١٩ فوريه ٢٠١٧ در پنجاه و سومين اجلاس امنيتي مونيخ، الاخضر الابراهيمي (وزير امور خارجه پيشين الجزاير) و ارنستو زديلو (٥٤ امين رييس‌جمهور مكزيك) ميزبان نشست تخصصي با عنوان توافقنامه هسته‌اي ايران: معامله‌اي كه ارزش حفظ شدن را دارد؟ برگزار كردند. به اين نشست تخصصي شاهزاده تركي بن فيصل بن عبدالعزيز (رييس سابق سازمان اطلاعات عربستان سعودي و سفير سابق اين كشور در واشنگتن و لندن) و شيخ حمد بن جاسم بن جبر آل ثاني (نخست‌وزير سابق قطر) پيوستند.
هدايت اين نشست تحليلي را بروس جونز از موسسه بروكينگز بر عهده داشت. بروس جونز در ابتداي اين برنامه خطاب به حاضران در جلسه گفت: توافق هسته‌اي با ايران كه يك سال پيش اجراي آن با موفقيت آغاز شد، دستاورد دولت باراك اوباما (رييس‌جمهور سابق ايالات متحده) است. دونالد ترامپ، زماني كه براي حضور در كاخ سفيد رقابت مي‌كرد گفته بود كه در روز نخست اين توافق را پاره مي‌كند اما رييس‌جمهور دونالد ترامپ از زمان حضور در كاخ سفيد اظهارنظرچنداني در خصوص برخورد با توافق نكرده است اما از اظهارنظر اعضاي كابينه وي مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه دولت وي به دنبال اجراي سختگيرانه برجام يا تشديد فشارها بر ايران به اسم ديگري است. در ادامه اين جلسه، جونز به معرفي سخنران‌هاي اين نشست پرداخت و از ابراهيمي و زديلو با عنوان اعضاي گروه الدرز (The Elders) نام برد. گروه الدرز، سازمان غير دولتي بين‌المللي است كه از چهره‌هاي شاخص بين‌المللي و مقامات ارشد اسبق جهان از جمله دولتمردان بزرگ و فعالان حقوق بشر و فعالان صلح در سال ٢٠٠٧ توسط نلسون ماندلا تشكيل شد. اعضاي اين گروه خودشان را از رهبران مستقل جهان مي‌دانند كه براي صلح و حقوق بشر تلاش مي‌كنند. هدفي كه نلسون ماندلا براي اين گروه تعريف كرده است استفاده از مجموع هزاران سال تجربه براي حل و فصل مشكلات بي‌شمار جهان مانند تغييرات جوي، ايدز، فقر و كمك به حل برخي منازعات بين‌المللي است. جونز نخستين سوال را از اعضاي نشست اينگونه مطرح كرد: چگونه مي‌توان توافق هسته‌اي با ايران را حفظ كرد؟
دولت ترامپ برجام را اجرا مي‌كند
ارنستو زديلو پاسخ به اين سوال را با اشاره‌اي به تاريخچه تلاش‌هاي گروه الدرز براي شكل‌گيري مذاكرات جديد ميان دولت يازدهم در ايران و دولت باراك اوباما آغاز كرد و گفت: در تابستان سال ٢٠١٣، گروه الدرز در واشنگتن دور هم جمع شدند و فرصتي دست داد تا گروه الدرز به همراه جيمي كارتر، رييس‌جمهور سابق ايالات متحده كه زماني عضو اين گروه بود با جان كري وزير امور خارجه امريكا ديدار كنند.
در آن زمان تنها چندهفته از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در ايران و به روي كار آمدن دولت جديد (حسن روحاني) گذشته بود. طبيعتا يكي از موضوعاتي كه درباره آن صحبت كرديم مساله ايران بود. ما به دولت وقت ايالات متحده پيشنهاد كرديم با توجه به اينكه چهره‌هاي جديدي در ايران به روي كار آمده‌اند، با آنها وارد مذاكره شود و تاكيد كرديم كه فرصتي معنادار و ارزشمند براي تلاش در راستاي حفظ صلح بين‌المللي به وجود آمده است. در همان جلسه به اين مساله هم اشاره كرديم كه باراك اوباما، رييس‌جمهور وقت ايالات متحده با دستور كار ممانعت از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي به كاخ سفيد آمده است البته در آن زمان هيچ كدام از ما نمي‌دانستيم كه جان كري نيز خوشبختانه به اين مساله فكر كرده و كارهايي هم پشت پرده در اين مسير انجام داده است. چندماه بعد در نوامبر مذاكرات هسته‌اي با ايران وارد مرحله جديدي شد و گروه الدرز نيز در ٢٠١٤ سفري به ايران داشت. ما در جريان ديدارهايي كه با مقام‌هاي ارشد ايران جز رهبري اين كشور داشتيم به آنها گفتيم كه اميدوار هستيم در مذاكرات هسته‌اي جدي باشند و اين دور از رايزني‌هاي جديد به نتيجه برسد.
