موانع عقلانیت اجتماعی در جامعه ایرانی

به گزارش «تابناک»، اینکه چرا 60 درصد از داوطلبان متقاضی ورود به دانشگاه را دانش آموزان رشته های تجربی تشکیل دادند و اینکه این توزیع ناهمگون چه تهدیدها یا فرصت هایی را برای آینده کشور ایجاد می کند، مسئله مهمی است که نیاز است به تفصیل به آن پرداخته شود و اگر این مسئله برای آینده کشور خطرناک است، باید برای خروج از آن راهکارهای عملیاتی و عقلانی در پیش گرفت.

می دانیم که نظام آموزشی کشور و مسئولان وزارت آموزش و پرورش به خطرهای افزایش گرایش دانش آموزان به رشته تجربی اخیراً واقف شده اند و سال گذشته در بحث هدایت تحصیلی تلاش زیادی برای جلوگیری از این گرایش کردند؛ تلاشی که تحت تأثیر تصمیم های سیاسی و با فشار خانواده ها لغو شد.

برای بررسی تفصیلی این مسئله مهم «تابناک» با «دکتر مقصود فراستخواه»، جامعه شناس و استاد دانشگاه هم کلام شد.

آنچه در ادامه می خوانید، مشروح این گفت و گوست.

-آقای دکتر لطفاً برای شروع بفرمایید، چرا در جامعه ما بعضاً علایق و انتخاب های فردی مثلا در انتخاب رشته تحصیلی منطبق با منافع و مصالح ملی کشور نیست؟

متأسفانه چون سیستم های اجتماعی وسیاستگذاری ما سیستم های ناکارآمدی هستند، در نتیجه مردم و خانوارها تنها راهی که در چنین جامعه ای دارند این است که امورات خود را با عقلانیت فردی پیش ببرند.

بدترین شرایط برای یک جامعه این است که هوشمندی اجتماعی در آن وجود نداشته باشد و جامعه به شکل نهادینه ای با عقلانیت وآینده نگری وهمه جانبه نگری پیش نرود. در چنین شرایطی انسان ها تلاش می کنند تا با هوشمندی فردي مسائل شخصی خود را که جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می دهد، پیش ببرند.

در واقع در جامعه ما انتخاب عقلانی فقط شکل فردی دارد. مثلاً شما انتخاب های زندگی خود را بر اساس منافع فردی و با توجه به شرایط فردی خود انجام می دهید و این نشان می دهد که در کشور ما عقلانیت اجتماعی به صورتي که ضامن منافع، مصالح و منفعت ملی باشد در تصمیم گیری و انتخاب ها وجود ندارد.

در کشورهایی که سیستم های اجتماعی کارآمدی دارند و هوشمندی اجتماعی در آنها نهادینه شده است، دولت تنها بخشی از قضایا را بر عهده دارد و بخش بزرگی از سیاستگذاری های عمومي توسط نهادهای حرفه ای و مستقل غیر دولتی و مدنی وان جی اوها انجام می شود.

-همانطور که مستحضر هستید، آزمون سراسری کنکور سال جاری در هفته اخیر برگزار شد. از جمله نکات قابل تأمل این آزمون، این بود که بیش از 60 درصد داوطلبان متقاضی رشته تجربی بودند. به نظر شما چرا در خانواده ها و فرزندان چنین گرایشی پیش آمده است.

شما در سئوالتان گفتید که چرا مردم گرایش دارند که فرزندانشان را ترغیب کنند تا در رشته های تجربی ادامه تحصیل دهند. علت این موضوع آن است که آنها احساس می کنند از این طریق فرزندانشان بازار کار بهتر و منزلت اجتماعی بالاتری خواهند داشت. مگر چاره ای جز این دارند؟

رشته پزشکی و رشته های مرتبط با آن از جمله حوزه های آزمایشگاهی، پرستاری و... خانواده بزرگی هستند که در جامعه کنونی ما هم برای آنها زمینه اشتغال زیادی وجود دارد و هم درآمدشان بیش از بقیه است و هم احترام بیشتری دریافت می کنند . به قدر کافی نهادهای درمانی، بهداشتی و کلینیکی وجود دارد. اين ها علاوه بر کارهای فردی است که پزشکان و پیراپزشکان وپرستاران می توانند برای جامعه انجام دهند.

