مصوبه مهم شورای پول و اعتبار

بانک مرکزی آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط با بانکها مصوب جلسه اخیر شورای پول و اعتبار را به سیستم بانکی ابلاغ کرد که بر پایه آن، بانکها موظف شدند اطلاعات مربوط به جزییات این گونه تسهیلات و تعهدات را به‌صورت مجزا افشا کنند.

به گزارش مهر، شورای پول و اعتبار در جلسه اخیر خود(آبان ۸۹) به منظور حفظ سلامت نظام بانکی ، پیشگیری از تبدیل مؤسسه اعتباری به منبع تأمین مالی ترجیحی برای اشخاص مرتبط با آن و به تبع آن کاهش مخاطرات ناشی از اعطای تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط با مؤسسه اعتباری، این آیین نامه را به عنوان یکهزار و یکصد و هجدهمین مصوبه از تصویب گذرانده و سپس بانک مرکزی امروز دوشنبه به بانک های دولتی، خصوصی، پست بانک و موسعه اعتباری توسعه ابلاغ کرده است.

در این ابلاغیه آمده است: بنا بر این مصوبه، آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط شش ماه پس از تاریخ ابلاغ لازم‌الاجراست. بر همین اساس، آیین نامه مورخ 25 بهمن ماه 82 شورای پول و اعتبار در این باره پس از شش ماه از تاریخ ابلاغ این بخشنامه «کان لم یکن» می‌شود.

جزییات آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط

جزییات این آیین نامه به شرح زیر است:
ماده 1- هدف:
به منظور حفظ سلامت نظام بانکی، پیشگیری از تبدیل موسسه اعتباری به منبع تامین مالی ترجیحی برای اشخاص مرتبط با ان و به دنبال آن، کاهش مخاطرات ناشی از اعطای / ایجاد تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط با موسسه اعتباری، آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط که از این پس به اختصار «آیین نامه» نامیده می شود، تصویب می شود.

ماده 2- مبنای قانونی:

بند 5 از ماده 14، بند 4 از ماده 34 و مواد 43 و 44 قانون پولی و بانکی کشور مصوب تیرماه 1351.

ماده 3- تعاریف:

3-1- موسسه اعتباری: شخص حقوقی است که با مجوز بانک مرکزی به انجام عملیات بانکی مبادرت می نماید. بانکها از مصادیق موسسات اعتباری می باشند.

3-2- عملیات بانکی: عبارت است از دریافت هرگونه سپرده از عموم و به کارگیری آن در قالب اعطای اعتبار  و تسهیلات.

3-3- بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

3-4- دارایی ها: از نظر این آیین نامه، دارایی های موسسه اعتباری مشتمل بر «تسهیلات و تعهدات» به اشخاص مرتبط است.

3-5- تسهیلات و تعهدات: از نظر این آیین نامه، عبارت «تسهیلات و تعهدات» شامل اقلام ذیل است:

- تسهیلات اعطایی اعم از جاری، غیر جاری، ریالی و ارزی؛

- تسهیلات اعطایی بین بانکی؛

- بدهی مشتریان در حساب بدهکاران موقت؛

- بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی پرداخت شده؛

- بدهکاران بابت ضمانت نامه های پرداخت شده؛

- بدهکاران بابت کارتهای اعتباری پرداخت شده؛

- تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی؛

- بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و بروات ارزی مدت دار اعم از (finance, Refinance, Deferred Payment) ؛

- پیش پرداخت بابت اموال خریداری شده عقود؛

- اموال خریداری شده بابت عقود؛

- خرید دین (شامل اسناد و بروات واخواستی).

2- تعهدات: شامل اقلام زیر خط ترازنامه در مورد تعهدات ریالی و ارزی بابت موارد ذیل است:

- ضمانت نامه ها، کارتهای اعتباری و انواع اعتبارات اسنادی دیداری و مدت دارد؛

- ظهرنویسی اسناد تعهدآور؛

- تضمین اوراق مشارکت صادره و تعهدات بابت مانده سهام پذیره نویسی شده؛

- تعهدات مشتریان بابت قراردادهای منعقده معاملات؛

- بروات اسنادی ارزی مدت دار قبولی نویسی شده.

تبصره 1: تسهیلات و تعهدات شامل تسهیلات اعطایی و تعهدات ایجاد شده از طریق شعب خارجی موسسات اعتباری کشور نیز می گردد ولی تسهیلات از محل وجوه اداره شده را در بر نمی گیرد.