رييس‌جمهور سابق مكزيك در ادامه با اشاره به خرسندي گروه الدرز از حصول توافق هسته‌اي افزود: با توجه به استانداردهايي كه ما در گروه داريم اين مذاكرات را موفقيت آميز و نتيجه آن را كاملا راضي‌كننده مي‌دانيم. ما اين مذاكرات را دستاوردي مهم براي منع اشاعه تسليحات مي‌دانيم و به آن احترام مي‌گذاريم. طبيعي است كه گروه الدرز نيز در چند وقت اخير از اظهاراتي كه حيات توافق هسته‌اي را تهديد مي‌كند، نگران شده است. از اظهاراتي كه دونالد ترامپ در مقطع نخست به‌عنوان كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري در امريكا و سپس در جايگاه رييس‌جمهور اين كشور درباره توافق هسته‌اي بر زبان آورد، نگران شديم. ما اصرار داريم كه توافق به دست آمده، خوب است و بايد از سوي تمام طرف‌هاي درگير در آن رعايت شود. من روز گذشته به سخنان مايك پنس، معاون رييس‌جمهور ايالات متحده در مونيخ گوش دادم كه گفت: ايالات متحده به تلاش‌هاي خود براي اطمينان حاصل كردن از اينكه ايران هيچگاه به تسليحات هسته‌اي دست پيدا نخواهد كرد و نمي‌تواند متحدان ما در منطقه را تهديد كند، ادامه خواهد داد. من فكر مي‌كنم اين تعهد يكي از آن مواردي است كه دولت امريكا مي‌تواند به آن وعده عمل بپوشاند. هر دولتي كه به روي كار مي‌آيد وعده‌هايي مي‌دهد و از تعهدهايي سخن مي‌گويد كه برخي از آنها قابل اجرا است و برخي از آنها هيچگاه اجرايي نخواهد شد. اين يك مورد، تعهدي است كه دولت جديد امريكا براي عمل به آن نياز به هيچ گونه هزينه كردني ندارد زيرا درحال حاضر توافق هسته‌اي را به عنوان ابزاري براي محقق شدن اين تعهد در اختيار دارد. عضو ارشد گروه الدرز در ادامه با اشاره به اينكه پيش بيني تصميم اجرايي ترامپ درباره برجام كار آساني نيست، گفت: ترامپ در يكي از اظهارات خود درباره ايران در ماه مارس سال ٢٠١٦، لحن بسيار منفي داشته و گفته بود كه اولويت شماره يك من در دولت اين خواهد بود كه توافق هسته‌اي افتضاح به دست آمده با ايران را از ميان بردارم. اما نكته جالب اينجاست كه وي در همان سخنراني تاكيد مي‌كند كه نخستين كاري كه بايد انجام بدهيم اين است كه كاري بكنيم كه ايران به تعهدات داده شده در توافق كاملا متعهد باقي بماند. بنابراين مي‌بينيد كه در يك سخنراني واحد وي همزمان از اين توافق به‌شدت بدگويي مي‌كند اما مي‌گويد بايد از اجراي آن توسط ايران هم مطمئن شويم. اظهارات اخير ركس تيلرسون وزير امور خارجه جديد امريكا و مايك پنس معاون اول رييس‌جمهور نشان مي‌دهد كه دولت امريكا دنبال تداوم اجراي برجام است. آنها برجام را اجرا مي‌كنند چرا كه برجام، توافقي خوب براي امريكا و ايران و صلح بين‌المللي است. اين بدان معنا نيست كه امريكا و ايران در ساير حوزه‌ها نيز با هم كنار خواهند آمد اما من فكر مي‌كنم كه توافق هسته‌اي، توافق خوبي است. امروز هركسي مي‌تواند ادعاي كارشناسي هسته‌اي كند و در مورد اينكه چه چيزهاي ديگري قابل دسترسي در اين توافق بود، ساعت‌ها سخنراني كند اما به نظر من نكته‌اي كه بايد به آن توجه شود اين است كه بدانيد ايران در سال ٢٠١٣ در فناوري هسته‌اي در چه جايگاه و چه وضعيتي قرار داشت و البته مي‌توانيد اندكي زمان را به عقب‌تر بازگردانيد و به سال ٢٠٠٣ برويد كه برنامه هسته‌اي ايران بسيار تا بسيار نوپا بود و ايران در همان زمان هم پيشنهاد مذاكره در اين خصوص را به غرب داده بود. پيشنهادي كه در آن زمان پذيرفته نشد.
