجاره و هزينه كردن درآمد آن، جهت مصارف مسجد، جايز است؟
جواب: با اجازه ى متولّى مسجد جايز است.
حدود اختيارات هيأت امنا، واقف، متولّى و امام جماعت
سؤال337. لطفا حدود اختيارات هيأت امنا، واقف، متولّى و امام جماعت مسجد را مشخص فرماييد تا از تداخل امور و اختلاف در مسايل جلوگيرى شود.
جواب: تصرّفات مشروعه در مسجد بايد فقط تحت نظر متولّى شرعى مسجد باشد.
ساخت گنبد و مناره
سؤال338. ساخت گنبد و مناره جهت مسجد، آيا مطلوب است يا جزو امور زايد و تزييناتى به شمار مى رود؟
جواب: مستحب است مسجد داراى سقف نباشد، بلكه مكروه است تظليل (سايه بان) به غير عريش كه از بوريا ساخته مى شود و اقرب زوال كراهت به سبب ضرورت و مرجّحات ديگر است. و مستحب است مناره در ديوار مسجد باشد و مكروه است بالاتر بودن مناره از سطح بالاى مسجد و اقرب ارتفاع كراهت است به سبب ضرورت و حاجت، اگر مقرون به مفسده نباشد.
خوردن غذاى سيردار و ورود به مسجد
سؤال339. اگر كسى غذايى كه در آن سير وجود دارد بخورد، آيا ورود او به مسجد اشكال دارد؟ اگر دهان او بو ندهد چه طور؟
جواب: اگر دهان وى بو بدهد، كراهت دارد.
زنگ موبايل در مسجد
سؤال340. اخيرا با رواج موبايل بسيار اتفاق مى افتد كه نمازگزاران بدون خاموش نمودن دستگاه تلفن همراه، مشغول نماز شده و در بين نماز دستگاه شروع به زنگ زدن كرده كه معمولاً مشتمل بر موزيك است، لطفا حكم شرعى اين مسأله و گوش دادن ديگران به موزيك موبايل را در هنگام نماز بفرماييد؟
جواب: اگر صوتى باشد غير لهوى ـ كه از استعمال آلات معدّه حاصل نشده باشد ـ اشكال ندارد و بر هر تقدير، موجب بطلان نماز نيست.
عبارت هاى روى زيلوها
سؤال341. بر روى برخى از زيلوها اسم مساجد يا عنوان حسينيّه نقش شده، مانند: وقف حسينيّه حضرت ابوالفضل، يا وقف مسجد فاطميّه، و.... نماز خواندن بر روى چنين نوشته هايى چه حكمى دارد؟ آيا محو آن ها تصرّف غير جايز در اموال حسينيه و مسجد نيست؟
جواب: با فرض عدم هتك، نماز خواندن روى آن ها اشكال ندارد و محو آن ها بايد با اجازه ى متولّى باشد.
تصحيح عبارت اشتباه در كتب وقفى
سؤال342. گاه عبارت دعا يا آيه اى در كتب وقفى مسجد يا كتابخانه، اشتباه تايپ شده است، آيا تصحيح چنين عبارت هايى تصرّف غير جايز در وقف محسوب نمى شود؟
جواب: با اجازه ى متولّى جايز است.
نماز خواندن در مساجد وهابى ها
سؤال343. در بسيارى از شهرها و روستاهاى مرزى، وهابى ها اقدام به ساخت مساجد جهت اهل سنت نموده اند، با توجه به اين كه معمولاً شيعيان از داشتن مسجد در مناطق مرزى محروم هستند، نماز خواندن در مساجد آنان و شركت در مجالسى كه آن جا برپا مى شود، چه حكمى دارد؟
جواب: اگر سبب رونق و ترويج مذهب باطل آن ها نباشد، جايز است.
كنيسه و كليسا
سؤال344. آيا كنيسه و كليسا ـ كه براى عبادت اهل كتاب اختصاص داده شده است ـ شرعا حكم مسجد را دارد؟
جواب: خير، شرعا حكم مسجد ندارد؛ لكن تعرّض به معابد يهوديان و مسيحيان كه در ذمّه اسلام هستند و آن معابد هم در دست خود آن ها است، جايز نيست، و آن اماكن مثل مساجد محترم است و جايز نيست خراب كردن آن ها، مگر با شرايطى كه در مساجد هم جارى است.
ساخت مسجد و حسينيه بيش از حدّ نياز
سؤال345. آيا ساخت مسجد و حسينيه بيش از حدّ نياز در يك شهر، روستا يا محله اسراف محسوب مى شود؟
جواب: موارد آن مختلف است.
انجام امور فرهنگى در مسجد
سؤال346. بسيارى از امور راجح فرهنگى و آموزشى ـ از قبيل تشكيل كلاس هاى آموزشى، هنرى و تفريحى تابستانى جهت جوانان و نوجوانان، نمايش فيلم، اجراى مسابقه، تئاتر و... ـ در گذشته رايج نبوده و لذا قطعا در وقف نامه ها لحاظ نگرديده است، حال با توجّه به ضرورت اجراى چنين برنامه هاى فرهنگى و عدم امكان اجراى آن در مكانى غير از مسجد، آيا حضرت عالى انجام چنين فعاليت ها و برنامه هايى را در مساجد جايز مى دانيد؟
جواب: بايد از كارهايى كه با احترام مسجد منافات دارد و يا مزاحم نمازگزاران است، كلاً اجتناب شود.
بازى و ورزش و فيلم در مسجد
سؤال347. بازى كردن و يا ورزش كردن در مساجد ـ مثل نرمش، تنيس و يا ورزش هاى رزمى و يا نمايش فيلم به صورت زنده و يا ويديويى ـ چه حكمى دارد؟
جواب: غرض اصلى از مسجد عبادت و اقامه ى نماز است و استفاده ى از وقف، در غير جهت وقف جايز نيست و بايد در مسجد، از كارهايى كه با احترام آن منافات دارد و يا مزاحم نمازگزاران است، اجتناب شود.
استفاده شخصى از اموال مسجد
سؤال348. استفاده شخصى از اموال مسجد، توسط مسؤولين مسجد، چه حكمى دارد؟ اگر وجهى در قبال آن پرداخته شود يا صدقه داده شود؟
جواب: جايز نيست.
قرض دادن پول متعلّق به مسجد
سؤال349. قرض دادن پولى كه متعلّق به مسجد است، چه حكمى دارد؟
جواب: جايز نيست
