هدر رفت آب در تابستان توسط کولرهای آبی معضلی است که معمولا در تمام شهرها به ویژه کلانشهرها و مناطق گرم در تابستان به فراوانی دیده می شود، این در حالی است که کشور با کمبود منابع آبی مواجه است.
به گزارش ایرنا، ایران کشوری خشک و نیمه خشک است بنابراین همواره در معرض گرما و خشکی قرار داشته، تابستان های طاقت فرسا به ویژه در مناطق کویری ایرانیان را بر آن داشت تا دست به ابداع بادگیر بزنند، بادگیر برج هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه ها ساخته می شدند.
استفاده از آن در برخی شهرها به حدی زیاد بود که به همان نام معروف شدند مانند یزد که به شهر بادگیرها معروف است.
اما به مرور زمان و با توسعه شهر نشینی و پیشرفت فناوری، کولرها در اشکال آبی و گازی جایگزین بادگیرهای سنتی شدند و تا چند سال یکه تاز میدان بودند اما امروزه با به میان آمدن پدیده تغییر اقلیم و گرم شدن بر اثر فشار بیش از حد به طبیعت دوباره انسان تلاش می کند به گذشته خود برگردد و یا از امکاناتی که در اختیار دارد بهینه تر استفاده کند.
همه می دانیم که کاهش منابع آبی در دنیا به ویژه ایران با شتاب زیادی پیش می رود که به اعتقاد کارشناسان ادامه این روند نگران کننده است و ممکن است بیشتر از نیمی از کشور را به بیابان تبدیل کند از این رو صرفه جویی در مصرف آب در دستور کار دولت قرار گرفته و مهمتر اینکه مردم به این نتیجه رسیده اند که باید در الگوی مصرف خود تغییر ایجاد کنند.
آب از راه های زیادی هدر می رود که یکی از آنها به ویژه در فصول گرم سال کولر است، چکه کردن آب از کولرها معضلی است که در کلانشهری مانند تهران به فراوانی دیده می شود، به روایتی از خانه بیرون می روم، ساعت 6.30 صبح است، چند قدم بیشتر نرفته ام که می بینم آب زیادی در کوچه جمع شده است، حساسیت همیشگی ام درباره آب، چشمم را به سوی منبع این آب هدر رفته می کشاند، محل وقوع جرم ناودان خانه همسایه است.
در این ساعت صبح این اتفاق دلیلی ندارد جز آب سر رفته از کولر، در بیشتر موارد و نقاط مختلف کولر در بیشتر مواقع روز به دلیل کمبود فشار آب خشک کار می کند و در طول شب با افزایش فشار آب پر می شود و آب از مخزن آن سر می رود، تا رسیدن به محل کار چند صحنه مشابه دیگر هم می بینم که جای تاسف دارد.
این صحنه آشنایی است که هر سال از اواخر بهار تا اواخر تابستان و گاهی بیشتر شاهد آن هستیم، شناور کولر که کار تنظیم آب ورودی به مخزن را انجام می دهد یا تنظیم نیست یا فرسوده است و یا سازنده اش آن را خوب نساخته است و یا مهمتر از همه افرادی که از آن برای خنک شدن استفاده می کنند بدون توجه هدر رفت آب کلید پمپ و سپس موتور کولر را می زنند.
آنچه در کولرهای آبی واضح است این است که در طراحی آن به موضوع جلوگیری از هدر رفت آب توجه جدی نشده است و هدف فقط خنک کردن بود و بس!
هیچ چیز در یک تابستان داغ لذتبخش تر از فضایی با هوای خنک نیست این هوای خنک نیز به لطف کولر که یکی از ابداعات بشر برای آسایش است، میسر شده است، اما می بینیم که همین وسیله آسایش در صورت عدم استفاده صحیح بار سنگینی را بر محیط زیست و منابع آبی کشور وارد می کند.