پاره كردن برجام كمكي به ثبات خاورميانه نمي‌كند
در ادامه اين نشست، شيخ حمدبن جاسم بن جبر آل ثاني با سوال مجري با محوريت چرا بايد به توافق هسته‌اي پايبند ماند، روبه رو شد. نخست‌وزير سابق قطر در پاسخ اشاره‌اي به سخنان ارنستو زديلو كه توافق هسته‌اي را توافقي خوب خوانده بود، كرد و گفت: درحال حاضر براي اظهارنظر درباره اينكه اين توافق خوب بود يا بد بود، بسيار دير شده است. آنچه كه امروز بايد بگوييم اين است كه اين توافق براي منافع منطقه و براي ثبات در اين منطقه بسيار مهم است. منطقه ما به چنين توافقي نياز داشت چرا كه اين توافق به توسعه ثبات در منطقه كمك شاياني كرد. حفظ توافق هسته‌اي با ايران و همزمان نظارت بر اجراي آن توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و تمام اعضاي ١+٥ بسيار مهم است. منطقه ما در حال حاضر با چالش‌هاي بسياري روبه رو است و اگر ما از پاره كردن توافق هسته‌اي صحبت كنيم، هيچ كمكي به برقراري ثبات در منطقه نخواهد شد.
حفظ و اجراي توافق هسته‌اي با ايران يك اولويت است
وزيرامور خارجه سابق قطر در ادامه با اشاره به بحران‌هايي كه منطقه با آن روبه رو است، گفت: يكي از چالش‌هاي جدي تروريسم است و ديگري تعداد بالاي كشورهاي فروپاشيده (Failing states) در اين منطقه است. در چنين شرايطي بايد براي منطقه اولويت بندي‌هايي صورت بگيرد. يكي از اولويت‌هاي ما اين است كه توافق هسته‌اي با ايران را حفظ كنيم و بر نظارت بر اجراي دقيق آن ادامه دهيم. چيزي كه بسيار مهم است اين است كه ايراني‌ها بايد بدانند كه توافق هسته‌اي چتر محافظتي براي ساير فعاليت‌هاي آنها در منطقه كه مي‌تواند ثبات را تحت تاثير قرار دهد نيست. اين توافق هسته‌اي بايد ايران را تشويق كند كه بازيگري در منطقه باشد چرا كه بازيگران مهمي در حوزه شوراي همكاري خليج فارس قرار دارند. درحال حاضر ما در نقطه‌اي قرار داريم كه بايد فوريت‌هاي منطقه را لحاظ كنيم. فوريت امروز منطقه اين است كه ايران بداند نمي‌تواند و نبايد از اين توافق هسته‌اي براي تحت الشعاع قرار دادن ساير رخدادهاي حياتي در منطقه استفاده كند. سوژه رايزني‌هاي ما با ايران كه همسايه ما است فعاليت‌هاي منطقه‌اي اين كشور و البته پرونده‌هاي مهم مانند يمن، سوريه، عراق و لبنان است.
ايران و شوراي همكاري بايد به درك مشترك برسند
نخست‌وزير سابق قطر در ادامه سخنانش با تاكيد بر حمايت از حفظ توافق هسته‌اي با ايران گفت: ما از پذيرش اين مساله كه ايران بخشي از منطقه خاورميانه است حمايت مي‌كنيم و تاكيد دارم كه ما و ايراني‌ها بايد وارد گفت‌وگوهاي منصفانه شويم. ما سال‌هاست كه تلاش مي‌كنيم با ايران وارد اين فاز شويم اما مساله همواره اين بوده كه آيا فشاري در اين خصوص وجود دارد يا خير؟ ما دوست داريم كه نياز به گفت‌وگوي منصفانه به درك مشتركي در هر دو سو (ايران و كشورهاي عضو شوراي همكاري) بدل شود اما در فضايي كه هيچ‌گونه فشاري نه از جانب ما و نه از جانب ايراني‌ها وجود نداشته باشد.
شوراي همكاري حمايت خود از برجام را علني اعلام كرد
تركي فيصل به عنوان چهارمين سخنران اين نشست اظهارات شيخ حمد درباره توافق هسته‌اي با ايران را تاييد كرد و افزود: عربستان سعودي و شوراي همكاري حمايت خود از اين توافق هسته‌اي را علنا اعلام كرده بودند. ما حمايت قاطع خود را بارها و بارها تكرار كرديم. هيچگاه ترديدي براي پذيرش اين توافق هسته‌اي به شكلي كه درحال حاضر وجود دارد از سوي عربستان سعودي و شركايش در شوراي همكاري وجود نداشته و ما اميدوار هستيم كه ايران به تمام تعهدات خود در اين توافق هسته‌اي پايبند باشد. يكي از بندهاي اين تعهد هم مساله آزمايش‌هاي موشكي است كه همچنان مورد سوال و اجراي آن محل شك و ترديد و بحث ميان ايران و ديگر اعضاي ١+٥ است. همانطور كه شيخ حمد هم اشاره كرد حفظ و اجراي برجام يكي از اصولي‌ترين ابزارها براي برقراري امنيت و ثبات در منطقه ما است.
