چرا کرونا در برخی شدید و در برخی خفیف است؟

به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا، مارس سال ۲۰۲۰ بود که سازمان بهداشت جهانی یا WHO، شیوع بیماری کووید-۱۹ را یک همه‌گیری جهانی یا پاندمی اعلام کرد. عامل این بیماری، ویروس SARS-CoV-۲ است که تا ماه جولای همان سال، ۱۲ میلیون نفر در سراسر جهان آلوده به آن آلوده شدند. اما از همان زمان تاکنون، سوالی اساسی ذهن بسیاری از مردم و متخصصان را به خود مشغول داشته است؛ این‌که چرا اثرات عفونت ناشی از این بیماری در گروهی از بیماران شدید و تهدیدکننده زندگی است، درحالی‌که برخی دیگر هیچ علامت خاصی نداشته و یا در بدترین حالت، بیماری خفیفی را تجربه می‌کنند.

به گفته محققان، علائم معمول بیماری فوق معمولاً شامل تب، سرفه، تنگی نفس و از دست دادن بویایی و چشایی هستند که گاه با موارد دیگری مثل درد عضلانی، گلودرد، خلط و قرمزی چشم همراه هستند. مطالعات نشان می‌دهند که تنها حدود ۲۰ درصد از مبتلایان به کووید-۱۹ برای معالجه به بیمارستان مراجعه می‌کنند و در حدود ۵ درصد نیز دچار پنومونی یا ذات‌الریه شده، علائم شدیدی از خود نشان می‌دهند و به اکسیژن نیاز دارند. همچنین بیمارانی که به نوع شدیدی از بیماری فوق مبتلا می‌شوند، طیفی وسیع از علائم ازجمله التهاب مغز یا آنسفالیت را نیز دارند که به سردرگمی و کاهش هوشیاری منجر می‌شود.

این موضوع مهم، موجب شده که تیمی پژوهشی از دانشگاه تربیت مدرس در مطالعه‌ای مروری به موشکافی مطلب پرداخته و دلایل آن را بیابند. در این مطالعه علل بروز انواع شدید و خفیف بیماری کووید-۱۹ در افراد مختلف بررسی شده است.

آن‌ها برای این انجام این مطالعه مروری، مقالات معتبر نمایه شده در پایگاه‌های اطلاعاتی لاتین و گزارش‌های سازمان‌های معتبر بهداشتی را جمع‌آوری کرده و به شکل علمی، ارزیابی کرده‌اند.

بنا بر نتایج این تحقیق، یکی از مهم‌ترین عوامل در این خصوص، میزان ویروس ورودی به بدن است. به‌طور متوسط تعداد ذرات ویروسی مورد نیاز برای ایجاد عفونت به «دوز عفونی» معروف است که با توجه به سرعتی که بیماری کووید-۱۹ در حال گسترش است، نسبتاً کم است و در برخی منابع، ۱۰۰۰ ذره ویروسی ذکر شده است.

همچنین به گفته مهرداد روانشاد، محقق گروه ویروس‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس و همکارانش، «ویروس کرونا، یک ویروس RNA تک رشته است که توانایی جهش سریعی دارد و این جهش‌ها می‌توانند به گسترش راحت‌تر و بیماری شدیدتر منجر شوند».

عامل دیگری که به اعتقاد مجریان این تحقیق در بروز انواع شدید یا خفیف بیماری کووید-۱۹ مؤثر است، تنوع ژنتیکی و سیستم ایمنی افراد گوناگون است. در این خصوص محققان فوق می‌گویند: «تنوع ژنتیکی و پیشینه قومی می‌تواند در شدت بیماری کووید-۱۹ تأثیرگذار باشد. از طرفی به نظر می‌رسد افرادی که به بیماری شدید مبتلا هستند، پاسخ ایمنی تغییریافته را حتی در مراحل اولیه بیماری نشان می‌دهند. آن‌ها سلول‌های ایمنی در گردش کمتری دارند، که قادر نیستند ویروس را به‌طور مؤثر کنترل کنند و در عوض از یک التهاب شدید ناشی از عاملی به نام سایتوکین رنج می‌برند».

روانشاد و همکارانش ضمن اشاره به عامل بیماری‌های زمینه‌ای و دارو‌های مرتبط با آن‌ها که خود در تضعیف سیستم ایمنی نقش دارند، جنسیت را نیز از عوامل مهم تأثیرگذار بر شدت بیماری کووید-۱۹ برشمرده‌اند.

به اعتقاد آنان، «درحالی‌که به نظر می‌رسد مردان و زنان با میزان تقریباً یکسانی به کرونا مبتلا می‌شوند، در اکثر کشور‌ها نسبت یا درصد میزان مرگ‌ومیر در مردان بیشتر است و این موضوع احتمالاً به دلیل عادت‌های ناسالم و شیوه زندگی نامناسبی است که در مردان بیش از زنان وجود دارد. برای مثال مصرف مشروبات الکلی به تضعیف سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به بیماری‌های دستگاه تنفس و ذات‌الریه منجر می‌شود. همچنین مصرف دخانیات در آقایان بیشتر از خانم‌هاست که این امر موجب بروز بیماری‌های ریوی و کاهش تحمل و توانایی بدن در مقابله با اثرات بسیار مخرب ویروس در ریه و سایر ارگان‌های بدن می‌شود».

این محققان با توجه به این نتایج، مناسب‌ترین استراتژی در شرایط نبود واکسن و درمان مناسب را، کاهش سرعت انتشار ویروس و به حداقل رساندن تعداد افرادی که مستعد ابتلا به بیماری شدید هستند دانسته‌اند و اشاره کرده‌اند: «با توجه به اهمیت بالای عفونت کووید و ارتباط مستقیم فاکتور‌های میزبانی با شدت بیماری، لازم است سیاستمداران و مدیران اجرای پروژه پرونده سلامت ایرانیان را فعال کنند، تا نه‌تن‌ها افراد مستعدتر به بیماری شدید شناسایی شوند، بلکه مدیریت درمانی مناسب‌تری برای فرد اتخاذ شود».

این یافته‌های علمی پژوهشی را فصلنامه «پژوهش‌های آسیب‌شناسی زیستی» متعلق به دانشگاه تربیت مدرس منتشر کرده است.