تی‌ان‌تی، دلفین، دکس، پرنده، امگا، لنگر، بیسکویت، الماس، صلیب سرخ، سان شاین، هوندا، بمب‌بی، سوپرمن، دوقلو، قرص عشق، آدیداس، فرشته و شیطان و خیلی از اسامی دیگر، نام‌های سیاه و افیونی اکستازی یا همان داروی روانگردانی است که نخستین بار توسط انگلیسی‌ها برای کاستن از افسردگی سربازانشان در جنگ جهانی اول و تشویق آنها به حمله مورد استفاده قرار گرفت. دارویی که سالهاست بی‌محابا بین بخشی از نیروی جوان دست به دست می‌چرخد و پای ثابت برخی از مهمانی‌های آنها به شمار می‌رود و با نام اختصاری «اکس» نام برده می‌شود. روانگردانی که شکل خفیف‌تر شیشه است و بسته به میزان مصرف، اثرات مختلفی روی مغز برجای می‌گذارد.
به نوشته ایران، برخی پزشکان معتقدند از هرچهار نفری که حتی یک‌بار مصرف شیشه را امتحان کرده باشند یک نفر برای همیشه تعادل بخش‌هایی از مغزش را از دست می‌دهد.
البته اعتیاد به روانگردان‌ها تنها به اکستازی محدود نمی‌شود و مواد محرک به شکل‌ها و نام‌های مختلف از جمله قرص لاغری، میو میو، پان و شیشه نیز به صورت غیرقانونی درکشور تهیه و توزیع می‌شود و عوارض جسمی و آسیب‌های اجتماعی فراوانی را متوجه افراد و خانواده‌ها می‌کند.
آثار ویرانگر روانگردان‌ها حدود نیم تا یک ساعت پس از مصرف دارو شروع می‌شود و تا چند ساعت بعد با از دست رفتن سرخوشی اولیه به اوج می‌رسد و فرد رفته رفته احساس خستگی و افسردگی می‌کند. در مصارف ممتد، فرد دچار توهم می‌شود و با قرار گرفتن در فضاهای توهمی دست به حرکات خطرآفرین نظیر پریدن از بلندی و رانندگی پرسرعت یا پریدن به بیرون از خودرو در حال حرکت می‌زند.
پزشکان معتقدند اعتیاد به روانگردان‌هایی مانند شیشه، اکستازی و مصرف مکرر آن سبب از بین رفتن سلول‌های ترشح‌کننده سروتونین می‌شود. این سلول‌ها نقشی مهم در حالت روحی افراد، حافظه، یادگیری، درد و اشتها دارند و مصرف آنها موجب اختلال در حافظه، یادگیری، کم اشتهایی، افزایش احساس درد، افسردگی و اضطراب می‌شود.
این روزها علاوه برهشدارهای مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اعضا و دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز در طول ماه‌های اخیر از مرگ روزانه 9 معتاد در کشور خبر می‌دهند و بر اهمیت کنترل پدیده اعتیاد در کشور تأکید دارند.
در ایران آمار دقیقی از تعداد مصرف‌کنندگان موادمخدر صنعتی و روانگردان‌ها وجود ندارد، اما کم نیستند جرایم گوناگونی که طی شبانه روز در گوشه و کنار کشور رخ می‌دهند و منشأ بسیاری از این جرایم نیز به مصرف مواد روانگردان باز می‌گردد. مصرف کنندگانی که معمولاً در گروه‌های سنی 17 تا 28 قرار می‌گیرند البته این نکته به این معنی نیست که افراد خارج از گروه‌های سنی یاد شده در معرض خطر قرار ندارند.
موضوعی که دبیرکل شبکه سازمان‌های غیردولتی کاهش تقاضای مواد مخدرغرب آسیا و آسیای میانه، عباس دیلمی‌زاده در این باره به ایران می‌گوید: مصرف آمفتامین‌ها از سال 1385 در ایران رواج پیدا کرد. ماده مخدری که ابتدا به دلیل گرانی تنها توسط عده‌ای معدود از معتادان با درآمدهای بالا مصرف می‌شد اما اندک اندک با کاهش قیمت شیشه و افزایش قیمت دلار در بازارهای جهانی، مصرف‌کنندگان مواد سنتی نیز به سمت استفاده از ماده مخدر آمفتامین‌ها سوق داده شدند.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، رشد تولید هروئین درکشور افغانستان و رواج لابراتوار تولید، پیش سازهای آمفتامین است که بشدت درمرز چین و افغانستان در حال ازدیاد هستند. این نکات موجب شده تا مصرف هروئین بار دیگر در کشورما مورد توجه معتادانی قرار گیرد که معمولاً از طیف سنتی مواد مخدر استفاده می‌کردند و می‌طلبد تا مسئولان پیگیری لازم را در این باره انجام دهند.
دبیرکل شبکه سازمان‌های غیردولتی، کاهش تقاضای مواد مخدرغرب آسیا و آسیای میانه در بخش دیگری از گفته‌هایش به راهکارهایی که درمورد مقابله با مصرف آمفتامین‌ها بویژه شیشه مطرح است اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که ما نیاز به یک مدیریت سیستمی در خصوص کاهش تقاضا در حوزه مصرف مواد مخدر داریم.