با برجام غني‌سازي در ايران ادامه يافت
تركي فيصل در ادامه سخنانش از بحث درباره مقبوليت توافق هسته‌اي در ميان شوراي همكاري فاصله گرفت و با ورود به حوزه جديدي از مساله هسته‌اي در منطقه خاورميانه افزود: ما در عربستان سعودي و شايد برخي نقاط ديگر از جهان مي‌بينيم كه اين توافق همچنان به ايران اجازه غني‌سازي اورانيوم را داده است و اين درحالي است كه حد و حدود و ميزان غني‌سازي اورانيوم كه در معاهده منع تكثير تسليحات هسته‌اي (ان پي تي) به آن اشاره شده براي تمام امضاكنندگان اين معاهده لازم الاجرا است. يكي از كارهايي كه اين توافق انجام نداد اين بود كه ساير اعضاي حاضر در منطقه به خصوص اسراييل را در خصوص مساله غني‌سازي مخاطب قرار نداد. در چنين شرايطي توافق هسته‌اي با ايران كه ملزومات خودش را دارد به ما اين اجازه را نمي‌دهد كه راحت عقب بنشينيم و بگوييم مساله هسته‌اي در منطقه پايان يافت. ما بايد فراتر از اين توافقنامه حركت كنيم.
بايد در خاورميانه منطقه عاري از سلاح هسته‌اي كه اسراييل را هم شامل شود، ايجاد كرد
سفر سابق عربستان سعودي در واشنگتن در ادامه سخنانش تلاش كرد توجه همگان را به زمان انقضاي برجام جلب كند و گفت: هيچ كس نمي‌داند كه اين توافقنامه ١٠ سال طول خواهد كشيد يا ١٢ سال يا ١٥ سال؟ پاسخ به زمان انقضاي آن نيز به مخاطبي بستگي دارد كه با او صحبت مي‌كنيد. (اشاره وي به تعابير متفاوت از زمان تعيين شده براي اجراي برجام از سوي طرف‌هاي مختلف حاضر در مذاكرات يعني ايران و ١+٥ است) اما ١٠ يا ١٥ سال به چشم برهم زدني مي‌گذرد و ما بايد زماني كه اعتبار اين توافقنامه به اتمام رسيد درباره اين مسائل و دغدغه‌ها دوباره صحبت كنيم. آيا ايران پس از اين بازه زماني به سمت بمب هسته‌اي خواهد رفت؟ من نمي‌دانم اما ما بايد از اين بازه زماني موجود كه مي‌تواند ١٠ يا ١٥ سال باشد استفاده كنيم و مطمئن شويم كه هيچ كشوري در خاورميانه نه فقط ايران نمي‌تواند توانايي توليد بمب هسته‌اي داشته باشد يا حتي فراتر از اين توانايي بمب هسته‌اي را مستقر كند و اين كاري است كه اسراييل انجام داده است. هرچند تلاش‌هاي ١+٥ در عدم دستيابي ايران به تسليحات هسته‌اي در ١٠ تا ١٥ سال آينده موفق بوده است اما ما بايد از اين زمان جلوتر برويم و با برقراري منطقه عاري از سلاح كشتارجمعي و تسليحات هسته‌اي در خاورميانه از عدم استقرار اين تجهيزات در منطقه مطمئن شويم. پيشنهاد برقراري چنين منطقه‌اي در خاورميانه در سال ٢٠١٠ به كنفرانس بازبيني معاهده منع تكثير تسليحات اتمي در سازمان ملل داده شد. تشكيل منطقه عاري از سلاح كشتار جمعي تنها تضميني براي اين است كه هيچ كشوري در منطقه از اين خط قرمز عبور نخواهد كرد. اين همان مسووليتي است كه ما بايد امروز با بهره‌برداري از تاريخ دوام توافق هسته‌اي با ايران آن را به انجام برسانيم. ما بايد از همين امروز طرح منطقه عاري از سلاح كشتارجمعي را كليد بزنيم و البته كه بايد طرح جامعي باشد كه تمام كشورهاي منطقه را شامل شود. شكل‌گيري چنين منطقه‌اي در امريكاي لاتين سابقه دارد و كار چندان پيچيده‌اي نيست. بايد توافق هسته‌اي با ايران را به شالوده‌اي براي تشكيل منطقه عاري از سلاح كشتارجمعي در خاورميانه بدل كنيم و اين به نظر من تنها راه براي كنترل كردن ميزان غني‌سازي اورانيوم در منطقه و حتي استفاده بهينه از انرژي صلح آميز هسته‌اي است.
ادعاي قدرت‌هاي هسته‌اي جهان را باور كرديم!
