آمار زندانیان، تاثیرات سوء زندان بر افراد، ویژگیهای یک زندان ایده‌آل، سرانه زندانیان، نحوه برخورد با زندانیان اعتصاب غذا، شرایط اعطای مرخصی، کیفیت غذای زندان و ... از جمله محورهای گفتگوی مهر با رئیس سازمان زندانها بود.
غلامحسین اسماعیلی فارغ التحصیل حوزه و دانشگاه در رشته حقوق که پیش از این به عنوان قاضی دادگاه ویژه روحانیت و دادستان مشهد مشغول به فعالیت بود 20 ماه است که بر صندلی ریاست سازمان زندانهای کشور تکیه زده است. هر چند که ورود اسماعیلی به سازمان زندانها پس از اقدامات غیرقانونی در زندان کهریزک بود ولی حوادث پس از انتخابات سال 88 و رسانه ای شدن حوادث کهریزک این سازمان را در تیتر رسانه ها قرار داد ولی رئیس این سازمان هیچگاه شایعات را تائید نکرد و همچنان اعلام کرد زندانهای کشور عاری از هرگونه مشکلات مطرح شده مانند اعتصاب و شکنجه و... است.
غلامحسین اسماعیلی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار مهر به بسیاری از پرسشها و ابهاماتی که تا کنون در رسانه های داخلی و خارجی مطرح بود پاسخ داد.
*خبرنگار مهر: چرا کشورهای اروپایی آسان تر از ایران آمار زندانیان خود را به رسانه ها اعلام می کنند؟ــ غلامحسین اسماعیلی: اینکه گفته می شود کشورهای اروپایی به راحتی آمار زندانیان خود را به رسانه ها ارائه می کنند ادعایی کذب است. زیرا هیچ کشوری مانند ایران پیگیر آمار واقعی زندانیان جهان نیست و ما مرتب هم از طریق سایتهایی که ادعا می کنند آمار زندانیان جهان را به روز وارد می کنند و هم از طریق اخبار پراکنده ای که از سوی رسانه ها و خبرگزاریهای خارجی منتشر می شود موضوع را تعقیب می کنیم. نکته قابل توجه این است که در سایتی که هم اکنون آمار زندانیان جهان را منتشر می کند ایران جزو معدود کشورهایی است که هر ساله آمار زندانیان خود رابه روز می کند.
رئیس سازمان زندانهای کشور اظهار داشت: در این سایت آمار زندانیان کیفری در مقایسه با تعداد جمعیت همان کشور مقایسه شده و رتبه بندی می شوند که در این سایت کشور آمریکا با توجه به تعداد جمعیت بیشترین آمار زندانیان جهان را به خود اختصاص داده است.
اسماعیلی گفت: صداقت آمار زندانیان ایران تا حدی است که حتی این اعتراض به گروه انفورماتیک سازمان زندانها وارد است که چرا آمار زندانیان کشورهای جهان به طور میانگین ثابت مانده و آمار ایران روز به روز در حال تغییر است؟ که پس از بررسیها مشخص شد که آمار بسیاری از کشورها به صورت تکراری بر روی این سایت قرار می گیرد.
* آیا شما اطلاعاتی از تعداد زندانیان سایر کشورها در دست دارید؟ــ بر اساس آمار اطلاعات به دست آمده در کشورهای منطقه خاورمیانه، انگلیس، فرانسه و برخی از کشورهای اروپایی که با خیزشهای انقلابی همراه بوده است جمعیت زیادی از معترضین بازداشت شدند ولی اطلاعات آماری بازداشتیها هیچگاه اعلام نشده است و عدد مقایسه ای تعداد جمعیت زندانیان کیفری با جمعیت کل کشور عددی ثابت را نشان می دهد. امروز به جرات می توانیم بگوئیم که همین کشورهایی که ادعای آزادی بیان و رعایت حقوق بشر را دارند تعداد زیادی زندان مخفی به دور از چشم شهروندان، حقوقدانان، وکلا، مجامع بین المللی و اذهان عمومی ایجاد کرده اند. از سوی دیگر رسانه ها انتظار دارند ما هر روز و هر ساعت به آنها آمار زندانیان را ارائه کنیم در حالی که ما هم مانند سایر کشورهای جهان در مقاطع خاص آمار زندانیان را اعلام می کنیم.