در رشته هاي پزشكي درآمدها با ساير رشته ها متفاوت است و اين جدا از اين مسئله است كه در حوزه های دیگر دانش آموختگان بیکار زيادي داریم . بعضاً در رشته های فنی هم بیکاری دو رقمی دانش آموختگان را دیده می شود.

جدا از بيكاري آشكاري كه در رشته هاي غير پزشكي داريم، بيكاري پنهان مسئله مهم ديگري است كه كمتر به آن پرداخته مي شود و معني آن اين است كه فردي خارج از چارچوب تخصص و دانش و تحصيلات خود به كار مشغول شود؛ مجموعه مشكلاتي كه گريبانگير اكثر رشته هاي غير پزشكي است و از جذابيت هاي اين رشته ها مي کاهد.

در نتیجه با این وضعیت اگر یک حوزه ای هست که در آن تا حدی مسئله اشتغال حل شده است و درآمد خوبی هم دارد ومنزلت اجتماعی نیز بیشتر است، قطعاً تمايل به اين رشته ها افزايش مي يابد.

بعضاً شما اگر فردی که به تازگي وارد سیستم پزشکی شده است را از نظر حقوق و مزايا با یك استاد دانشگاه با سابقه مقايسه كنيد، گاهی دیده می شود که آنها دو یا سه برابر حقوق دارند و اين مسائل براي مردم جذابيت هاي فراواني را در اين رشته ها ايجاد مي كند. شما خانواده ای را در نظر بگیرید که به اینده فرزند خود حساس هستند، مشخص است كه اولويت آنها به اين سمت سوق پيدا مي كند.

-فکر نمی کنید، در این تصمیم گیری داوطلبان کنکور نقش خانواده ها بیشتر از نظام آموزشی کشور است و آنها چنین پدیده ای را خلق کرده اند؟

بله همینطور است. در ایران خانواده های ایرانی توجه زیادی به فرزندانشان دارند چون اعتماد چندانی به سیستم های اجتماعی ندارند ومجبورند خودشان وبچه های شان را سرپا نگه بدارند. این از عقلانیت فردی آنهاست اما مشکل ما اين است كه جامعه فقط با عقلانیت های پراکنده فردی به تصادف پیش نمی رود عقلانیت اجتماعی هم لازم است که متأسفانه شرایط امکان آن را در كشور ایجاد نکرده ایم، هیچ نوع هوشمندی سیستماتیک اجتماعی و قابل اعتمادي نیست که برای آینده بچه ها در این سرزمین فکر شود و تنها چاره این است که خانواده ها خود به فكر آينده فرزندشان باشند.

در ميان تعريف هايي كه براي مفهوم توسعه وجود دارد، یک تعریف به خصوص از آمارتیاسن این است که می گوید توسعه یعنی گستره و افقِ انتخاب های افراد در يك جامعه گسترش پیدا کند و حیطه امکان ها افزايش یابد. در کشور ما و در زمینه هاي آموزشی، افق های انتخابی خوب و مطمئن زیادی نيست و درجه آزادی شهروندان كم است و افق های انتخاب از قبيل سبک زندگی و تحصیلات اندك است. هرچه اين انتخاب ها بيشتر باشد جامعه توسعه يافته تر است.

-تفاوت عقلانیت جمعی و فردی که به آن تأکید می کنید، چیست؟

جامعه ای داریم که هرکس خودش را می خواهد نگاه دارد و این جامعه جامعه ای نیست که بتواند به صورت پایدار وهمه جانبه وموزون ومتوازن توسعه یابد. عقلانیت اجتماعی در جامعه ما امکان کافی برای ظهور نمی یابد و فقط عقلانيت فردی متفرقه باقی می ماند. عقلانیت اجتماعی با یک یا چند عقل کل به وجود نمی آید بلکه نیازمند فضایی برای عقلانیت جمعی وفرایندهایی خردمندانه برای رفع ورجوع امور وریل گذاری ها و بسترسازی های مناسب است. عقل کل های فردی که بعضاً مقام سیاسی هم دارند و خود را عاقل كامل می دانند، تصور مي كنند با آنچه در ذهن و فكر آنهاست جامعه قابل مديريت است. ولي با این روند جامعه درست نمی شود.