الاخضر الابراهيمي سخنان خود را با بيان سابقه خود در كمپين نه به سلاح اتمي آغاز كرد و گفت: من يك جنگجوي قديمي در جبهه خلع سلاح هسته‌اي هستم. وقتي برتراند راسل براي تحقق اين مساله در لندن راهپيمايي به راه مي‌انداخت من حامي جوان وي بودم. لذا از شنيدن سخنان دوستان به خصوص تركي فيصل در زمينه ضرورت تداوم روند خلع سلاح هسته‌اي خرسند شدم. زماني كه در گذشته‌اي نه چندان دور قدرت‌هاي هسته‌اي در جلسات برگزار شده در ژنو به ما مي‌گفتند دليلي براي نگراني از تسليحات هسته‌اي ما وجود دارد و به زودي آنها را از ميان برمي‌داريم ما در عين سادگي باور كرديم و هر توافقنامه‌اي را كه جلوي ما گذاشتند و از ما خواستند امضا كرديم.
برجام را نمي‌توان پاره كرد
ابراهيمي كه در فاصله سال‌هاي ٢٠١٢ تا ٢٠١٤ نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در امور سوريه بود، در ادامه به برجام اشاره كرد و گفت: امروز ما توافق بسيار خوبي ميان ايران و ٦ كشور ديگر داريم. برخي بحث‌ها در خصوص پاره كردن يا نكردن اين توافق مي‌شود اما بايد توجه داشت كه برجام يك توافق چندجانبه است و البته مي‌توان آن را توافقي بين‌المللي هم خواند چرا كه به شوراي امنيت ارجاع داده شده و توسط اين شورا مورد تاييد و تقويت قرار گرفته است. بنابراين يك توافق بين‌المللي است كه البته هركسي بخواهد مي‌تواند از آن خارج شود اما كسي نمي‌تواند آن را پاره كند. اگر در منطقه خاورميانه بتوانيم به سمت مسيري برويم كه تركي فيصل از آن سخن گفت (تشكيل منطقه عاري از سلاح كشتار جمعي) بسيار خوب و مفيد خواهد بود اما من فكر مي‌كنم كه آنچه بايد در اين منطقه انجام دهيم اين است كه از برجام و توافق هسته‌اي براي حل مشكلات و اختلاف‌هاي‌مان استفاده كنيم. ما چالش‌هاي جدي و تنش‌هاي جدي در منطقه داريم. ليبي، عراق، سوريه و يمن تنها چندمورد از چالش‌ها هستند و ما بايد كار بيشتري براي مهار اين شرايط انجام دهيم. در خارج از جهان عرب نيز ما تركيه و ايران را داريم كه عضوي از منطقه ما هستند و ما بايد به سمت تعامل با آنها و رايزني با آنها درباره مسائل حياتي منطقه حركت كنيم.
بيماري اصلي سوريه داعش نيست!
در ادامه اين نشست مجري برنامه از تركي فيصل سوال كرد كه آيا مساله اجراي توافق هسته‌اي و فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران و رقابت‌هايي كه در منطقه وجود دارد را موازي با هم مي‌بينيد يا دو مساله جدا و منفك از هم ؟ رييس سابق استخبارات سعودي در پاسخ گفت: در منطقه ما همه‌چيز با هم در ارتباط است و همزمان هيچ‌وقت نمي‌توان تصور كرد كه آنچه در منطقه ما رخ مي‌دهد تاثيري بر ساير مناطق نخواهد گذاشت. كشورهاي ازهم پاشيده، چالش اصلي و بزرگ منطقه ما هستند. عراق، سوريه و يمن كشورهايي هستند كه همه از آنها تاثير مي‌پذيرند و البته در آنها هم سود و منفعتي دارند اما مهم‌ترين مساله اين است كه تروريست‌ها هم از وضعيت آشفته در اين كشورها بهره برده‌اند. در سوريه، النصره و القاعده و داعش كه من ترجيح مي‌دهم آنها را فاحش بخوانم -كه در عربي به معناي قبيح است - از تنش و نابساماني اوضاع دولتي استفاده كردند. در يمن گروه شبه‌نظامي كه از مدل حزب‌الله لبنان الگوبرداري كرده است از شرايط استفاده كرد و در لبنان نيز يك گروه شبه‌نظامي (اشاره به حزب‌الله لبنان) قدرتي فراتر از قدرت دولت مركزي پيدا كرده است. سامان بخشيدن به اوضاع كشورهاي ازهم فروپاشيده تنها راه براي پايين كشيدن تروريست‌ها در اين كشورها است. بايد فعاليت‌هاي شبه‌نظاميان چه شيعه و چه سني در منطقه ما ريشه‌كن شود. بهترين نمونه عراق است كه در سايه دولت نوري مالكي به يك كشور ازهم فروپاشيده بدل شد. جمعيت قابل توجهي از اهل سنت عراق با سياست‌هاي نوري مالكي مخالفت بودند و همين سياست‌ها منجر به شكل‌گيري فاحش (داعش) در عراق شد و موصل در اختيار اين گروه قرار گرفت. اين روزها با جانشيني حيدرالعبادي به جاي نوري مالكي ما شاهد بيرون رانده شدن داعش از عراق هستيم. در سوريه بيماري اصلي فاحش (داعش) و ترويست‌ها و شبه‌نظامياني نيستند كه توسط ايران مورد حمايت قرار مي‌گيرند بلكه بيماري اصلي در دمشق است. اگر شما بتوانيد دولت در دمشق را كه از هم پاشيده شده است سر و سامان بدهيد، مي‌توانيد با اثرات و تبعات اين بيماري نيز مقابله كنيد. اگر اوضاع در دمشق، صنعا و طرابلس را بهبود ببخشيد، مي‌توانيد ساير چالش‌ها را هم حل و فصل كنيد.
