سیاست‌ها و اقدامات قوه قضاییه در دوره تحول در زمینه بهبود شرایط زندانیان و زندان‌های کشور، چشمگیر و برجسته بوده است؛ از اعمال تأسیسات ارفاقی و مجازات جایگزین حبس تا حرفه‌آموزی و اشتغالزایی برای زندانیان و حمایت مادی و معنوی از خانواده‌های آنها.
به گزارش «تابناک» یکی از اقدامات ویژه قوه قضاییه و سازمان زندان‌ها در دوره تحول، افزایش استفاده از سامانه‌های نظارت و مراقبت الکترونیکی است. پابند الکترونیکی یکی از این سامانه‌هاست که مزایای زیادی هم برای زندانی و هم برای نظام زندانبانی کشور دارد.
افزایش ۳ هزار نفری آمار زندانیانی که از پایند الکترونیک استفاده می‌کنند
محمدمهدی حاج محمدی، رئیس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور در جلسه روز دوشنبه (دهم خرداد ماه) شورای عالی قوه قضاییه با اشاره به سیاست استفاده از پابند الکترونیک برای گذران دوران حبس برخی از زندانیان گفت: آمار زندانیانی که از پایند الکترونیک استفاده می‌کردند، پیش از این ۸۰۰ نفر بوده که در سال جاری این رقم به ۳ هزار نفر افزایش یافته است.
رئیس سازمان زندان‌ها با بیان این که با پیگیری‌های صورت گرفته و تأمین اعتبار، هفته گذشته قرارداد تولید ۲۰ هزار پابند الکترونیکی جدید منعقد شده که در شش ماه پیش‌رو به تدریج در اختیار سازمان زندان‌ها قرار می‌گیرد، از شرکتهای دانش بنیان دعوت کرد، این سازمان را در تأمین نیاز‌های خود در این حوزه یاری دهند.
پیگیری تولید و به کارگیری ۲۰ هزار پابند الکترونیکی تا پایان سال
حاج محمدی، هفته گذشته در جریان سفر به استان بوشهر نیز تاکید کرده بود که تا پایان سال، زمینه تولید و بکارگیری ۲۰ هزار پابند الکترونیکی برای زندانیان با هدف کاهش آسیب‌های زندان برای زندانی و خانواده او فراهم می‌شود.
مزایای اعمال مراقبت‌های الکترونیکی و استفاده از پابند الکترونیکی
رئیس سازمان زندان‌ها این را هم گفت که با استفاده از پابند الکترونیکی به دنبال کاهش مدت حضور زندانیان در محیط زندان و کاهش آسیب‌های مرتبط با خانواده زندانیان و مراقبت از آنها هستیم.
بنا به گفته حاج‌محمدی، سازمان زندان‌ها به دنبال تغییر نوع رفتار زندانیان به منظور اصلاح آن‌هاست و در این راه سعی می‌کند با جلب اعتماد زندانیان از مسیرهای کم‌هزینه‌ای نظیر استفاده از پابندهای الکترونیکی بهره بگیرد.
به طور کلی، سازمان زندان‌ها در دوره تحول قضایی صرفاً به دنبال نگهداری زندانیان در زندان نیست، بلکه احیا، نجات، توانمندسازی و بازسازی زندانیان در کنار توجه جدی به خانواده‌های آنها را مدنظر دارد.
زندانی در چه شرایطی می‌تواند از پابند الکترونیکی استفاده کند؟
طرح نظارت الکترونیکی، در قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ مورد پیش‌بینی قرار گرفته است. به موجب ماده ۶۲ قانون مذکور، در جرایم تعزیری از درجه پنج تا درجه هشت، دادگاه می‌تواند در صورت وجود شرایط مقرر در تعویق مراقبتی، محکوم به حبس را با رضایت وی در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه الکترونیکی قرار دهد؛ لذا کسانی که مشمول حبس تا ۵ سال هستند و یا جزای نقدی تا ۱۸ میلیون تومان دارند در صورت وجود سایر شرایط مشمول این سامانه قرار می‌گیرند.