دیلمی‌زاده اضافه می‌کند: به نظر می‌رسد برای برون رفت از این مشکلات باید برنامه‌هایی را که به سمت کاهش تقاضا و یا الگوهای کم خطرتر تمایل دارد دنبال کنیم تا به نتیجه مطلوب برسیم، زیرا نمی‌توان پدیده اعتیاد را به شکل کلی از میان برد.
وی با اشاره به تجارب مثبت کشورهایی مانند چک یادآور می‌شود: <در طول سال‌های اخیر اغلب برنامه‌های کاهش آسیبی که در کشور ما دنبال می‌شده عمدتاً به سمت مواد مخدر سنتی و کاهش آن تمایل داشته است و برنامه‌ای برای کنترل مواد صنعتی وجود نداشته است.>
دیلمی‌زاده اضافه می‌کند: این در حالی است که براساس برخی سیاست‌های کلی نظام که در سال 85در عرصه مبارزه با مواد مخدر ابلاغ شده است تأکید ویژه‌ای در مورد حرکت به سوی مواد مخدر کم خطر و کم مصرف شده بود. سیاست‌هایی که اگر جدی گرفته شوند می‌تواند از رشد پدیده اعتیاد در جامعه جلوگیری کند.
در این بین جامعه شناسان نیز در مورد شیوع اعتیاد به مواد مخدر صنعتی در جامعه جوان ایرانی هشدار می‌دهند و معتقدند خانواده‌ها نقش بسیاری در جلوگیری از آلودگی جوانان برعهده دارند و به نوعی پرچمدار مبارزه با اعتیاد محسوب می‌شوند.
دکتر مینو سادات رضایی، جامعه‌شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه در گفت‌و‌گو با ایران، ارتباط نزدیک و صمیمی با جوانان، شناخت علایق و دلبستگی‌های آنان، پر کردن خلأهای موجود عاطفی در زندگی آنها، درک حساسیت فوق‌العاده جوانان، خودداری از وارد آوردن فشارهای غیرمتعارف در حوزه تحصیل و کار، کنترل غیرپلیسی جوانان، نظارت برنوع روابط آنان با دیگران و تأثیرگذاری مثبت بر شکل‌گیری این روابط را راهکاری مؤثر در برخورد با پدیده اعتیاد بویژه در نسل جوان می‌داند.
وی، کمک به جوانان در حل مشکلات خاص‌شان، اعتماد به آنها و مشارکت دادن آنان در تصمیم‌گیری‌های گوناگون مربوط به خانواده را از دیگر راهکارهایی برمی‌شمارد که موجب می‌شوند تهدیدپذیری جوانان از ناحیه موادمخدر و قرص‌های روانگردان رو به کاهش گذارد.
این جامعه شناس با اشاره به تجربیات خود در برخورد با نسل جوان جامعه ایرانی توضیح می‌دهد: <پیوند فکری و مشاوره‌ای والدین با فرزندان در هیچ‌یک از مراحل زندگی نباید قطع شود. اگر پدرها و مادرها فکر می‌کنند که جوانان بزرگ شده‌اند و می‌توانند بدون تکیه بر آنها خود را در جامعه اداره کنند باید بدانند مشکلات و تهدیدکننده‌ها نیز در یک قواره نمی‌مانند و آنها نیز رشد می‌کنند.>
دکتر سهیل رضوانی، روانشناس و عضو هیأت علمی دانشگاه نیز با تأکید براهمیت نقش خانواده، کارکرد خانواده، مدرسه و دانشگاه، پلیس، دستگاه قانونگذاری و دیگر مراجع ذی‌صلاح در هدایت جوانان می‌گوید: این نهادها به موازات یکدیگر قرار گرفته‌اند و هر کدام نقش دیگری را تکمیل می‌کنند.
وی راه‌اندازی مراکز مشاوره خاص، همکاری رسانه‌ها بویژه صدا و سیما در اطلاع‌رسانی از معایب روانگردان‌ها را از جمله راهکارهایی می‌داند که در کنار ایجاد شغل و فراهم آوردن شرایط تحصیلی و معیشتی می‌تواند جوانان را از گرایش به اعتیاد بازدارد.
او اضافه می‌کند: برخورد با سوداگران مرگ، برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت نوجوانان و جوانان بویژه دانش‌آموزان و دانشجویان، اضافه کردن آموزش‌های لازم درباره آسیب‌های اجتماعی به کتب درسی، کنترل مراکز آموزشی و دیگر محل‌های تجمع جوانان و پاکسازی این اماکن از وجود عوامل توزیع و دست‌اندرکار فروش مواد روانگردان و اطمینان از پاک بودن این اماکن، تقویت پلیس و آموزش نیروهای مجرب، تصویب قوانین بازدارنده از جرایمی نظیر خرید و فروش مواد روانگردان و دیگر مواد مخدرها، پشتیبانی قضایی مورد نیاز برای تشدید کنترل مرزها و مبادی ورودی مواد روانگردان، تصویب قوانین مورد نیاز برای تشدید برخورد با عوامل دست‌اندرکار توزیع مواد روانگردان و فروشندگان جزء و کل اقدامات فرهنگی کارشناسی شده، از جمله راهکارهایی هستند که بی‌توجهی به آنها صدمات مادی و معنوی جبرا‌ن‌ناپذیری بر پیکره اجتماع وارد خواهد کرد.
