دزفول یکی از قدیمی‌ترین سرزمین‌هایی است که هویتی کاملاً ایرانی دارد و از نظر باستان‌شناسی، تاریخی، معماری، جاذبه‌های گردشگری، زیست‌گاه‌های طبیعی و موقعیت کشاورزی ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. کشف مُهری گلی در منطقه چغامیش، حکایت از کهن‌ترین سند دریانوردی جهان دارد.
به گزارش خبرگزاری میراث‌فرهنگی، استان پهناور خوزستان در جنوب غربی ایران واقع شده است و دزفول بزرگترین شهرستان بعد از اهواز محسوب می‌شود که در شمال این استان قرار دارد.شهرستان دزفول از شمال به استان لرستان، از جنوب به شوش و شوشتر، از شرق به شوشتر، گتوند و لالی و از غرب به شوش و اندیمشک محدود می شود. شهر دزفول 150 کیلومتر با اهواز و 721 کیلومتر با تهران فاصله دارد.
این شهرستان دارای آثار باستانی ارزشمندی است که به عنوان اثر ملّی به ثبت رسیده‌اند:
تپه‌های باستانی چغامیش دزفول این منطقه در جنوب شرقی شهر دزفول واقع شده و بر اساس شواهد باستان‌شناسی، قدمت این منطقه به پیش از اختراع خط می‌رسد. این تپه‌ها تمدن چند هزار سال پیش از میلاد مسیح تا شکوفایی تمدن شوش را در دل خود جای داده‌اند. باستان‌شناسان دانشگاه شیکاگو در کاوش‌هایی که در این منطقه انجام دادند، آثار باارزشی کشف کردند. اوّلین و قدیمی‌ترین خشت‌های پخته در عصر پیدایش خط در این منطقه یافت شده است که چغامیش دزفول را به عنوان اوّلین مرکز خط در ایران زمین معرفی می‌کند.
همچنین کشف مُهری گلی در منطقه چغامیش، کهن‌ترین سند دریانوردی جهان را نشان می‌دهد.
سند ارزشمند دیگری که از این ناحیه به دست آمد، یک لوح مربوط به تاریخ موسیقی است که مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد است و تصاویری از اجرای موسیقی را نشان می دهد. به دلیل اهمیت تاریخی این منطقه، باستان شناسان‌دزفول را «شهری از سپیده دم تاریخ» نامیده‌اند.
تپّه های باستانی چغامیش با شماره 487 در سال 1344 به ثبت ملّی رسیده‌اند.
دانشگاه باستانی «جندی شاپور» شهر باستانی جندی‌شاپور، در دوازده کیلومتری دزفول در محدوده روستای اسلام آباد واقع شده است. اولین دانشگاه جهان به دستور شاپور اوّل ساسانی در 1700 سال پیش در این شهر تأسیس شد که در عصر خود معتبرترین مرکز علمی جهان بود و رشته هایی چون پزشکی و نجوم در آن جا تدریس می‌شد.
آثار برجای مانده‌ی این شهر در 24 شهریور 1310 به شماره 46 در ردیف آثار ملّی به ثبت رسید.
پل باستانی دزفول قدیمی‌ترین پل استوار جهان و مربوط به دوره ساسانیان است. شاپور اوّل دستور ساخت این پل را داد و چون اُسرای رومی سازندگان این پل بودند، به «پل رومی» نیز معروف شد. این پل حدود 18 قرن است که استوار ایستاده است. در زمان ساسانیان ، برای حفاظت از پل قلعه‌ای در کنار آن بنا شد که فضای پیرامون آن قلعه به نام « محلّه قلعه » معروف شد.
دژپل - نام قدیم دزفول - به دلیل انتساب به این پل و قلعه نامگذاری شده بود که به دلیل اهمیت ارتباطی این پل در دوران دیلمیان ، صفویان، قاجار و پهلوی مرمت و بهسازی شده است.
این بنای با ارزش در 15 دی ماه 1310 به شماره 84 در آثار ملّی به ثبت رسید.
مسجد جامع دزفول این مسجد، قدیمی ترین مسجد دزفول است که در مرکز شهر قرار دارد و یادگاری گرانبها از قرون اوّلیه اسلامی ( احتمالاً قرن سوّم ) است. معماری این مسجد از اصول کاخ ایوان کرخه، الگوبرداری شده است ایوان شرقی از بناهای دوران صفویه است. مرمت و گسترش بخش هایی از مسجد، در دوران صفویه و قاجار صورت گرفت. سبک معماری، شبستان، ستون‌های سنگی، آجرکاری و گچ بری‌های چشمگیر، این مکان را در جایگاه میراث فرهنگی ایران قرار داده است . این مسجد در 12 اسفندماه 1315 با شماره 287 در آثار ملّی به ثبت رسید.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری آرامگاه یعقوب لیث صفاری، سردار و اولین شهریار ایرانی پس از اسلام، در دوازده کیلومتری شرق دزفول واقع شده است. در محوطه آرامگاه بازمانده‌های شهر باستانی جندی شاپور دیده می‌شوند. آرامگاه با گنبدی مضرس شکل ساخته شده است. شهرت یعقوب لیث در رسمیت دادن زبان فارسی و احیای هویت ایرانی، در نیمه اوّل قرن سوم هجری است.
