فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله)
توسعه و تعمير مسجد
سؤال 873 -مسجدى به نام حضرت أبو الفضل (ع) در روستاى ملك‌آباد حومه كرج واقع شده است مسجد مذكور نسبت به جمعيّت محل خيلى كوچك و قديمى است بزرگ كردن ضرورت دارد ما بين آقايان ريش سفيدان اختلاف نظر است عده‌اى مى‌گويند مسجد مذكور خراب نمائيد و مقدار لازم هم از حياط مسجد به آن اضافه كنيم همان جاى مسجد اول بازهم مسجد بشود حياطى هم باز باقى بماند و عده‌اى نظرشان اين است مسجد قديمى بماند حياط مسجد را مسجد درست كنيم در اين صورت حياطى براى مسجد باقى نمى‌ماند از محضر حضرتعالى تقاضا مى‌نمائيم از جهت شرع و مصلحت كدام يك نظريه را انتخاب كنيم؟
جواب:در مورد سؤال موافق احتياط اين است كه حياط مسجد بصورت قبلى باقى باشد چنانچه بزرگ كردن مسجد مذكور ضرورت دارد از خانه‌ها و يا زمين مجاور مسجد اگر باشد خريدارى و به مسجد اضافه شود. و اللّه العالم
سؤال 874 -مسجدى چند متر از سطح زمين بالاتر است و زيرزمين هم ندارد آيا مى‌توان زيرزمين مسجد مغازه بسازيم و پس از فروش مغازه مخارج آن را صرف مسجد نمائيم؟
جواب:جايز نيست. و اللّه العالم
سؤال 875 -مبلغ پولى جمع‌آورى شده از نمازگزاران مسجد امام سجاد (ع) جهت خريدن خانه‌اى جنب مسجد مذكور ولى با پول جمع‌آورى شده نمى‌شود خانه را خريدارى كرد امناء مسجد مى‌خواهند زمينى را خريدارى كنند و بعداً بفروش برسانند اگر ممكن شد جهت توسعه مسجد به مصرف برسانند آيا اين كار جايز است يا نه؟
جواب:پول جمع‌آورى شده براى خريد خانه جهت مسجد را نمى‌توان بدون اجازه تمام دهندگان وجه در تجارت به كار گرفت هر چند بخواهند درآمد آن را صرف مسجد نمايند. و اللّه العالم
سؤال 876 -نظر به اينكه شبستان مسجد بواسطۀ كثرت جمعيت نمازگزار كفايت نمى‌كند، آيا مى‌توانيم قسمتى از صحن مسجد را جزء شبستان قرار دهيم؟
جواب:چنانچه مسجد احتياج به توسعه داشته باشد توسعۀ آن بلامانع است لكن در فرض سؤال اگر صحن مسجد به اين عنوان وقف شده كه به صورت صحن مسجد باشد تغيير آن اشكال دارد. و اللّه العالم
سؤال 877 -مسجدى است بنام مسجد قنبر على بعضى اشخاص پول نقد و اشياء ديگر نذر اين مسجد ميكنند و اين مسجد متولّى ندارد و 30 سال بلكه بيشتر است چنين بوده و كسى هم اطلاعى ندارد نذورات چطور مصرف شده اين جانب با دو نفر ديگر با نظر بعضى اشخاص اين محل متصدى شديم كه اين نذورات را جمع كنيم و مصرف اين مسجد كنيم و مقدارى پول نقد جمع شده در بانك گذاشتيم و بنا داريم صرف مسجد كنيم يعنى براى تعمير مسجد و اشيائى كه اين مسجد احتياج دارد مصرف شود و ما نميدانيم اين كار و اين عمل كه ما بنا داريم انجام دهيم شرعى است يا نه و ما نميدانيم اين مختصر پولى كه نذر كردند آيا صيغه شرعى خوانده شده يا نه و تا بحال كسى بما نگفته ما صيغه شرعى خوانده‌ايم آيا اين نذرها را فقط براى خود مسجد و تعمير آن مصرف كنيم يا جهت اقامه روضه‌خوانى و بيان احكام الهى هم مى‌شود.
جواب:اگر دهندگان وجوه مصرف خاصى را در نظر نگرفته‌اند و وجوه را در اختيار شما گذارده‌اند كه بمصرف مسجد برسانيد بايد صرف تعميرات مسجد و آماده بودن آن براى نماز و عبادت بنمائيد و اگر برسم گذشته در محلى ميگذارند بهمان نحو كه در گذشته معمول بوده مصرف شود.