نه تندروي بوش نه تعلل‌هاي اوباما
شيخ حمد بن جاسم در ادامه اين نشست در پاسخ به اين سوال كه آيا در سايه دولت جديد امريكا فرصت‌هايي براي حل و فصل مسائل منطقه‌اي ايجاد شده است يا خير؟ گفت: من ترجيح مي‌دهم مساله را از اندكي آن‌سوتر ببينم و قبل از اينكه به دولت ترامپ يا سياست‌هاي اوباما بپردازم به دولت جورج بوش پسر و سياست‌هاي او نگاهي بيندازم. من هميشه گفته‌ام كه دولت جورج بوش در منطقه فعاليت‌هايي شديدي داشت كه من از آنها با عنوان فعاليت‌هايي با ولتاژ بالا ياد مي‌كنم و اين در حالي بود كه دولت باراك اوباما فعاليت‌هاي منطقه‌اي با ولتاژ بسيار پايين داشت. ما در منطقه به ميانه‌روي نياز داريم كه نه تندروي بوش را شامل شود و نه كم‌كاري‌هاي اوباما را. نمي‌توانم براي بيان درستي يا اشتباهي سياست‌هاي ترامپ در منطقه به نطق‌هاي وي در زمان رقابت‌هاي انتخاباتي يا به صحبت‌هايش در روزهاي نخست حضور در كاخ سفيد استناد كنم، بايد منتظر ماند و ديد كه وي روي زمين چه گام‌هاي اجرايي برمي‌دارد. در برخي از كشورهاي منطقه فشارهاي دولت‌هاي متفاوت امريكا نتايج مثبتي داشته است اما دولت جديد امريكا مي‌گويد كه برخي رويكردهاي دولت قبلي را قبول ندارد و به دنبال اجرايي كردن سياست‌هاي جديد است. آنچه كه من توصيه مي‌كنم اين است كه منطقه به تندروي امريكا در سايه رويكرد جديد دولت تازه نفس نيازي ندارد.
اطمينان صد در صدي به امريكا يا اروپا در منطقه نداريم
شيخ حمد با اشاره به نياز منطقه به اجراي دقيق برجام، افزود: ايران بايد در برخي از سياست‌هاي منطقه‌اي‌اش بازنگري كند. در دولت جورج بوش و اوباما اشتباهاتي در منطقه صورت گرفت. در منطقه بي‌ثباني و ناامني وجود دارد و اگر درمورد گروه‌هاي تروريستي مانند داعش حرف مي‌زنيم برخي از آن به دليل اداره مسايل در منطقه است. صراحتا بگويم كه ما نمي‌خواهيم براي حل و فصل مسائل منطقه‌اي ١٠٠ درصد به امريكا يا اروپا تكيه كنيم، بلكه مي‌خواهيم آنها مشكلات را درك كنند و در درمان صحيح اين مشكل به ما كمك كنند. درمان صحيح هم حل مسائل در سوريه و در يمن است.
امريكا بايد با بازيگران منطقه‌اي مشورت كند
شيح حمد كه كشورش از اعضاي شوراي همكاري خليج فارس است در ادامه سخنانش به انتقاد از رويكرد منطقه‌اي ايران پرداخت و افزود: ايران بايد بپذيرد كه در اين منطقه با ساير بازيگران همفكري و همكاري كند. چالش امروز نيز اين است كه امريكا بايد رويكردي را در منطقه تعريف كند كه در سايه آن با بازيگران منطقه‌اي همفكري و همراهي كند و نه اينكه نسخه و رويكرد واحدي را به تنهايي در منطقه ما پيش ببرد.