دزفول شهر سازه های آبی است، قدیمی ترین سیفون جهان در دوره ساسانی، قدیمی ترین سیستم آبرسانی رودخانه ای جهان و آسیاب‌های آبی در دزفول ، آثار تاریخی ارزشمندی هستند که قابلیت ثبت جهانی را دارند.
رودخانه «دز» با جلوه ای خیره کننده ، یکی از بی نظیر ترین نمادهای طبیعی ملی است که از میان شهر دزفول عبور می‌کند و تفریحگاه های ساحلی زیبایی را در مسیر خود ایجاد کرده است .
آبشار شِوی (shevi) در شمال دزفول با ارتفاع 85 متر و عرض 70 متر ، بزرگترین آبشار خاورمیانه است که یکی از زیباترین مناظر طبیعی ایران محسوب می شود. همچنین پارک جنگلی ملّی دز تنها بازمانده جنگل های نیمه گرمسیری است که در جنوب دزفول قرار دارد . این جنگل زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی است.
روستای سنگی لیوس، در شمال شهرستان، با بافت سنگی یکپارچه چند صد سال قدمت و معماری بی نظیر شکوه همزیستی با طبیعت را به نمایش می‌گذارد و روستای گردشگری پامنار با داشتن قلعه ی شاداب (بزرگترین قلعه طبیعی کشور) و دریاچه شهیون یکی از زیباترین دریاچه های جهان، از نظر گردشگری در کشور کم نظیر است.
دزفول یکی از قطب های مهم کشاورزی ایران است .خاک حاصلخیز و آب کافی شرایط مناسبی را برای کشت مرکبات ، صیفی جات و گل و گیاه فراهم کرده است . مرکبات دزفول بخصوص پرتقال از سالمترین و مرغوب ترین نوع مرکبات کشور محسوب می شوند . دزفول از نظر تولید گل های رز و مریم در کشور بالاترین رتبه را داراست. بخش عمده ای از تولیدات گل دزفول به سایر استان ها و خارج از کشور صادر می شوند.
بافت تاریخی دزفول شامل خانه‌ها، مساجد ، ساباط ها ، حمام ها و گذرگاه های قدیمی است که از نظر معماری یکی از ارزشمندترین بافت های تاریخی کشور است و تا کنون بیش از یکصد اثر ملی از آن به ثبت رسیده است. بافت آجری با معماری اصیل ایرانی و تزئینات زیبا ، دزفول را به «موزه آجری ایران» معروف کرده است.
صنایع دستی دزفول با قدمتی بس طولانی و پشتوانه ای غنی، ذوق و اصالت ایرانی را به نمایش می‌گذارد. دزفول در سه رشته خراطی، کپوبافی و ورشوسازی، در کشور موقعیت ممتازی دارد. هنرمندان دزفول در رشته ی خراطی موفق به دریافت مُهر اصالت از سازمان جهانی یونسکو شده‌اند.
همچنین در زمینه کپوبافی و ورشوسازی نیز با ارائه‌ی محصولاتی متنوع این شهرستان را به قطب مهمی از این صنایع تبدیل ساخته‌اند.
بقعه سبز قبا ـ آستانه متبرکه ی سبزقبا (برادر تنی امام رضا علیه السلام) یکی از مهمترین زیارتگاه های ایران است. این زیارتگاه مانند حرم حضرت معصومه در قم و شاه چراغ در شیراز ، دارای جاذبه های مذهبی و فرهنگی است که می تواند به عنوان چهارمین حرم معنوی کشور معرفی می‌شود.
شخصیت‌های نامدار دزفول ـ خاتم الفقهاء والمجتهدین شیخ مرتضی انصاری دزفولی، بنیانگذار فقه و اصول جعفری، اولین مرجع شیعیان در دنیای اسلام است که از عالمان بزرگ دزفول است. همچنین شاعران توانمندی چون ناهیدی و کاشف دزفولی نیز از بزرگان فرهنگ و ادب این سرزمین هستند که سروده هایی به زبان محلّی از آنها به جا مانده است.
قلم نی دزفول - یکی از کالاهای مهم تجاری است که از سیصد سال قبل در دزفول کشت می‌شود و به عنوان مرغوب ترین قلم نی در سطح ملّی و جهانی شناخته می‌شود . قلم نی دزفول در گذشته به کشورهای مثل ترکیه و چین صادر می شد و اکنون نیز به اغلب شهرهای ایران صادر می شود.
دزفول با اینکه قابلیت یک شهر ملی را دارد اما متأسفانه تاکنون به‌گونه‌ای شایسته معرفی نشده است. در وسایل ارتباط جمعی ، کتاب های درسی، مطبوعات و تورهای گردشگری نامی از دزفول نیست. شهری که ظرفیت‌های تاریخی، هنری و طبیعی آن می تواند جاذبه های گردشگری فراوانی را ایجاد کند و در نهایت شهری که می تواند به رونق اقتصادی کشور کمک کند.
به‌طوری که با وجود پنج هزار هکتار باغات کشت مرکبات این شهرستان هنوز نتوانسته مرکبات خود را با بسته بندی استاندارد به بازارهای جهانی صادر کند.
این درحالی است که مدیران و مسؤلین محلی و کشوری با شناخت ومعرفی جایگاه ملی دزفول و اجرای سیاست‌های صحیح می‌توانند در جهت شکوفایی ظرفیت های آن گام های مؤثری در جهت آبادانی این منطقه بردارند .
خیلی ممنون از این اطلاعات جامعی که ذکر کردید. 