سؤال 878 -نماز خواندن در مكانى كه قسمتى از آن به روايت قديمى‌ها مسجد بوده و قسمتى از آن با تصرف در قبرستان و نبش قبور به دست آمده، چه حكمى دارد؟
جواب:اگر چه تخريب و نبش قبور مؤمنين و تبديل آن به مسجد جايز نيست لكن نماز خواندن در محلّ مذكور فعلاً اشكال ندارد. و اللّه العالم
سؤال 879 -مسجدى كه براى اهلش گنجايش نداشت به منظور توسعه آن را تخريب و مقدارى زمين از همسايه مسجد خريدارى نموده و ضميمه مسجد ساختند و در بناى مسجد جديد مقدارى از همان مكان ضميمه شده را نه به قصد مسجد بودن بنا كرده‌اند تا زنان معذور براى استماع مواعظ در آنجا بنشينند. حالا عده‌اى مى‌گويند ما به قصد مسجد بودن در اينجا نماز مى‌خوانيم كه اينجا هم مسجد شود آيا با نماز خواندن آنها به قصد مسجديّت آنجا مسجد مى‌شود يا نه؟
جواب:در فرض سؤال، با نماز خواندن در مكانى كه بدون قصد مسجديّت و براى امر ديگرى ساخته شده مسجديّت محقق نمى‌شود.
سؤال 880 -ساختمان مسجد قبلى را تخريب نموده و با مصالح جديد احداث كرده‌اند ولى يك سالن از حسينيّه به علت كمبود زمين به مسجد اضافه شده. آيا شرعاً ما مى‌توانيم بدون به كار بردن ديوار يا نرده فلزى اين سالن را جزء ساختمان مسجد قرار دهيم؟
جواب:الحاق سالن حسينيّه به مسجد جايز نيست و بايد آن قسمت را با علائم و مشخصات به عنوان حسينيّه طورى محفوظ نگهدارند كه براى آيندگان هم اشتباه نشود و بدانند كه آنجا جزء مسجد نيست و حسينيّه است. و اللّه العالم
سؤال 881 -مسجدى است در محل كه نوساز است و براى نمازگزاران محل خوب و هيچ وقت نمى‌شود كه براى نمازگزاران كوچك باشد فقط گاهى بر بعضى از افراد كه از دنيا مى‌روند در اين مسجد مجلس برپا مى‌شود و از مردم دعوت مى‌شود در اين مسجد اجتماع نموده براى فاتحه و غذا خوردن آن موقع براى مردم مشكل مى‌آفريند آيا مى‌شود اين مسجد را خراب كرد و بزرگتر نمود؟
جواب:در فرض سؤال، جايز نيست مسجد مذكور، تخريب شود. و اللّه العالم
سؤال 882 -با توجه به توسعۀ شهر و استقبال عظيم مردم متديّن در مراسم مسجد جامع قروه اعم از نماز جمعه و جماعات و ديگر اجتماعات مذهبى و شعائر دينى، نياز به توسعه و نماسازى مسجد از قسمت جنوبى آن است. با عنايت به سند خريد زمين مسجد كه در سند قيد شده است كه زمين و يك باب دكان در زمين‌هاى فوق الذكر جهت احداث ساختمان مسجد مى‌باشد. و با توجه به اينكه مغازه‌هاى فعلى در قسمت جنوبى مسجد جزء زمين مسجد است و پس از سالهاى بعد از خريد زمين ساخته شده است، آيا شرعاً تخريب دكاكين براى توسعه و نماسازى جايز است؟
جواب:اگر زمين براى مسجد و تعلّق به مسجد وقف شده و فعلاً مصلحت مسجد اقتضاء دارد كه براى توسعه مسجد و رفع نياز نمازگزاران ضميمه مسجد شود تخريب دكاكين اگر موجب تفويت حق شرعى از كسى نشود جايز است.
سؤال 883 -مسجدى است كه خود اين مسجد محقّر در وسط قطعه زمين مسجد قرار دارد و اين قطعه زمين فعلاً قسمتهائى از آن داراى درخت نيست و اين قطعه زمين موقوفۀ همين مسجد است، و لكن فعلاً اين قسمت غير مشجّر درآمدى براى مسجد ندارد و مؤمنين از نظر محقّر بودن مسجد در زحمت هستند. مسأله اين است كه آيا جايز است قسمت غير مسجد آن را داخل در مسجد نمايند تا مسجد توسعه پيدا كند يا خير؟
جواب:در مورد سؤال چنانچه زمين مذكور وقف شده كه عوائد آن صرف در مخارج مسجد بشود تبديل آن بمسجد جايز نيست.