-چه باید کرد که عقلانیت جمعی جایگزین عقلانیت فردی شود؟

راه عقلانیت جمعی این است که در جامعه فرصت هایی برای گفت و گو وجود داشته باشد. در اين زمينه نیازمند به یک حوزه عمومی هستيم كه درجه آزادی بالايي داشته باشد. براي مثال متفکر یا منتقدی امکان نقد سیاست های عمومی و یا روزنامه نگار امکان انتشار مطلب داشته باشد. استاد دانشگاه امکان گفتن نظرش را داشته باشد و کسی بخاطر سئوال و پرسش مواخذه و محكوم نشود. تنها در اين شرايط است كه مسير براي عقلانيت جمعي فراهم مي شود.

فراتر از این عقلانیت اجتماعی یعنی وجود نهادهای پژوهشی مستقل که به سیاستگذار راه را نشان بدهد. سیاست گذاری عمومی در ایران در تصرف الگوی سیاسی است. اين در حالي است كه سیاست گذاری با سیاست فرق دارد. سیاست گذاری عمومی غیر از امر سياسي است ولي در جامعه ما مدل سیاست گذاری مدل چانه زنی گروه های نفوذ آن هم خارج از پژوهش و مبتني بر منافع فرصت طلبان اجتماعي ورانتهای حکومتی است.

-با شرایطی که توصیف کردید، ارزیابی شما از وضعیت کنونی جامعه از نظر نظام آموزشی چیست؟

جامعه ما دچار یک شرایط پاندولی شده است مدتهاست که به سبب ساختار متمرکز وبیش از اندازه دولتی ِ برنامه درسی در ایران، آموزش های ما بی ثمر بوده است و نتوانسته به فرزندان مهارت آموزش دهند و آنها را با مسائل واقعی زندگی آشنا كند. درس هايي كه در کلاس آموزش داديم معطوف به مسئله نبود در نتیجه دانشجو نمی تواند با آن دانش در زندگی واقعی مسئله اي را حل کند. این سبب شده که مسئله بیکاری به وجود آيد و دانش اموختگان بیکار افزايش يابند؛ شرايطي كه سبب شده الان اشتغال را به صدر قضایا آورده و به یک باره آموزش به زیر بیرق اشتغال رفته است. یعنی از یک افراط به یک تفریط در نوسان بوده ایم ودر هر دوحالت مفرط هزینه می دهیم. چه کسی گفته دانشگاه صرفاً محل ایجاد اشتغال است؟ در کجای دنیا دانشگاه تاسیس شده تا فقط اشتغال ایجاد كند؟

-شما مخالف این هستید که دانشگاه در زمینه اشتغال زایی فعال باشد؟

دانشگاه قبل از اینکه بنگاهی برای شغل سازی باشد نهادی برای تفکر وآگاهی ودانش ومعنا وعلم آموزی وعلم ورزی ونقد وروشنگری است. در اصل دانشگاه محل تولید شغل نيست، بلكه دانشگاه محل خلق وابداع دانش ومعناست ، نهادی برای توسعه کران های دانش بشري و مکانی برای علم آموزی است و اين مسائل فی نفسه یک فضیلت است و دانشگاه محل حضور كساني است كه کنجکاوی هايي درباره جهان طبیعی وجهان انسانی وجهان اجتماعی دارند؛ مسائلي كه به علوم انسانی و اجتماعی اهمیت مي دهد. هنر را آیا می توان با چوب اشتغال پیش راند؟ فلسفه برای ایجاد شغل نیست ونباید هم باشد. در علوم پایه برخی رشته ها وجود دارد كه در پي کشف رازهای جهان طبیعی است و این رشته ها نيز لزوما شغل ساز نیستند و مورد بي مهري قرار گرفته اند. من نمی گویم دانشگاه به اشتغال کمک نکند، من می گویم اصولا ساختار اقتصادی و اشتغالی کشور عقب مانده است وچندان نیازی به علم وتخصص و دانش ندارد. اینکه دانش آموخته ها بیکارند همه اش که گناه دانشگاه نیست بلکه مسؤولیت اصلی با اقتصاد فشل حکومت سالار و رانتی است اینکه نظام آموزشی یک باره به زیر بیرق اشتغال برود دقيقاً همان وضعیت پاندولی است كه ثابت مي كند تاكنون مسير خطايي را رفته ايم و حالا قرار است از سمت دیگری به خطا برویم.

