کودکان از آسیب‌پذیرترین گروه‌های اجتماعی در هر جامعه‌ای هستند و خطر تعرض وآسیب رساندن افراد گوناگون به آنان در سطح خانواده و جامعه وجود دارد. بر اساس مفاد پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، کودک به کسی می‌گویند که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد.
به گزارش «تابناک» باتوجه به قوانین موجود در کشور ما کودک به فردی اطلاق می‌شود که به سن بلوغ نرسیده باشد، قانونگذار ما هم در تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی بیان می‌کند: سن بلوغ در پسر ۱۵ سال تمام قمری و سن بلوغ در دختر ۹ سال تمام قمری است.
در تعریف کودک‌آزاری به زبان ساده باید بگویم هر گونه فعل یا ترک فعلی که سبب آزار روحی و جسمی در وجود یک کودک شود را کودک آزاری می‌گویند.
بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته افرادی که در دوران کودکی مورد آزار و اذیت بصورت عمدی و غیرعمدی قرار گرفته‌اند از ترس‌های درونی زیادی رنج می‌برند. کودک آزاری به عنوان یک پدیده اجتماعی منفور نشان دهنده بحران فرهنگی، خانوادگی و اجتماعی در یک جامعه است که متأسفانه امروزه روند رو به رشدی را در جوامع طی می‌کند.
عوامل اساسی و مهم در کودک آزاری
الف) عوامل فیزیکی: دو عامل مهم در خصوص عوامل فیزیکی وجود دارد، اول اینکه کودکان به دلیل شرایط سنی کم خود از ضعف فیزیکی و جسمی برخوردارند، از این رو کودکان کمترین مقاومت را در برابر بزهکاران نشان می‌دهند. عامل دومی که کودکان را به آماج مناسبی برای بزهکاران تبدیل می‌کند، بالا بودن رقم سیاه جرایم علیه کودکان است که این جرایم در اکثر موارد به دلیل ترس از ریخته شدن آبروی کودک و یا اعتماد نکردن به حرف کودک پنهان می‌ماند، در واقع این پنهان ماندن مشوق اصلی بزهکاران در ارتکاب جرائم علیه کودکان می‌شود چرا که عدم کشف جرم در واقع به معنای کاهش احتمالی محکومیت است و این مسأله مطلوب طبع تمامی بزهکاران است.
ب) عوامل روحی و روانی به همراه ترس: متأسفانه اطفال به علت ضعف قوای عقلی خود نمی‌توانند خطرات را تشخیص بدهند همین مسأله هم سبب می‌شود خطر کودک آزاری همیشه در کمین کودکان باشد. از سوی دیگر کودکان ترس این را دارند که اگر گزارش بزه دیدگی خود را بدهند والدین حرف آن‌ها را قبول نکنند که این مسأله از سمت والدین صددرصد امری اشتباه است و والدین باید در این خصوص به کودکان آموزش کافی بدهند و به کودکان بگویند هر گونه آزار نسبت به خود را سریع به والدین گزارش داده و والدین هم پیگیری لازم را انجام بدهند. تحت هیچ شرایطی نباید در برابر کودک آزاری سکوت کرد چرا که سکوت سبب تشدید کودک آزارها می‌شود.
پ) عوامل اقتصادی: تأثیر فقر در سلامت جسمانی، کیفیت فرهنگی، زندگی خانوادگی و فرصت‌های تحصیلی غیرقابل انکار است. فقر و کودک آزاری همبستگی زیادی با هم دارند، به‌طوری که کودکانی که در خانواده‌های فقیر و معتاد زندگی می‌کنند، به دلیل شرایط و محدودیت‌های موجود از ایمنی کمتری نسبت به دیگر کودکان در جامعه برخوردارند. باید دانست نیازهای بهداشتی، تغذیه ای، آموزشی، فرهنگی و روانی این کودکان به خوبی برآورده نمی‌شود و این امر خود به خود کودک را در معرض خطر خشونت و کودک آزاری از جانب والدین و یا سایرین قرار می‌دهد.
انواع کودک آزاری‌ها
۱ـ کودک آزاری جسمی: شامل تنبیه بدنی کودک از جمله شلاق زدن، کوبیدن او به در و دیوار، سوزاندن کودک با آب‌جوش، سیگار و میله داغ، سوءتغذیه، پرت کردن شی به سمت کودک، بستن کودک به جایی و حبس کردن کودک در هر مکانی است.