*آیا رئیس سازمان زندانها آمار ساعتی تعداد زندانیان کشور را به صورت آن لاین در اختیار دارد؟ــ بله. امروز با پیشرفته ترین سخت افزارها و نرم افزارهای روز دنیا به جز برخی از زندانهای دوردست که با اختلاف 24 ساعت (به علت نبود سیستم پرسرعت اینترنت) آمار خود را ارائه می کنند آمار زندانیان سراسر کشور را به ساعت داریم.
* آیا در طراحی سیستم آن لاین زندانهای کشور می توانید پرونده متهمان را در تمام زندانها مشاهده کنید؟ــ بله. به راحتی و فشار دادن یک دکمه می توان پرونده هر زندانی را از نظر نوع جرم، مرحله رسیدگی دادگاه، حکم دادگاه، وضعیت سلامت، اخلاق و رفتار، اعتیاد، اشتغال، تعداد ملاقات و حتی جابجایی اتاق مشاهده کرد.
*چه کسانی می توانند با ارائه کد امنیتی به این اطلاعات دست پیدا کنند؟ــ دسترسی به این اطلاعات تنها در اختیار مرکز آمار و شخص رئیس سازمان زندانهای کشور است ولی مسئولان عالی قضائی هم می توانند از این آمارها استفاده کنند.
* با تمام این تفاسیر بالاخره آمار زندانیان را اعلام می کنید؟ــ خیر.
* بیشترین آمار ورودیها به زندانها مربوط به کدام جرائم است؟ـــ اول مواد مخدر با 43 درصد و دوم سرقت 28 درصد از کل زندانیان کشور را تشکیل می دهد.
* برخی مسئولان قضائی و کارشناسان، زندانهای کشور را به دانشکده جرائم تشبیه کرده اند آیا شما این ادعا را قبول دارید؟ــ خیر به هیچ عنوان. چون تنها مسئولان و متولیان زندانها و خود زندانیان می توانند در این مورد حرفی برای گفتن داشته و اظهار نظر کنند. امروز در زندانها فعالیتهای اصلاح و تربیتی به شکل مطلوبی در حال اجرا است. آموزشهای دینی و اعتقادی، ارتقاء سطح علمی از نهضت سواد آموزی تا دانشگاه، آموزشهای فنی و حرفه ای، آموزشهای هنری و صنایع دستی و... به گونه ای است که زمینه اصلاح و بازاجتماعی شدن اکثریت زندانیان در درون زندانها مهیا شده است. امروز زندانیانی که در زمینه باورهای دینی دچار مشکل بوده اند توانسته ایم به رشد و بالندگی برسانیم. زندانیان بی سوادی که قادر با خواندن قرآن نبوده اند امروز جزو حافظین قرآن هستند. همچنین با ایجاد آموزش 63 حرفه توانسته ایم زندانیان را به خودکفایی رسانده و گواهینامه مهارت از سازمان فنی و حرفه ای بدون ذکر نشان زندانی بودن برای آنها صادر کنیم که پس از آزادی می توانند با همین گواهینامه ها وامهای خود اشتغالی دریافت کنند.
بنده معتقدم اولین تولید کننده مجرمین خود جامعه است. البته نمی گویم زندان تاثیرمنفی ندارد زیرا وقتی مکانی به عنوان مجمع بزهکاران ایجاد می شود ناخودآگاه تاثیرات سوء هم خواهد داشت. سازمان زندانها تلاش خود را می کند ولی این را هم باید بدانید که زندانیان در زندانهای انفرادی نیستند و تمام زندانیان در مکانهای جمعی محکومیت خود را می گذرانند مگر افرادی که در مرحله تحقیق بنا به درخواست مقامات قضائی برای کشف جرم مدت کوتاهی در انفرادی نگهداری می شوند. ارتباط افراد زندانی بدآموزیهایی هم به همراه دارد و این طبیعت زندان است ولی سعی کرده ایم وقت زندانی آنقدر پر کنیم تا کمتر زندانی به سمت اختلاطهای منفی سوق پیدا کند ولی ما هر چقدر هم آموزش و تربیت و برنامه داشته باشیم هشت ساعت است و 16 ساعت زندانی دوباره به جمع سایر زندانیان باز می گردد.