سؤال 884 -مسجدى است كه در جنب جنوبى آن كوچه‌اى واقع شده كه مورد عبور و مرور ساكنين دو قلعه كه در طرف شرق و غرب مسجد است مى‌باشد و در جنب كوچه سه باب منزل است كه هيأت امناء مسجد براى توسعه پيدا كردن مسجد و از غربت بيرون آمدن و استفاده مدام از مسجد خريدارى نموده‌اند كه چنانچه اين عمل انجام بگيرد مسجد وسعت پيدا مى‌كند و كشيده ميشود تا لب خيابان اصلى آيا مى‌شود اين كوچه را جزء مسجد نموده يا نياز برضايت ساكنين دو قلعه دارد؟
جواب:در صورتى كه كوچه بن بست و متعلّق به ساكنين دو قلعه باشد بايد با رضايت آنها باشد و اگر بن بست نيست و شارع عمومى براى همه است جائز نيست جزء مسجد شود.
سؤال 885 -مسجد كوچكى وجود دارد كه سنوات متمادى است مخروبه و غير قابل استفاده مى‌باشد بعضى از اهالى محل در نظر دارند نسبت به تعمير و بازسازى آن اقدام نمايند كه در حدّ امكان مورد استفاده بعضى از برنامه‌هاى مذهبى قرار گيرد در جلو مسجد مذكور قسمتى از كوچه قديمى وجود دارد كه پس از احداث خيابان بكلّى متروك گرديده و به هيچ وجه مورد استفاده عابرين و اهالى محل نمى‌باشد و با ديوارى كه اطراف آن كشيده شده به صورت محوطه مسجد در آمده چنانچه از لحاظ موازين شرعى تصرف و استفاده از محوطه مذكور جهت ساختمان مرافق مورد احتياج مسجد بلا اشكال مى‌باشد اجازه فرمائيد اقدامات لازم به عمل آيد؟
جواب:در صورتى كه زمين مذكور متروكه و مورد انتفاع احدى جهت عبور و مرور نباشد، ضميمه كردن آن به مسجد اشكالى ندارد.
سؤال 886 -مسجدى است كه نسبت به كثرت جمعيت الآن كوچك است در حالى كه اطراف مسجد زمينى دست نخورده و دور مسجد محصور و جزء محوطه مسجد مى‌باشد، آيا اجازه مى‌فرمايد كفش كن و آب دار خانه مسجد را جزء مسجد قرار دهيم و آنگاه كفش كن و آب دار خانه ديگرى را در آن زمين عقب مسجد احداث نمائيم؟
جواب:در فرض سؤال، جواز تخريب كفش كن و آبدارخانه و جزء مسجد قرار دادن آنها و احداث كفش كن و آبدارخانه در زمين مذكور بعيد نيست.
سؤال 887 -شخصى مسجدى را از بودجه خود و مقدارى از كمك مردم ساخته است كه حدود 25 سال از آن مى‌گذرد و در حال حاضر مسجد جوابگوى همه عزاداران حسينى نيست لذا زمينى را كه در پشت آن واقع است خريدارى و صيغه مسجد بر آن جارى شده است از طرفى بانى مسجد قلباً راضى نيست كه مسجد را خراب كنيم لطفاً مرقوم بفرماييد آيا خراب كردن مسجد قديمى (البته با توجه به اينكه هنوز قابل استفاده است) و تبديل كردن آن به يك مسجد بزرگ چه حكمى دارد؟
جواب:اگر ضميمه نمودن زمين مذكور به مسجد بدون تخريب كلّى آن ممكن باشد كه توسعه و تعمير آن محسوب شود و تخريب و تجديد بنا نباشد ظاهراً اشكال ندارد ولى جواز تخريب آن با اينكه در معرض انهدام نيست محل اشكال است.
سؤال 888 -مقدارى از زمين مدرسه‌اى را جزء مسجدى قرار داده‌اند آيا بايد اين قسمت تخريب شود و به مدرسه واگذار گردد يا اينكه چون ساخته‌اند اشكالى ندارد؟
جواب:في حدّ نفسه زمينى را كه متعلّق به مدرسه است جايز نيست جزء مسجد قرار دهند مگر اينكه كيفيّت وقفيت زمين مجهول باشد.