-شما بر چه اساسی این ادعا را مطرح می کنید، که قرار است دانشگاه زیر بیرق اشتغال برود. اگر چنین بود که ما این همه مشکل در زمینه اشتغال نداشتیم؟

در روزهاي گذشته برنامه اشتغال فراگیر در سال 96 در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاوتی به دولت ابلاغ شد و در آن تکالیفی برای دانشگاه ها اعلام شده است ومی تواند چنین تفسیر واجرا بشود که دانشگاه ها را به ماشین اشتغال زایی تبدیل بکند. اشتغال همه چیز را تحت تاثیر قرار داده است. آن هم در جامعه ای که کل نظام اشتغال هم کج و معوج و پس افتاده است.

در اين سياست وظیفه ایجاد سالانه یک میلیون شغل (نهصد و هفتاد هزار شغل)به دستگاه های مختلف اعلام شد كه وزارت علوم هم وظیفه دارد با كمك ساير نهادها در اين زمينه فعال شود.يكي از مهم ترين موضوعاتي كه در وزارت علوم بايد دنبال شود طبق این برنامه رتبه بندي دانشگاهها بر اساس توانشان در ايجاد اشتغال است . همچنین یارانه به دانشگاه نیز به اشتغال زایی منوط شده است. این برنامه استعداد بدفهمی وتفسیر افراطی و اجرای افراطی دارد ومی تواند اصالت دانشگاه را به عنوان نهادعلمی وخبره ای مستقل وآکادمیک مخدوش بکند

این درست است که در رتبه بندي دانشگاه ها و در كنار همه شاخص هاي لازم علمی وکیفی ، موضوع توانمندي دانشگاه در ايجاد اشتغال هم باید حتما لحاظ شود، اما این برنامه فراگیر ابلاغ شده آن قدر مبهم وچند پهلوست که می تواند چنین تفسیر و اجرا بشود که دانشگاه را به ماشین شغل سازی تقلیل دهد. نه آن وضع مفرط که دانشگاه بر اثر برنامه ها وسیاست های متمرکز تحمیل شده به او در چند دهه گذشته، نتواند برای اشتغال جوانان کاری بکندد ونه این وضع مفرط تازه که دانشگاه یکسره زیر پرچم اشتغال سازی و پارادایم اقتصادی برود، آن هم اقتصادی هیأتی وسنتی و حکومت زده. در حدیثی هم آمده است « جاهل را ندیدم جز اینکه یا افراط میکند و یا تفريط »

-اینکه دانشگاه ها بر اساس توانمندی در اشتغال زایی رتبه بندی شوند، چه اشکالی ایجاد می کند؟

اگر قرار است دانشگاه تنها بر اساس توانمندي در امر اشتغال طبقه بندي شود، پس نقد اجتماعی، روشنگری اجتماعی، مسئولیت اجتماعی در باره نقد مناسبات قدرت و ثروت و پی جویی عدالت و آزادی و منافع ملی، پرورش شهروندان مسؤول وتوانا برای زیست صلح آمیز، آفرینش علم محض و گسترش دانش بشری و موضوع مهم استقلال دانشگاه وآزادی آکادمیک چه مي شود؟ آيا معناي اين سياست جديد اين است كه اين مسائل مهم بايد كنار گذاشته شود؟

-تصور و پیش بینی شما از آینده علوم اجتماعی و انسانی کشور چیست؟

در فضاسازی های جاری می ترسم دانشگاهي كه به دنبال كشف حقايق بشري و مطالعات محض است، از درجه ساقط بشود و علوم محض، اجتماعي و انساني در كشور رو به اضمحلال برود. باید شرایطی فراهم شود که نهادهای پژوهشی مسقل نتایج تحقیق خود را در اختیار جامعه قرار بدهند و برای دولت ، مخاطرات آینده زیستن در این سیاره را روشن کنند. به نظر من با شرایطی که وجود دارد، آینده علوم محض، علوم پایه، ریاضیات، فلسفه و بسیاری از علوم انسانی و اجتماعی وهنر در کشور ما رو به اضمحلال است و خسارت های سنگینی به جامعه تحمیل می شود.