* بر اساس گفته‌های مسئولان و کارشناسان خروجی اقدامات تربیتی در زندانها بر خلاف ادعاهای شما است دفاع شما در این مورد چیست؟ ــ من معتقدم بروید از جناب دکتر افروز رئیس دانشکده روانشانسی دانشگاه تهران سوال کنید و ببینید آیا وی هم چنین نظری دارند. به اعتقاد من انعکاس نظرات چند منتقد نباید مبنای اظهار نظر رسانه ها در مورد اقدامات تربیتی سازمان زندانها قرار بگیرد. تا به حال شده است یکی از رسانه ها در مورد اقدامات فرهنگی و تربیتی در زندانها با یک زندانی آزاد شده گفتگو داشته باشد. خیر و این یک ضعف بزرگ است که یک طرفه با قاضی بروید.
* آیا بودجه سال 90 توانسته است مشکلات سازمان زندانها را بر طرف کند؟ ــ قطعا خیر چون بودجه سال 90 تنها 50 درصد هزینه های جاری ما را تامین می کند و در حوزه عمرانی تنها 20 درصد تامین شده است.
* زندان ایده آل از منظر شما چه زندانی است؟ــ اول اینکه دعا می کنم هیچ انسانی به راه خطا نرود تا زندانی شود. ولی زندان ایده آلی که همیشه در تصوراتم آن را ترسیم کرده و خواهان ایجاد آن بوده ام زندانی پیشرفته از نظر سخت فزاری و نرم افزاری است. این زندان باید دارای فضای مناسب برای نگهداری زندانیان باشد که از نظر مسائل بهداشتی و درمانی جوابگوی زندانیان بوده و از نظر امنیتی و استحکامات هم به گونه ای باشد که فرار از زندان قابل تصور برای زندانی نباشد. همچنین زندانی ایده آل است که زیرساختهای لازم را برای آموزشهای فنی حرفه ای در تمامی رشته ها برای زندانیان داشته باشد. زندانی که حداقل به جای تختهای چهار طبقه دارای تختهای دو طبقه باشد و دیگر زندانی کف خواب نداشته باشیم و فضاهای ورزشی در بیشتر رشته ها برای زندانیان وجود داشته باشد.
به اعتقاد من باید زندان اثر بازدارندگی داشته باشد و زندانی را باید برای زندگی در اجتماع آماده کرد زیرا این زندانی فردا همسایه من و شما است. هر زندان یک شهر است و مجموع زندانها کشور مجرمین نامیده می شوند که زندان ایده آل یعنی کشوری فرهنگی و اجتماعی که در آن مجرمین اصلاح می شوند.
* چه اقدامی برای جلوگیری از تبدیل زندانها به دانشگاه مجرمین انجام داده اید؟ــ تقویت باورهای دینی نوعی خود کنترلی را در افراد ایجاد می کند و زندانیانی که به آسانی آموزه های نامتعارف در زندان را می آموزند ناشی از ضعف اعتقادات دینی و بی اطلاعی است. رشد این باورها خود به خوداثر گذار است که البته پرکردن وقت زندانی در زندانها هم تاثیر مثبتی دارد. چون وقتی زندانی بیکار می شود به سراغ پرکردن وقت خود از راههای دیگری مانند هم صحبت شدن با افراد شرور می شود.
* پس از حوادث انتخابات 88 ، سیاستمداران غربی با استفاده از ابزار و هجمه رسانه ای به دنبال القای وجود زندانهای مخفی در کشور بودند. پاسخ شما به چنین ادعاهایی چیست؟ــ بنده به عنوان رئیس سازمان زندانهای کل کشور می گویم که هیچگونه زندان و بازداشتگاه اعلام نشده ای در ایران که تحت پوشش سازمان زندانها باشد وجود ندارد.
* آیا هم اکنون در منطقه کهریزک بازداشتگاهی وجود دارد؟ــ بله. در منطقه کهریزک چند ماه پیش بازداشتگاه جدیدی ساخته شده است و هیچ ربطی به بازداشتگاه غیرقانونی قبلی در منطقه کهریزک ندارد. این بازداشتگاه با امکانات بسیار مطلوب و استاندارد تحت پوشش و نظارت مستقیم سازمان زندانهای کشور اداره می شود. کهریزک منطقه کوچکی نیست و دارای بخش و دادگاه و زمینهای زیادی است و چون از مرکز شهر فاصله دارد و سطح دسترسی خانواده زندانیان بهتر است این بازداشتگاه را در این محل ایجاد کردیم. البته در منطقه فشاپویه هم بازداشتگاه داریم.