در جریان این طرح، محکومین به حبس با رضایت خود، در محدوده مشخص سامانه الکترونیکی تحت نظارت قرار می‌گیرند. دستگاه پابند الکترونیکی مانند «جی پی اس» عمل می‌کند و توسط سیستم مانیتورینگ در تهران کنترل می‌شود؛ این دستگاه در صورت هرگونه دستکاری، آلارم‌های مخصوص منتشر می‌کند و پس از آن، به زندانی تذکر و هشدار داده می‌شود و اگر فرد به هشدار‌ها بی‌اعتنا باشد، به قاضی دادگاه اعلام خواهد شد تا اقدامات لازم در این خصوص انجام شود.
هدف استفاده از سامانه‌های الکترونیکی برای مراقبت از محکومین
البته هدف در استفاده از سامانه‌های الکترونیکی، صرفا کاهش جمعیت کیفری نیست، بلکه در برخی جرایم سبک‌تر، جدا کردن فردی که به هر دلیل، خطایی از او سر زده از خانواده، آسیب‌های مختلفی برای فرد، خانواده و جامعه دارد و اگر محکوم تحت کنترل سامانه‌های الکترونیکی قرار گیرد، ضمن جلوگیری از خطای مجدد، می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد.
فرآیند اعمال مراقبت‌های الکترونیک برای محکومین
فرم‌هایی که به زندان ارائه شده تا در اختیار زندانیان قرار گیرد در یک قسمت دارای آیتمی است که فرد محکوم می‌تواند محدوده‌ای را که می‌خواهد تحت مراقبت قرار گیرد پیشنهاد کند. بیان محدوده، برای این است که بعداً قاضی در صدور حکم به نحوی عمل نکند که محکوم در عسر و حرج قرار بگیرد؛ یعنی محل تردد محکوم از محل کار به محل سکونت او را مدنظر قرار دهد.
درخواست اعمال مراقبت الکترونیک، بعد از اینکه از سوی محکوم به زندان ارائه شد، با موافقت مقامات زندان به قاضی اجرای احکام ارائه می‌شود و قاضی اجرای احکام در صورت موافقت، درخواست مزبور را به همراه پرونده فرد محکوم، نزد قاضی صادرکننده حکم قطعی که ممکن است دادگاه کیفری ۲ یا دادگاه تجدیدنظر باشد، ارسال می‌کند.
در ادامه فرآیند مورد اشاره، طبق مواد ۵۵۳ و ۵۵۴ قانون آیین دادرسی کیفری، قاضی حکمی صادر می‌کند مبنی بر اینکه باقی مانده دوران محکومیت فرد، تحت مراقبت الکترونیک در محدوده‌ای که با موافقت محکوم‌علیه تعیین شده است سپری شود؛ البته قاضی می‌تواند دستور و تدابیری را نیز ذکر کند.
پس از مرحله مورد اشاره، پرونده مجدداً نزد قاضی اجرای احکام برمی‌گردد و قاضی اجرای احکام، مراتب را به زندان اعلام می‌کند که محکوم را از زندان به مرکز مراقبت الکترونیک زندان معرفی کند. در آن مرکز، فرد محکوم وثیقه‌ای را با مبلغ معین تودیع می‌کند و بعد از آموزش لازم، پابند روی پای فرد محکوم نصب می‌شود. بعد از ایجاد هماهنگی نرم‌افزاری میان پابند و سرور مرکزی در اتاق مانیتورینگ، فرد محکوم آزاد است که دوران محکومیت خود را خارج از زندان سپری کند.
در مورد افرادی که خارج از زندان هستند و احیاناً پرونده‌ای دارند که به زودی جلسه محاکمه آن تشکیل خواهد شد، خود فرد متهم یا وکیل وی می‌توانند پیشنهاد اعمال مراقبت الکترونیک را به قاضی صادرکننده حکم ارائه دهند. در مواردی که قاضی احراز کرد که برای متهم از مجازات حبس استفاده کند، می‌تواند به فرد متهم پیشنهاد کند که با تعیین محدوده مراقبت الکترونیک در همان جلسه رسیدگی، حکم موقت صادره را بجای زندان، تحت مراقبت الکترونیک بگذراند تا رأی پرونده قطعی شود.
سیاست‌ها و اقدامات قوه قضاییه در دوره تحول در زمینه بهبود شرایط زندانیان و زندان‌های کشور، چشمگیر و برجسته بوده است؛ از اعمال تأسیسات ارفاقی و مجازات جایگزین حبس تا حرفه‌آموزی و اشتغالزایی برای زندانیان و حمایت مادی و معنوی از خانواده‌های آنها.