در واقع در جامعه ای که هیچ ساختار کارآمد، چالاک و غیر دولتی وجود ندارد و همه چیز در چنبره دولت یا بدتر از آن در تصرف قدرت های سایه و پنهانی است که به آنها خصولتی می گویند و با رانت های وحشتناک فعال هستند، وضعیت پاندولی جامعه ادامه خواهد داشت و جامعه به اضمحلال کشیده خواهد شد.

زوال علوم اجتماعی و انسانی و حتی علوم محض و سایر رشته های علمی وحوزه های فکری ومعرفتی وهنری وریاضی در کشور می تواند در آینده آنقدر برای کشور هزینه ایجاد کند که قابل توصیف نیست.

-فکر نمی کنید، در شرایط کنونی جامعه ما مدام در حال آزمون و خطای مسیرهای توسعه است؟

بله دقیقاً همینطور است، در چنین شرایطی جامعه ما دائماً در حال آزمون و خطاست. تصور کنید من به عنوان معلم دانشگاه مسیر خانه تا این دانشگاه را به روش های مختلف می آیم و می روم تا بالاخره بهترین و سریع ترین راه را می یابم و آن را انتخاب می کنم. در این وضعیت من هزینه هایی داده ام، اما این هزینه بعد شخصی دارد و بسیار ناچیز است.حالا شما تصور کنید جامعه ای را که در همه عرصه ها مدام در حال آزمون و خطاست. جامعه تحت هیچ شرایطی نباید آزمون و خطا کند. باید با کمک عقلانیت جمعی همیشه صحیح ترین راه توسعه را انتخاب کنیم. من از شما سئوال می کنم اگر جامعه در این آزمون و خطاها خسارت ببیند که البته بسیار هم سنگین است، چه کسی مسئولیت آن را بر عهده خواهد گرفت؟ آیا کسانی که بی توجه به عقلانیت جمعی و متکی به عقلانیت فردی جامعه را هدایت می کنند، این خسارت ها را بر عهده می گیرند.

-ریشه این مشکلات از نظر شما چیست؟

نگرانی و مشکل زیاد است و به نظر من ریشه همه این مشکلات در آن است که در کشور ما نهادهای میانجی و مستقل اجتماعی اجازه و زمینه توسعه نیافتند تا سیاست گذاری های عمومی در کشور ما توسط این نهادهای مستقل راهبری شود. در این صورت ریل گذاری ها درست انجام می شود ویک باره شاهد بی مقدار شدن علوم ریاضی و معرفتی و انتقادی و انسانی واجتماعی نمی شویم.

برای رهایی از این مشکلات و آسیب ها باید خط مشی های عمومی و سیاست گذاری عمومی از نهادهای مستقل علمی و اجتماعی که البته حرفه ای هستند خط وخطوط وایده و نقشه راه بگیرد و اجازه داده شود دانشگاه هم به صورت مستقل فعالیت کند. باید نهادهای علمی و هم نهادهای واسطه ای برای جامعه آینده نگری کنند و با توجه به منافع همه فعالان اجتماعی سیاست های پایه کشور را تنظیم کنند.

-برنامه ریزی های آموزشی گذشته را چگونه ارزیابی می کنید؟

ما جامعه پایدار و با ثباتی نداریم. در دهه های گذشته زیر سیطره برنامه های درسی وسیاستگذاری ومدیریت متمرکز آموزش عالی به دنبال برنامه های درسی رفتیم که بعضاً هیچ ارتباطی با زندگی نداشت و اکنون می بینیم که آن آموزه ها هیچ کمکی به فارغ التحصیلان ما چه در انتخاب سبک زندگی اجتماعی و چه در یافتن شغل نمی کند. الان هم همه چیز را با شغل می سنجیم. بعد از انقلاب اسلامی یک سری آمدند در ستادهای متمرکز حکومتی نشستند و مدام برنامه های پیش ساخته درسی نوشتند و به دانشگاه ابلاغ کردند تا اجرا کند ولی این برنامه ها هم هزینه های سنگینی به جامعه تحمیل کرد و هم اینکه اکنون می بینیم نتیجه اش دانش آمودختگان بیکار است. حالا از این سوی بام می افتیم و محور برنامه های دانشگاهی را به امر اشتغال اختصاص داده ایم و قرار است از این به بعد حمایت های مالی از دانشگاه بر اساس میزان اشتغال آفرینی آنها توزیع شود این یعنی بی مقدار شدن علوم بنیادی و معرفتهای محض مثلا فلسفی و هنری و آزادی پژوهش های علمی. نهادهای علمی و دانشگاهی ما یا ضعیف هستند و یا اگر در سطحی هستند که می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند، وابستگی شدیدی به دولت دارند و از این بدتر نهادهای واسط حرفه ای هم در کشور نداریم.