تبصره 2: در محاسبه خالص تسهیلات؛ سود سالهای آینده، وجوه دریافتی مضاربه و حساب مشترک مشارکت مدنی منظور نمی شود. برای محاسبه خالص تعهدات نیز لازم است پیش دریافت نقدی اخذ شده بابت اعتبارات اسنادی از میزان تعهدات کسر گردد.

3-6- اشخاص مرتبط: اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که به واسطه مالکیت، مدیریت و یا نظارت بتوانند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بر تصمیم گیریهای اعتباری و سرمایه گذاری موسسه اعتباری اعمال کنترل نموده و یا نفوذ قابل ملاحظه ای داشته باشند به گونه ای که بتوانند موسسه اعتباری را تبدیل به منبع تامین مالی ترجیحی خود نموده و بدین ترتیب منافع موسسه اعتباری، تحت الشعاع منافع اشخاص مذکور قرار گیرد. اشخاص مرتبط به شرح زیر هستند:

1- مدیران موسسه اعتباری مشتمل بر اعضای هیأت مدیره و هیأت عامل، مدیر عامل ، قائم مقام مدیر عامل؛

2- حسابرس مستقل و بازرس قانونی موسسه اعتباری؛

3- سهامداران حقیقی که به طور انفرادی و یا به همراه بستگان خود، مالیکیت و یا کنترل حداقل 1 درصد از سهام موسسه اعتباری را دارا باشند.

4- بستگان اشخاص حقیقی ردیفهای 1، 2 و 3؛

5- سهامداران حقوقی که بی واسطه و یا با واسطه (تا دو سطح)، مالکیت و یا کنترل حداقل 1 درصد از سهام موسسه اعتباری را دارا باشند.

6- شخص حقوقی که سهام یا سرمایه آن متعلق به اشخاص مرتبط موضوع بندهای 1 تا 5 فوق است، به گونه ای که اشخاص مرتبط مذکور قادر به تعیین حداقل یک عضو هیأت مدیره در آن شخص حقوقی باشند.

7- شخص حقوقی که بخشی از سهام یا سرمایه آن بی واسطه و یا با واسطه (تا دو سطح) متعلق به موسسه اعتباری است، به گونه ای که موسسه اعتباری قادر به تعیین حداقل یک عضوهیأت مدیره در آن شخص حقوقی باشد.

8- شخص حقوقی که اشخاص مرتبط موضوع بندهای 1 تا 4 فوق، دارای مناصب مدیریتی (عضو هیأت مدیره و هیأت عامل، مدیر عامل و قائم مقام مدیر عامل ) در آن شخص حقوقی باشند.

9- شخص حقوقی که به همراه موسسه اعتباری، بخشی از سهام یا سرمایه آنها تحت تملک شخص حقوقی دیگری است ، به گونه ای که شخص حقوقی اخیرالذکر قادر به تعیین حداقل یک عضو هیأت مدیره در موسسه اعتباری و شخص حقوقی مذکور باشد.

ماده 4- تعیین حدود:

4-1- حد فردی: نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری به خالص تسهیلات و تعهدات به هر شخص مرتبط نباید کمتر از 70 برابر باشد. به عبارت دیگر، حداکثر خالص تسهیلات و تعهدات به هر شخص مرتبط نباید از 1.43 درصد مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری تجاوز نماید.

تبصره 1: در محاسبه حد فردی اشخاص حقوقی موضوع ردیف 7 بند 7-3 ماده 3، قیمت تمام شده سهام این اشخاص در جمع خالص تسهیلات و تعهدات اشخاص مذکور منظور می گردد.

تبصره 2: حد فردی تسهیلات و تعهدات به هر یک از اشخاص مرتبط موضوع این آیین نامه، از جمع خالص تسهیلات و تعهدات وی به موسسه اعتباری حاصل می شود، لیکن تعهدات هر شخص پس از اعمال ضرایب تبدیل مندرج در بند 2-5 آیین نامه کفایت سرمایه، در جمع مذکور ملحوظ می شود.

تبصره 3: حد فردی مندرج در این ماده برای اشخاص حقیقی جزء 4 بند 6-3 (اشخاص حقوقی و شرکت های متعلق به آنها) 75/. درصد (هفتاده و پنج صدم درصد) خواهد بود.