به اوباما گفتيم ١+٥ را به ٢+٥ تبديل كند
شيخ حمد كه در ابتداي سخنانش تاكيد كرده بود براي خوب يا بد خواندن توافق هسته‌اي دير شده است، گفت: زماني كه اوباما با ايران مذاكرات هسته‌اي را آغاز كرد به او گفتيم كه شما در مقابل ايران ١+٥ را نشانده‌ايد آن را به ٢+٥ تبديل كنيد و شوراي همكاري را به شريكي براي خودتان و ايران در اين توافق بدل كنيد. با اين كار شما به شوراي همكاري اين اطمينان را مي‌دهيد كه توافق در راستاي منافع كل منطقه است. مشكل اينجا است كه كشورهاي منطقه هيچ خبري از جزييات اين توافق نداشتند مگر زماني كه توافق به دست آمد و اين همان مساله‌اي بود كه برخي از اعضاي منطقه را به اين توافق بدبين كرد. اين تجربه عبرتي شد و نشان داد كه نبايد هيچ تصميمي چه درباره صلح و چه درباره جنگ در منطقه بدون مشورت كردن و دخيل كردن اعضاي آن به خصوص شوراي همكاري اتخاذ شود.
ترامپ غر مي‌زند اما با يوكيا آمانو تماس هم نگرفته است
در ادامه اين نشست ارنستو زديلو، عضو گروه الدرز با اشاره به اينكه براي بررسي دستاوردهاي توافق هسته‌اي با ايران نيازي نيست در جهان مفروضات قدم بزنيم، گفت: از عمر اين توافق يك سال گذشته و ايران به تمام تعهدات خود پاسخ داده است و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم نظارت كامل بر اجراي اين توافق را برعهده دارد. براي اطمينان از اجرا نيز بهترين راه اين است كه مطمئن باشيم آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به مسووليت نظارتي خود كاملا عمل مي‌كند و ابزار لازم براي اين نظارت را هم در اختيار دارد. يوكيا آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اخيرا حرف خوبي زده و گفته است كه دولت ترامپ انتقادهاي بسياري به برجام وارد مي‌كند اما تاكنون هيچ تماسي با ما درخصوص اين توافق يا شكايت از چند و چون اجراي آن نگرفته است.
برجام را نعمتي براي منطقه بدانيم
ايراني‌ها نيز از عدم وفاي به عهد طرف مقابل به تعهدات خود در برجام گلايه دارد. اين جمله‌اي بود كه اخضر ابراهيمي ادامه سخنانش در اين نشست را با آن آغاز كرد و گفت: فكر نمي‌كنم راستي‌آزمايي اجراي تعهدهاي دو طرف كار سختي باشد و البته مي‌توان گفت كه در اين مدت بدنه توافق حداقل از سوي دو طرف اجرايي شده است. اما نكته مهم اينجاست كه اين توافق در منطقه‌اي به دست آمده است كه مشكلات بسياري دارد. بايد ببينيم كه آيا اين توافق مي‌تواند كمكي به بهبود اوضاع در منطقه بكند يا قرار است به بهانه اين توافق بر پيچيدگي‌هاي مسائل منطقه‌اي افزوده شود؟ شيخ حمد زماني كه در قدرت بودند يكي از كساني بودند كه اعتقاد داشتند بازيگران منطقه‌اي مي‌توانند مشكلات خود را حل كنند و به نظر من بازيگران اين منطقه بايد براي حل مشكلات فعاليت بيشتري از خود نشان بدهند. برجام بخشي از اين پازل است كه مي‌تواند به بهبود اوضاع در منطقه كمك كند و اينگونه نيست كه بر پيچيدگي‌هاي موجود در منطقه بيفزايد.
٢٠ سال مذاكره براي توافقي با عمر ١٠ سال
در ادامه اين نشست، حاظران پرسش‌هاي خود را با سه نفر سخنران باقي مانده (تركي فيصل جلسه را پيش از پايان ترك كرد) درميان گذاشتند. شيخ حمد در پاسخ به سوالي درباره آنچه كه امروز حيات توافق هسته‌اي را تهديد مي‌كند، باز هم‌زبان به انتقاد از ايران در منطقه گشود و گفت: ايران و غرب قريب به ٢٠ سال را صرف مذاكرات هسته‌اي كردند اما نكته جالب اينجاست كه عمر اين توافق هسته‌اي فقط ١٠ سال است. توافق موجود توافق بدي نيست اما مشكل چند و چون اجراي آن است.
ايران در مسائل جهان عرب دخالت نكند!
نخست‌وزير سابق قطر در ادامه افزود: سفر حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران به كويت و عمان اقدامي مثبت بود و عكس‌العملي به سياست‌هاي اعلام شده دولت جديد امريكا در قبال خاورميانه بود. ايراني‌ها امروز مي‌دانند كه بايد با كشورهاي منطقه صحبت كنند ولي در هر حوزه‌اي اعم از مسائل منطقه‌اي و همكاري‌هاي اقتصادي ايران بايد در گفت‌وگو جدي باشد و عزم خود را نشان دهد. مسائل سوريه و عراق به جهان عرب ارتباط دارد و اگر از امريكا و اروپايي‌ها مي‌خواهيم كه دخالت نكنند بنابراين ايراني‌ها هم نبايد در مسائل جهان عرب دخالت نكنند. بايد خطوط قرمزي براي آنچه كه ايران در منطقه اجازه دارد انجام بدهد و آنچه اجازه ندارد انجام بدهيد مشخص شود.