* آیا در داخل زندانها با زندانیان دیدار و گفتگو داشته اید؟ــ حداقل هر 15 روز یکبار در دوروز پایانی هفته با زندانیان سراسر کشور به نوبت گفتگو دارم. که می توان گفت در ماه از 10 زندان بازدید دارم و با 200 زندانی گفتگو می کنم.
هدف از این دیدارها اول شناخت کامل از حوزه کاری خودم است و توانسته ام شناخت کاملی از 255 زندان، بازداشتگاه و اردوگاه در کشور داشته باشم و در مدت 20 ماه مسئولیتم توانسته ام 90 درصد زندانهای کشور را از نظر بهداشتی، درمانی، کلینیکهای مثلثی، تغذیه و... بازدید داشته باشم.
یکی از مهمترین دستاوردهای بازدید و گفتگو با زندانیان این بوده است که مرتب نامه های زندانیان را به مقامات قضائی منتقل کردم و این تاثیر گذار بوده است. همچنین مشکلات مربوط به حوزه زندانها را هم در چهار چوب کاری برطرف کرده ایم.
* برخی از مسئولان قضائی و کارشناسان اذعان دارند که در ایران زندانبانی حرفه ای وجود ندارد دفاع شما از این انتقاد چیست؟ــ نمی دانم این حرفها را چه افرادی می گویند ولی زندانبانان ما تخصصی هستند و خود سازمان زندانها دارای دانشگاه علمی کاربردی و دفتر آموزش و پژوهش است که آموزشهای تخصصی زندانبانی به کارکنان ارائه می شود. امروز تمامی مدیران بازداشتگاهها، زندانها و کانونهای اصلاح و تربیت تمامی دوره های تخصصی زندانبانی و مدیریت زندان را گذرانده اند.
* آیا شما هم مانند برخی از کارشناسان معتقدید دیه 90 میلیونی آمار زندانیان را افزایش می دهد؟ــ خیر و برای آن هم دلیل دارم. افرادی که تصادف منجر به فوت و جرح دارند به سه دسته تقسیم می شوند. اول گروهی که دارای بیمه نامه هستند و مبلغ دیه را بیمه پرداخت می کند. دوم گروهی بیمه نامه ندارند و در صورت تصادف متمکن بوده و توان پرداخت دیه را دارند یا باید پرداخت کنند یا از اموالشان کسر گردد و گروه سوم هم که بیمه نامه ندارند به علت مشکلات مالی قادر به پرداخت دیه نبوده و می دانیم شخصی که توان پرداخت ندارد قانون گفته است باید مبلغ دیه تقسیط شده و شخص به زندان نرود.
به اعتقاد من باید برای افرادی که بیمه نامه ندارند و به تصادف منجر به فوت و جرح دچار می شوند این دو روش اجرا شود: مرحله اول تامین مبلغ دیه از اموال و دارائیها و مرحله دوم تقسیط دیه که این موجب کاهش آمار زندانیان در زندان می شود.
اگر این قانون به درستی اجرا شود نرخ دیه هر میزان که باشد ارتباطی با افزایش زندانیان نخواهد داشت.
* سرانه مالی نگهداری هر زندانی در زندانهای ایران چقدر است؟با توجه به حقوق کارکنان، غذا، پوشاک و درمان و انرژی سرانه هر زندانی حدود روزانه 5 هزار تومان است و این بسیار کم است.
* سرانه استاندارد از نظر شما چقدر است؟ــ حداقل دو برابر سرانه فعلی.
* آیا اعتصاب غذای برخی از زندانیان را تائید می کنید؟ــ جریان اعتصاب غذا بیش از آنکه واقعی باشد امری تبلیغاتی است و افرادی به دنبال بهره برداری از این جریان هستند. در بسیاری از موارد زندانی نه اعتصاب کرده و نه قصد اعتصاب غذا دارد از بیرون زندان برایش اعتصاب غذا می سازند و رسانه های بیگانه آن را در بوق و کرنا می کنند. ما در درون زندان اعتصاب غذا به آن صورت که رسانه های بیگانه می گویند نداریم .