۲ـ کودک آزاری جنسی: هر نوعی بهره‌برداری جنسی از کودکان است که بسیار پیامدهای غیرقابل جبرانی برای کودک دارد و از مهمترین کودک آزاری‌ها علیه کودکان محسوب می‌شود.
۳ـ کودک آزاری عاطفی یا روانی: عبارت است از هرگونه رفتار نامناسب که بر عملکرد رفتاری یا شناختی و یا عاطفی کودک تأثیرات منفی و مخرب داشته باشد مانند: گوشه‌گیری کودک، شب ادراری، آزارهای کلامی و غیر‌کلامی، تحقیر، سرزنش، تمسخر، بی‌توجهی، مقایسه کودک با دیگر کودکان، محرومیت عاطفی، انتظارات نامناسب و خشونت علیه همسر در برابر کودک.
۴ـ کودک آزاری اقتصادی که ناشی از غفلت است، یعنی اجبارکودکان به کارهای سنگین و طاقت فرسا مثل کار در معدن یا کوره آجر پزی، یا وادار کردن به تکدی‌گری، عدم توجه به سلامت کودک، اعتیاد کودک و فروش مواد به واسطه کودک، غفلت در تغذیه سالم به کودک، کارتون خوابی کودک، زباله گردی کودک، فروش کودک، استفاده از کودکان برای جاسوسی، استفاده از کودکان برای مقاصد سیاسی، ترک تحصیل یا منع از تحصیل.
۵ـ کودک آزاری به وسیله کودک همسری: کودک همسری به زبان ساده یعنی دختری ۹ یا ۱۰ ساله با مردی ۲۷ یا ۲۸ ساله و یا بیشتر ازدواج کند. کودک همسری مصداق بارز نقض حقوق کودکان است که در بیشتر مواقع تبدیل به کودک آزاری و سوء استفاده‌های جنسی از کودک می‌شود.
نگاه قانون به مسأله کودک آزاری
صریح‌ترین قانونی که در مقابله با پدیده کودک آزاری در کشور ما به تصویب رسیده قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ۱۳۹۹ است که این قانون در بر‌‌گیرنده کودکان زیر ۱۸ سال است. مطابق این قانون قانونگذار به صراحت بیان می‌کند: هرگونه سوءاستفاده از کودکان ممنوع بوده و هیچ فردی حتی والدین کودک حق ندارد کودک را از تحصیل منع کند، هرکس نسبت به طفل یا نوجوان مرتکب آزار یا سوءاستفاده جنسی شود مجرم است. در این قانون بیان شده است: هرگونه معامله راجع به طفل یا نوجوان در هر موردی ممنوع بوده و مجازات دارد، هرکس مرتکب قاچاق یا خرید و فروش کودک و یا خرید و فروش اعضای بدن کودک شود مجرم است و مجازات می‌شود.هر شخصی برخلاف مقررات قانون کار مرتکب بهره‌کشی اقتصادی از اطفال و نوجوانان شود مجرم است و مجازات می‌شود. در ماده ۳۱ همین قانون قانونگذار تأکید می‌کند: تمام جرائم موضوع این قانون جنبه عمومی داشته و بدون شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب است و در صورت گذشت شاکی خصوصی تعقیب موقوف نخواهد شد.
راهکارهایی برای جلوگیری از کودک‌آزاری
امیرحسین صفدری محقق و پژوهشگر علم حقوق معتقد است اولین گام برای کاهش این پدیده اجتماعی، آگاهی دادن و فرهنگ سازی درست و علمی در خصوص پدیده کودک آزاری به مردم است. دومین گام تصویب یک قانون جامع و علمی که دارای ضمانت اجرای بسیار قوی باشد. سومین گام ایجاد دفاتر حمایت حقوقی و قضایی از کودکان در مراجع قضایی، کانون‌های وکلای دادگستری و مراکز بهزیستی با اختیارات لازم جهت دفاع از حقوق کودکان آزار دیده در کشور بسیار ضروری است. چهارمین گام حمایت همه جانبه ی مردم نسبت به کودکی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته است
در اولین گام فکری برای کودکان کار بکنید.