-در شرایط کنونی هیچ نهاد و تشکلی مستقلی نداریم که این دغدغه ها را آنگونه شما می گویید، پیش ببرد؟

اگر این نهادهایی که از آن سخن می گویم وجود داشت، این احساس خطری که شما را به عنوان خبرنگار مجاب کرده تا در این رابطه گفت گو بگیرید، آن نهادها را هم سوق می داد تا ساعت ها روی این بحث مهم کار کنند و نتایج گزارش های انتقادی خود را آزادانه و بدون ترس از هیچ نهاد و ارگانی در حوزه عمومی منتشر کنند. همین که می بینید جامعه در مورد این خطر بزرگ آینده ساکت و غیر فعال است، گواهی بر نبود نهادهای مستقل و حرفه ای علمی در کشور است.

هنگامی که افکار عمومی و عقلانیت جمعی در جامعه نهادینه شود و قوی باشد، عقلانیت ها و تصمیم گیری های فردی هم از آن استفاده می کند و دیگر شما نخواهید دید که 60 درصد داوطلبان آزمون سراسری متقاضی رشته های تجربی باشند.

به نظر من در حال حاضر خانواده هایی که مایلند فرزندانشان در رشته های پزشکی تحصیل کنند، به یک جهت درست فکر می کنند. چون روند جامعه به شکلی است که احتمال توفیق آنها از این مسیر بیشتر است، اما با شرایط کنونی جامعه امکان توسعه نخواهد داشت و در واقع منافع جمعی قربانی منافع فردی می شود. چون ریل گذاری های عمومی عقلانی وجود ندارد هرکس از یک راه میان بر می رود ونوعی هرج ومرج به وجود می آید

-آقای دکتر نحوه برگزاری کنکور در سال های گذشته با شرایط کنونی تفاوت زیادی داشته است. این تحولات را چگونه ارزیابی می کنید؟

در کنکور جز چند ده هزار رشته محل دانشگاهی که کم وبیش کمیاب هستند و برای ورود به آنهارقابت می شود، بقیه داوطلبان اصلاً رقابت هم نمی کنند و حتی اگر در آزمون شرکت هم نکنند وورقه سفید بدهندمی توانند در دانشگاه پذیرفته شوند. این را مقایسه کنید با چند دهه پیش که از میان سیل عظیم داوطلبان کنکور، تنها عده معدودی می توانستند وارد دانشگاه شوند و ما بقی این امکان را نداشتند. آن دیوار بلند کنکور را سیاستهای مترکز دولتی ایجاد کرده بود واین صندلی های خالی را نیز همینطور. یعنی ما همواره از هول حلیم توی دیگ افتاده ایم و هر بار از یک طرف بام افتاده ایم.

این را گفتم که نشان دهم نظام آموزشی و برنامه ریزی جامعه دائماً در حالت پاندولی قرار دارد و گاهی دچار افراط و گاهی نیز دچار تفریط هستیم. گویا چیزی به معنای خط میانه وخاکستری در جامعه ما معنا ندارد.

-یک مسئله مهم دیگر در مورد خوب بودن بازار پزشکی، ضرورت های توجه به سلامت و نیاز ضروری به این تخصص است. فکر نمی کنید از این نگاه موضوع کمی منطقی جلوه کند؟

نه تصور من اینطور نیست. اینکه چرا رشته پزشکی بازار مناسبی دارد و چرا در آمد در این فضا زیاد است. علتش این است که در جامعه ما مردم به سلامت خود خیلی فکر می کنند و توجه به بدن اخیراً در کل دنیا و به ویژه در کشور ما زیاد شده است. مسائلی مثل انواع جراحی های زیبایی، کاهش وزن، افزایش وزن، تقویت توانایی بدن و .... اکنون در جامعه به یک فرهنگ تبدیل شده است.