قطعا هر فردی چنین تجربه ای را داشته که در زمان عبور از کوچه و خیابان در هوای آفتابی آب بر سرش چکه کرده باشد و یا از ناودان های منازل جاری باشد، بله این آب اضافی است که از مخزن کولرها به بیرون می ریزد و یا به علت درست کار نکردن شناور موجود در آن، به اصلاح آب می زند.
سندرم کولرهای آبی نیاز به درمان دارد
فرهاد امینی کارشناس ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: حدود پنج دهه است کولرهای آبی، شهرها و روستاهای ما را تسخیر کرده‌اند و طی این مدت مشکلات آن همچنان ادامه داشته و ابداعات مختلف به کار رفته مانند سایبان، عایق حرارتی، بزرگ کردن مخزن کولر و نصب تایمر نتوانسته تغیر قابل توجهی در این محصول ایجاد کند.
وی افزود: کولر آبی فقط یکی از محصولاتی است که مانند استخوان در زخم فرو رفته است، با نگاهی به اطراف نمونه های مشابه بسیاری را می توان دید، نزدیک ترین آن، همتای زمستانه کولر آبی، یعنی بخاری گازی است، گاز منوکسید کربن منتشر شده از این وسیله به قاتل خاموش معروف است و آمار بالای قربانیان آن تیتر خبرها می شود.
امینی ادامه داد: کولر آبی یک نمونه بارز و فراگیر ' کم کاری' و 'بد کاری' در طراحی است که تقریبا همه با آن سر و کار داریم و به همین دلیل خوب است نام این پدیده طراحی مساله ساز را ' سندروم کولر آبی' بگذاریم.
وی گفت: سندروم کولر آبی اشاره به فرآیندهای طراحی پیش از ساخت دارد که هنگام طراحی، زمان و انرژی لازم و کافی را برای دیدن همه جوانب کار صرف نمی کنند یا از اساس از انجام این کار ناتوانند و نتیجه آن هم محصولی است که به چرخه زندگی خود ادامه می‌دهد در حالی که مشکلات اقتصادی و محیط زیستی ناشی از طراحی نامناسب آن در مقیاس کلان، به جای رفاه و آسایش، تخریب و دغدغه به ارمغان می آورد.
وی اظهار کرد: این سندروم را در همه جا می توان دید؛ در صنعت، کشاورزی، پزشکی، مخابرات، حمل و نقل، عمران، شهرسازی و هر جایی که انسان به رویارویی با چالش‌ها و رفع نیازهایش پرداخته است، سندروم کولر آبی، بیماری ای است که بر طراحی های انسان صنعتی و فرا صنعتی حاکم شده و دردها و معضلات بسیاری را برای او و کره زمین به ارمغان آورده است، بنابراین لازم است هر چه زودتر و با دقت و جدیت همه جوانب این بیماری را بررسی کنیم و آن را نادیده نگیریم چه بسا بدون انجام این کار به نجات محیط زیست هم امید چندانی نتوان بست.
استانداردهای سبز در ساختمان ها رعایت شود
محمد درویش مدیر کل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز به خبرنگار علمی ایرنا گفت: برای جلوگیری از هدر رفت آب از طریق کولرها باید دو کار انجام شود، اول اینکه فناوری کولرها را ارتقاء دهیم.
وی افزود: نکته بعدی این است که اگر منازل از استانداردهای ساختمان سبز برخوردار باشند یعنی دیوارها و پنجره های دو جداره داشته باشند، پرت انرژی تا حد زیادی کاهش می یابد و نیازی به هزینه کردن زیاد برای گرم و سرد کردن منازل در فصول سرد و گرم سال نیست.
درویش اظهار کرد: داشتن استانداردهای سبز به مجوزهای پایان کار و محرک های تشویقی از سوی شهرداری ها برمی گردد تا مردم به فکر تغییر معماری منازلشان همگام با استانداردها برسند.
وی همچنین به روند کار کولرهای گازی نیز اشاره کرد و گفت: روند کار کردن این کولرها به گونه ای است که در این فرایند آب تولید می کنند که حجم زیادی است، برخی براوردها نشان می دهد با آب تولید شده از کولرهای گازی می توان فضای سبز کیش و قشم را آبیاری کرد در حالی که ما آنرا هدر می دهیم.