* چگونه از اعتصاب غذای یک زندانی با خبر می شوید؟ــ گاهی زندانی در هنگام تقسیم غذا اذعان می کند که در اعتصاب است. گاهی هم عملا از دریافت غذای خود امتناع کند که البته هر امتناعی دلیل بر اعتصاب نیست چون ممکن است روزه باشد یا بیمار باشد یا خودش خوراکی مورد نظر را از فروشگاه زندان تامین کرده باشد.
* برخورد با اعتصاب کنندگان غذا در زندانها چگونه است؟ــ ابتدا مشاوره و گفتگو، بعد نصیحت و آگاهی دادن، سوم استفاده از عوامل ذی نفوذ در حوزه های فرهنگی و روانشانسی و پزشکی بر بالین زندانی و حتی استفاده از خانواده زندانی است که اغلب موفقیت آمیز بوده است. ولی هیچگاه غذا را به زور به زندانی نمی دهیم ولی اگر زندانی معتصب به مرحله درمانی رسید به سرعت رسیدگی می کنیم.
* رسانه‌های بیگانه مرتبا با ادعاهای واهی سعی در ایجاد جوسازی و شایعه پراکنی مبنی بر انجام شکنجه در زندانهای ایران دارند آیا پاسخی در این مورد دارید؟ــ شکنجه در زندانهای ایران یکی از دورغ‌های شاخ دار است. در زندانهای جمهوری اسلامی شکنجه معنا و مفهوم ندارد و این از افتخارات زندانها است. وظیفه ما اصلاح و تربیت زندانی است. شکنجه در زندانهایی انجام می شود که توسط پلیس اداره شده و دائما زندانی در حال بازجویی است ولی در ایران زندانها توسط پلیس و قاضی اداره نشده و به صورت مستقل زیر مجموعه سازمان زندانها و تحت نظارت قوه قضائیه است.
* آیا شما در دفتر کارتان می توانید تمام زندانهای کشور را به صورت آن لاین تصویری مشاهده کنید؟ــ بله. بنده در دفتر کارم تصاویر مستقیم یکهزار دوربین در داخل زندانهای کشور را می توانم مشاهده کنم. این دوربینها در تمام مکانهای زندانها نصب شده و رئیس زندان، حفاظت و رئیس سازمان می تواند مشاهده کنند.
* با این همه امکانات پیشرفته چگونه در زندان ایلام عده ای زندانی فرار کردند؟ــ فرار زندانیان ایلام بر اثر انفجار در خارج از زندان بود.
* چند درصد زندانیان کشور معتاد هستند؟ــ تمام زندانیان از بدو ورود تست اعتیاد گرفته می شود و آمارها نشان می دهد 70 درصد زندانیان از بدو ورود معتاد هستند.
* چرا پس از فرار شهرام جزایری مرخصی زندانیان لغو شد؟ــ این اتفاق در دوره قبل بود ولی فرار شهرام جزایری ربطی به مرخصی زندانیان نداشت. روزی که در سازمان زندانها معارفه شدم گفتم یکی از برنامه های من ضابطه مند کردن مرخصی زندانیان است. پیشنهاد من اصلاح آئین نامه مرخصی زندانیان بود که پس از مطالعه این آیین نامه اصلاح شد. باید گفت که تمام آیین نامه تغییر کرد چون در آئین نامه قبلی به هر زندانی مرخصی داده می شد در حالی که در آیین نامه جدید هر زندانی که یک ششم دوران محکومیت خود را گذرانده باشد می تواند از مرخصی استفاده کند. در آیین نامه جدید مرخصی حق زندانی نیست بلکه امتیازی برای زندانی است. زندانیانی که در حفظ قرآن، حرفه آموزی، اخلاق ، ترک اعتیاد و... موفق باشند و امتیازات آنها به حد نصاب برسد به مرخصی اعزام می شوند که حفظ قرآن و ترک اعتیاد نهایت امتیاز است و به مرخصی اعزام می شوند.
* چرا کیفیت غذای زندانیان نامطلوب است؟ــ چون سرانه غذایی که برای زندانها دیده شده است بسیار محدود است و صراحتا اعلام می کنم بیش از مبلغی که دولت بابت غذا به زندانیان می دهد ما خودمان هزینه می کنیم و در اولویت است. همیشه به بازار بدهکار هستیم و از بزرگترین بدهکاران بازار کشور سازمان زندانها است.