4-2- حد جمعی: نسبت مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری به مجموع خالص تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط نباید کمتر از 4 برابر باشد. به عبارت دیگر، حداکثر خالص مجموع تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط نباید از 25 درصد مجموع سرمایه پرداخت شده و اندوخته موسسه اعتباری تجاوز کند.

4-3- هرگونه تسهیلاتی که موسسه اعتباری به اشخاص ردیف 1 بند 6-3 ماده 3 اعطا می نماید (نظیر مسکن ، ضروری، اضطراری و ...)، در حدود فردی و جمعی منظور می شود.

ماده 5- رویه یکسان:

5-1 - نرخ سود و کارمزد، مدت زمان بازپرداخت ، وره تنفس، وثایق دریافتی، انواع وجه التزام و سایر شرایط مربوط به تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط - استثناء موارد مذکور در بند 3-4- باید مطابق با رویه معمول در خصوص سایر مشتریان موسسه اعتباری (اشخاص غیر مرتبط ) باشد.

5-2 - تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط باید قبلا به تصویب هیأت مدیره موسسه اعتباری برسد.

5-3- هیأت مدیره موسسه اعتباری می تواند اختیار تصمیم گیری در خصوص تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط، با مبالغ کمتر از یک میلیارد ریال را به سایر مراجع ذیربط موسسه اعتباری تفویض کند.

استفاده از اختیارات این بند، به موجب دستورالعملی خواهد بود که در آن به مواردی نظیر؛ سازوکار مربوط به تصویب و اعطاء تسهیلات و ایجاد تعهدات، شرایط احراز مراجع تصمیم گیری، شرایط اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات و مدت تفویض اختیار، اشاره شده باشد. دستورالعمل مذکور باید به تصویب هیأت مدیره موسسه اعتباری برسد.

تبصره 1: بانک مرکزی می تواند در صورت لزوم، اقدام به تغییر سقف مذکور در بند 3-5 این ماده کند.

تبصره 2: واحد حسابرسی داخلی موسسه اعتباری موظف است هر شش ماه یک بار گزارشی از عملکرد تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط (مشتمل بر میزان و صحت آن) ، موضوع بند 3-5 این ماده را به هیأت مدیره موسسه اعتباری گزارش کند.

5-4- جلسات تصمیم گیری هیأت مدیره و سایر مراجع ذیربط مذکور در بند 3-5 این ماده، برای اعطاء/ ایجاد تسهیلات و تعهدات به اشخاص مرتبط باید بدون حضور اشخاص مرتبط ذینفع آن تسهیلات و تعهدات، برگزار شود.

5-5- موسسات اعتباری علاوه بر موارد فوق ملزم به رعایت مفاد ماده 129 قانون تجارت نیز می باشند.

ماده 6- نحوه نظارت داخلی:

6-1- هیأت مدیره موسسه اعتباری موظف است ظرف مدت یک ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، واحد سازمانی ذی ربط برای اجرایی کردن آن (ترجیحا واحد حسابرسی داخلی) را تعیین کرده و مراتب را نیز به بانک مرکزی اعلام کند. واحد سازمانی مذکور باید نسبت به جمع آوری اطلاعات اشخاص مرتبط موضوع ردیف های 1تا 9 بند 6-3 ماده 3 این آیین نامه اقدام کند.

6-2- واحد سازمانی موضوع بند 1-6، موظف است اطلاعات موضوع بند 6-1 این ماده را به کلیه شعب، واحدهای اعتباری و سایر مراجع ذی ربط موسسه اعتباری جهت اجرا، ابلاغ کند.

6-3- شعب، واحدهای اعتباری یا سایر مراجع ذی ربط موسسه اعتباری موظف هستند به محض اعطای تسهیلات به / یا ایجاد تعهدات برای هر یک از اشخاص مرتبط موضوع بند 6-3 ماده 3 این آیین نامه، نسبت به ارسال اطلاعات آن به واحد سازمانی موضوع بند 1-6 اقدام کنند.

6-4- واحد سازمانی موضوع بند 1-6، موظف است ظرف مدت زمانی سه ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، اقدام به ایجاد یک بانک اطلاعاتی حاوی اطلاعات مربوط به تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط به صورت تجمعی و به تفکیک هر یک از آنها نماید.

6-5- واحد سازمانی موضوع بند 1-6، موظف به کنترل و حصول اطمینان از صحت عملیات موسسه اعتباری در راستای اجرایی کردن مفاد این آیین نامه است.