مدیر کل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: زمانی که همگان به این باور برسند که کشور از نظر منابع آبی در شرایط خوبی قرار ندارد می توان امیدوار بود وضع بهتر شود و به این ترتیب سهم عمده ای در کاهش مصرف بی رویه آب و انرژی داشته باشیم.
اختراع کولری با راندمان یک و نیم برابر کولرهای معمولی
همچنین دهقان مخترع کولرهای کم مصرف در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: مصرف آب کولر به محیط آن بستگی دارد، میانگین مصرف آب هر کولر روزانه 400 تا 600 لیتر است که حجم بسیار زیادی از این میزان آب هدر می رود اما باز هم میزان مصرف به موقعیت جغرافیایی منطقه بستگی دارد.
وی با اشاره به اختراع کولرهایی با مصرف کمتر و بازدهی بیشتر افزود: می توان راندمان کولرها را بالا برد تا این 600 لیتر به یک سوم کاهش یابد که در کولرهای جدید میزان مصرف را به یک سوم کاهش دادیم این در حالی است که راندمان بالاتر رفته است.
وی که تاکنون حدود 30 اختراع در زمینه کاهش مصرف آب دارد ادامه داد: یکی از راه های پرت انرژی در کولرهای آبی، کانال هایی است که در پشت بام ها نصب و هوای خنک را به داخل منازل هدایت می کند که معمولا گالوانیزه هستند.
دهقان گفت: این کانال ها با تابش نور خورشید گرم می شوند که در این صورت هوایی که با صرف کردن انرژی خنک شده با قرار گرفتن در آنها چند درجه ای خنکی خود را از دست می دهد و به همان صورت وارد فضای منزل می شود که در این شرایط کولر باید با آخرین ظرفیت کار کند و یا برای خنک شدن هوای منزل به ویژه در منازل بزرگتر از دو کولر استفاده شود که این به معنای مصرف بیشتر آب و انرژی است.
وی گفت: در کولرهای جدید برای اینکه مانع پرت انرژی شویم کانال را حذف و خروجی را از کف پایین کولر گرفته ایم از این رو کولر از ساختمان فاصله ندارد که در این حالت نیازی به کانال بیرون از ساختمان نیست و هوای خنک به طور مستقیم وارد کانال داخل ساختمان می شود بنابراین مصرف آب برای خنک کردن کمتر می شود همچنین هر چهار طرف کولر پوشال نصب می شود.
دهقان افزود: بر این اساس یک کولر به اندازه یک و نصفی کولرهای معمول کار می کند و راندمان آن نیز یک و نیم برابر شده است، فناوری شناورهای آن به گونه ای است که از هدر رفت آب با سر رفتن جلوگیری می کند.
وی اظهار کرد: در زمستان معمولا برای جلوگیری از پرت انرژی دریچه های کولر داخل ساختمان را معمولا با پلاستیک می پوشانند که هم نمای داخل خانه را نازیبا می کند و هم اینکه در صورت وزش باد در بیرون صدا تولید می کند که در کولرهای جدید از فناوری استفاده شده که با زدن یک کلید تمام دریچه ها در زمستان مسدود می شود و دیگر نیازی به نصب پلاستیک نیست.
وی گفت: این کولر ثبت اختراع و نمونه سازی شده و آماده تجاری سازی است و فقط منتظر سرمایه گذار هستیم.
کارهای کشور ما همش همینطوری هستش کشوری با کمبود شدید آب روزانه هر کولربزرگ در روی ساختمان ها حدود 700 لیتر آب مصرف میکند و این در حالی است که اگر برق در کشور ما ارزان تر میشد مردم به کولرهای گازی روی می آوردند که دو فایده بزرگ داشت یکی مصرف بهینه آب دوم اینکه سرمایش بیشتر و رفاه وآسایش بهمراه داشت ولی متاسفانه به خاطر مصرف برق که برایش راههای بسیاری است باید آب به این با ارزشی را بخار کنیم