سؤال 889 -مسجدى فاقد وضوخانه و دستشويى مى‌باشد و اين در حالى است كه جهت تطهير نمازگزاران به ساخت موارد ذكر شده سخت نياز است، آيا اجازه مى‌فرماييد بجاى حوض خانه قديم كه فعلاً متروك است وضوخانه و دستشويى جديد احداث گردد؟
جواب:در مورد سؤال، چنانچه محلّ حوض خانه مذكور را دو طبقه بسازند به اين نحو كه طبقه زير را دستشويى و توالت و طبقه بالا يعنى محلّ حوضخانه را جهت وضو خانه آماده نماييد ظاهراً اشكالى ندارد. و اللّه العالم
سؤال 890 -مسجدى در محل است حوضى در وسط آن بود كه مرد وزن با ناراحتى از آن وضو مى‌گرفتند مدتى است خراب شده دو ايوانچه مختصر در دو طرف مسجد بوده (كه نديده‌ايم كسى در آنها نماز خوانده باشد و نمى‌دانيم براى مسجد هم وقف شده يا نه) كه فعلاً مؤمنين به صورت دو وضوخانه زنانه و مردانه در آورده‌اند. آيا اين كار جائز است يا نه و لازم است برگردد بحال اول و مردم هم بزحمت بيفتند؟
جواب:تبديل دو ايوان ذكر شده كه احياناً مؤمنين جهت خواندن نماز از آنها استفاده ميكرده‌اند به وضوخانه مشكل است.
سؤال 891 -مسجدى را در دو طبقه ساخته‌اند و لوله فاضلاب را با پوليكا از زير مسجد عبور داده‌اند آيا جايز است يا خير؟
جواب:در فرض سؤال، اگر بعد از ساخته شدن مسجد مذكور لوله فاضلاب را از زير آن عبور داده‌اند جائز نيست بايد مسير لوله را عوض كنند و اگر در موقع ساختن مسجد از ابتداء محلى را كه زير مسجد واقع ميشده براى عبور فاضلاب قرار داده‌اند با اين قصد كه بمقدار مسير لوله جز مسجد نباشد اشكال ندارد.
سؤال 892 -در زير زمين مسجد توالت احداث كرده‌اند كه خود زير زمين بدون استفاده و بلاتكليف بوده است و اين توالت جديد الاحداث است و ضمناً اين بخش كه توالت مسجد در آن واقع شده است قبل از احداث توالت به نيّت مسجد بعداً خريدارى شده و به مسجد اوّلى ضميمه شده است آيا احداث توالت در چنين زير زمينى جايز است يا خير؟
جواب:از مورد شخصى اطلاعى نداريم بطور كلّى محلى كه بعنوان مسجد وقف و در آن اقامه نماز شده احداث توالت در قسمت زير زمين مسجد جايز نيست و چنانچه جهلاً توالت احداث شده بايد تخريب و محل از نجاست تنظيف و تطهير شود بلى چنانچه از اوّل موقع وقف كردن زمين جهت مسجد قسمت زير زمين آن جهت دستشوئى و توالت در نظر واقف بوده احداث توالت در آن محل اشكال ندارد.
سؤال 893 -مسجدى بنا گرديده است كه در حياط آن مسجد، سرداب ساخته شده كه براى توالت و وضوخانه و انبار كه طبقه دوم را براى خانمها مسجد ساخته‌اند كه نماز جماعت بخوانند و عزادارى نمايند آيا آن طبقه دوم در حكم مسجد است يا اينكه در حكم مسجد نيست؟ (چون در سرداب آن توالت و وضوخانه و انبار قبلاً ساخته شده است) ؟
جواب:در فرض سؤال اگر واقف ابتداءً سرداب زير صحن مسجد را براى توالت و طبقه دوم را براى مسجد قرار داده باشد طبقه دوم حكم مسجد را دارد و اگر طبقه تحتانى را توالت و فوقانى را جدا از معبد مسجد و صحن مسجد قرار داده ظاهراً حكم مسجد را ندارد و جواز تغيير عنوان آن محل اشكال است و به هر حال نماز خواندن خانمها در آن مكان جايز است.
سؤال 894 -اگر مسجد را تخريب كنند و يا بواسطه زلزله تخريب شود و چون جاى وضو و انبارى و غيره نداشت آن مسجد را دو طبقه بسازند و زير زمين آن را براى استفاده انبارى و جاى وضو و غيره قرار بدهند آيا جايز است يا خير؟
جواب:استفاده از طبقه تحتانى معبد مسجد بعنوان امور مذكوره جايز نيست.
سؤال 895 -زمينى را از پول اهل محل خريدارى نموده كه بعداً مسجد بسازند اكنون كه هيأت امناء مسجد تشكيل شده قصد دارند فقط طبقه فوقانى را مسجد قرار دهند و زير زمين را چند قسمت نموده، هر قسمت را براى كارى سالن سخنرانى كتابخانه دستشوئى توالت و غيره تا احكام مسجد بر آن جارى نباشد آيا بنظر مبارك صحيح است.
جواب:در مورد سؤال: راجع به كيفت بناء طبقه تحتانى مسجد از اهل محلّ كه با پول آنها زمين مذكور خريدارى شده اجازه بگيرند.