ماده 7- گزارش دهی:

7-1- موسسه اعتباری مکلف است فهرست اشخاص مرتبط (موضوع بندهای 1 تا 9 ردیف 6-3) و نوع ارتباط و نسبت آنها با موسسه اعتباری را پس از طی دوره گذار و در هر بار تغییر برای بانک مرکزی ارسال کند.

7-2- موسسه اعتباری موظف است در اجرای مفاد این آیین نامه، نسبت به تدوین دستورالعمل اجرایی داخلی مشتمل بر واحد یا واحدهای سازمانی مسئول انجا کار، روش های انجام کار، نحوه ارتباط ، تبادل و گردش اطلاعات مابین واحدهای سازمانی و ... اقدام نماید.

دستورالعمل اجرایی مذکور باید به تصویب هیأت مدیره موسسه اعتباری رسیده و نسخه ای از آن برای بانک مرکزی ارسال شود.

7-3- موسسه اعتباری موظف است هر سه ماه یک بار اطلاعات مربوط به تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط را بر اساس فرمی که بانک مرکزی ارائه خواهد کرد، تکمیل و به بانک مرکزی ارسال نماید.

تبصره- بانک مرکزی می تواند در صورت لزوم مقاطع کوتاه تر از سه ماه را نیز برای گزارش دهی تعیین کند.

ماده 8- افشا:

موسسه اعتباری موظف است در یادداشت های مراه صورت های مالی خود، اطلاعات مربوط به جزییات تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط را به صورت یک بند مجزا ، افشاء نماید.

ماده 9- مجازات:

9-1- تخلف از حد فردی مقرر در ماده 4 این آیین نامه ، موجب اعمال مجازاتهای انتظامی موضوع ماده 44 قانون پولی و بانکی کشور می شود.

9-2 - موسسه اعتباری که از حد جمعی مقرر در ماده 4 این آیین نامه تجاوز نموده باشد به استناد بند 5 از ماده 143 و ماده 43 قانون پولی و بانکی کشور مکلف به پرداخت مبلغی معادل 12 درصد در سال نسبت به مبلغ مورد تخلف است. مبلغ مذکور هر سه ماه توسط بانک مرکزی محاسبه و از حساب موسسه اعتباری متخلف نزد بانک مرکزی، برداشت می شود. در صورت لزوم، رویه مربوط به برداشت مبلغ مذکور از حساب بانک متخلف به تصویب بانک مرکزی می رسد.

9-3- موسسات اعتباری موظف به رعایت کامل این آیین نامه هستند. هیأت انتظامی بانکها موضوع ماده 44 قانون پولی و بانکی کشور به پیشنهاد بانک مرکزی می تواند موسسه اعتباری را که از اجرای کامل این آیین نامه خودداری کرده یا نسبت به ارسال اطلاعات ناقص یا اشتباه اقدام کرده باشد برحسب میزان و یا اصرار بر ادامه تخلف، به طور موقت یا دائم از انجام بعضی امور منع کند.

ماده 10 - دوره گذار:

موسسه اعتبار موظف است ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، وضغیت خود را با مفاد آن و حودود مذکور در ماده 4 تطبیق دهد.

ماده 11 - گزارش به شورای پول و اعتبار:

بانک مرکزی موظف است یکسال پس از دوره گذار و سپس در مقاطع زمانی یکساله، گزارش عملکرد موسسات اعتباری درباره اجرای این آیین نامه را به شورای پول و اعتبار ارائه کند.

ماده12 - مقررات منسوخ :

آیین نامه تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط موضوع مضوبه مورخ 25 بهمن ماه 1382 شورای پول و اعتبار، پس از دوره گذار منسوخ می شود. این آیین نامه در 12 ماده و 8 تبصره در یکهزار و یکصد و هجدهمین جلسه مورخ 27 مهرماه امسال به تصویب شورای پول و اعتبار رسید و پس از دوره گذار، لازم الاجرا است.

* «بستگان» در این آیین نامه مشتمل بر پدر، مادر، همسر، فرزند، افراد تحت تکفل، خواهر و برادر است.
* «سرمایه پرداخت شده» در این آیین نامه عبارت است از سرمایه ثبت شده مؤسسه اعتباری در مرجع ثبت شرکتها.
* اندوخته در این آیین نامه شامل اندوخته قانونی و اندوخته‌های دیگر است.