برخی به دنبال زیبایی بینی هستند، برخی می خواهند چربی خود را بسوزانند، برخی می خواهند ماهیچه های شان بزرگ بشود برخی تلاش می کنند به هر قیمتی شده زیبایی بدن خود را افزایش دهند و... .؛ مجموعه رفتارهایی که منجر به کسب درآمد خوب برای بخشی از اصناف پزشکان می شود، در حالی که بسیاری از این مراجعه های به پزشک اصلاً ضروری نیست. همینطور است بسیاری از داروهای زاید یا زیانبار و جراحی های پرعارضه ورادیولوژی ها و سیتی اسکن ها و ام آر آی ها که کمپانی ها ودر کشورما رانتها وبازار سیاه ها به راه انداخته اند.

البته در یک جامعه ایده آل که همه چیز روال خود را طی می کند اشکالی ندارد عده ای هم دنبال زیبایی یا مسائل اینچنینی باشند ولی مشکل زمانی است که می بینیم در جامعه ما مردم به سلامت و زیبایی بدن اهمیت زیادی می دهند، اما به سلامت و زیبایی جامعه، شهر، محیط زیست، اندیشه، علم و عدالت اجتماعی وآزادی و پایداری زندگی جمعی ... به این مقدار اهمیت نمی دهند و برای آن هزینه نمی کنند چون شرایط امکانش را از بین برده ایم ودر نتیجه مردم نگونبخت چاره ندارند جز اینکه حداقل بدن شان را نگه بدارند!

-نقش بی اعتمادی مردم به مسئولان و برنامه ریزان نظام آموزشی را در گرایش به رشته های تجربی چگونه می بینید؟ می دانیم که سال گذشته تلاش زیادی شد که از انتخاب رشته تجربی توسط بسیاری از دانش آموزان دبیرستانی جلوگیری شود، اما خانواده ها مقاوت کردند؟

همانطور که گفتید، در رابطه با افزایش گرایش ها به رشته های تجربی و نگرانی از ادامه تحصیل در رشته های دیگر به ویژه علوم انسانی، یک موضوع مهم دیگر بی اعتمادی مردم به نهادهای سیاستگذاری است. به عبارتی خانواده ها دیده اند که در دهه های گذشته فارغ التحصیلان این رشته ها تحت تأثیر سوء مدیریت و عدم برنامه ریزی صحیح به مشکل برخورده اند و از مهارت های شغلی و شرایط اقتصادی وضعیت مناسبی ندارند، لذا نمی توانند به مسئولان اعتماد کنند و حتی با سفارش و تأکید آنها فرزندانشان را برای ادامه تحصیل به سمت رشته های علوم انسانی و اجتماعی هدایت کنند. کافی است در مقایسه با شرایط کشور ما شما بروید در دانشگاه های جهان و به ویژه کشورهای توسعه یافته و ببینید که علوم اجتماعی و انسانی چه اعتباری دارند.

متأسفانه در حال حاضر شرایط جامعه ما منتهی به خود مداری شده است و مردم خود تلاش می کنند که خود را سرپا نگه دارند. چون هیچ سیستم کارامد عمومی برای حفظ شهروندان وجود ندارد و هر خانواده ایرانی وظیفه اش را در این می بیند که لااقل خود مراقب سلامت و آینده فرزندانش باشد.

این یک نشانه نگران کننده ای برای سرمایه اجتماعی است که مردم دیگر به نهادهای سیاستگذاری و حکمرانی و مسئولان امر وسیاست های عمومی چندان اعتمادی نکنند و نمی توانند مشکل و دغدغه هایی از قبیل آینده فرزندانشان را به سیستم های عمومی واگذار کنند و از طرفی هم چون خودشان اطلاعات و آگاهی کافی ندارند و با ترس و نگرانی تصمیم گیری می کنند در نتیجه اتفاق خوبی برای منافع عمومی پایدار در آینده این سرزمین حاصل نمی شود.