انحراف برنامه هسته‌اي ايران پس از برجام ممكن نيست
ارنستو زديلو، رييس‌جمهور سابق مكزيك در پاسخ به سوالي درباره آنچه حيات برجام را تهديد مي‌كند، گفت: برخي از محدوديت‌هاي ايران در اين توافقنامه ١٥ سال طول مي‌كشد اما نظارت‌ها بر برنامه هسته‌اي ايران تا زماني كه اين كشور عضو ان‌پي‌تي باشد، ادامه پيدا خواهد كرد. ايراني‌ها سال‌هاست كه عضو ان‌پي‌تي هستند و علاوه بر اين مفاد پروتكل الحاقي نيز در سال‌هاي آتي در مورد آنها اجرايي خواهد شد. اينكه برخي از دوستان ادعا مي‌كنند ايران پس از ١٠ سال يا ١٥ سال در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي با دست باز كامل رفتار خواهد كرد، به هيچ‌وجه صحيح نيست.
امريكا اشتباه سال ٢٠٠٣ را درباره ايران تكرار نكند
اما مسائل زيادي توافق هسته‌اي با ايران را تهديد مي‌كند. نه فقط رفتارهاي ايران كه رفتارهاي ساير بازيگران هم مي‌تواند حيات توافق هسته‌اي را تهديد كند. اگر تحريم يك‌جانبه‌اي از سوي امريكا بر ايران تحميل شود، طبيعتا حيات برجام تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت. در سال ٢٠٠٣ ايران پيشنهاد خوبي براي حل و فصل مساله هسته‌اي داد و در همان زمان امريكا ترجيح داد سياست تغيير رژيم را در مقابل ايران به جاي مذاكره دنبال كند و البته كه شاهد تغيير اساسي سياسي در ايران هم بوديم و پس از دولت وقت، دولت محمود احمدي‌نژاد آمد. اميدواريم امريكا دوباره چنين اشتباهي را مرتكب نشود.
شوراي همكاري به دنبال رابطه عالي با ايران است
در پايان اين نشست شيخ حمد در پاسخ به سوالي درباره انتقادهاي بي‌حد و حصر و چندجانبه از ايران گفت: شوراي همكاري حمايت خود از توافق هسته‌اي را اعلام كرده است. ما به دنبال رابطه حسنه و عالي با ايران هستيم و سال‌هاست براي آن تلاش كرديم اما نمي‌توانم قاطعانه بگويم كه ايران نيز به دنبال چنين رابطه حسنه‌اي با ما است. در تمام اين سال‌ها هرجا مشكلي در منطقه بوده، دست ايراني‌ها هم ديده شده است و شما مي‌توانيد بگوييد من اشتباه مي‌كنم و اميدوارم كه اشتباه كنم. روياي ما در منطقه رابطه عالي اقتصادي – سياسي - اجتماعي با ايران است. ايران بدون شك، كشوري با تمدن بسيار قوي در خاورميانه است. ايران، كشور بزرگي در منطقه است و همين گونه هم باقي خواهد ماند و ما هم چه بخواهيم و چه نخواهيم ايران در منطقه است و بايد حضور اين كشور را به رسميت بشناسيم. اما ايراني‌ها هم بايد بدانند كه در اين منطقه زندگي مي‌كنند و بايد با تمام بازيگران منطقه كنار بيايند. ما به دنبال جنگ در منطقه نيستيم. شايد عده‌اي احمق در منطقه باشند كه گمان كنند جنگ ديگري با ايران مي‌تواند مفيد باشد اما اين نگاه بسيار و بسيار كوتاه بينانه است. ما از ايران قدرتمند استقبال مي‌كنيم اما ايران قدرتمندي كه عليه همسايگانش نباشد.
(توضيح روزنامه: با توجه به اهميت مساله اجراي توافق هسته‌اي ايران با ١+٥ و افزايش موضع‌گيري‌هاي تند و تيز برخي بازيگران منطقه‌اي عليه ايران، روزنامه اعتماد اقدام به ترجمه و انتشار متن كامل گفت‌وگوهاي انجام شده در اين نشست كرده است تا مخاطبان با نگاه‌هاي متفاوت در ميان كشورهاي شوراي همكاري با فعاليت‌هاي منطقه‌اي و هسته‌اي ايران آشنا شوند. بديهي است كه هيچ‌كدام از نظرات مطرح شده در اين نشست مورد تاييد اين روزنامه نيست.)
گزارش از سارا معصومی
این گزارش نخستین بار در روزنامه اعتماد منتشر شده است.
