فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله)
احكام ارث زوجين
سؤال: خانه اى داريم به قيمت شش ميليون و پانصد و شصت هزار تومان لطفاً جنابعالى معلوم كنيد سهم هر كدام از افراد ذيل را، خانواده داراى 5 دختر و 2 پسر مى باشد در ضمن سهم زوجه را هم تعيين كنيد چون پدر خانواده در قيد حيات نيستند.
جواب: به نظر اينجانب چنانچه زوجه از متوفّى فرزند دارد مانند بقيّه ورثه از همه تركه اعم از منقول و غير منقول ارث مى برد و سهم او 81 است و بقيه به فرزندان متوفى مى رسد و هر پسرى دو برابر دختر مى برد. والله العالم
سؤال: احتراماً به عرض مى رساند خانمى است كه سه سال پيش ازدواج نموده كه حدود 5 ماه پيش بر اثر بيمارى فوت نموده است در ضمن بچه هم ندارند تكليف مهريه و جهيزيه ايشان به چه صورت مى باشد؟
جواب: در فرض سؤال، نصف ما ترك زوجه اعمّ از مهريه و جهيزيه و طلاجات و ساير اموال او، به زوج و بقيه به پدر و مادرش مى رسد.
سؤال: زيد حياط مسكونى خود را با مخلفات و ما فيها من الاثاث از ثلث ما ترك به يكى از ورثه يا غير ورثه وصيت نموده است آيا همسرش از اعيان آن سهميه مى برد يا نه و در صورت عدم آيا از ساير ما ترك معادل آن را مى برد يا نه؟ (توضيح اينكه ساير ما ترك شخص معهود كلا اراضى بدون اعيان هستند كه اگر زن از مخلفات ارث نبرد ديگر چيزى كه ارث به آن تعلق گيرد وجود ندارد).
جواب: بنظر اينجانب چنانچه زوجه از متوفى فرزند نداشته باشد از زمين خانه ارث نمى برد نه عيناً و نه قيمتاً ولى از قيمت اعيانى در صورتيكه متوفى از زن ديگر داراى فرزند باشد هشت يك و در صورت نداشتن فرزند چهار يك مى برد و از بقيه اموال ميّت چه زمين و چه غير آن ارث مى برد و چنانچه زوجه از متوفى فرزند داشته باشد از همه اموال ميّت ارث مى برد و در فرض سؤال كه خانه و اموال منقول متوفى بعنوان ثلث تعيين گرديده زوجه از زمينهاى زوج سهم الارث خود را مى برد.
سؤال: در تاريخ 22 / 1 / 70 عقد زناشوئى بين من و شوهرم انجام شد، شوهرم چون مرد شصت ساله بود نسبت به سنش خريد آينه و شمعدان را قبيح مى دانست و قرار شد پول آينه و شمعدان را در هر زمان كه شد بدهد. ولى نداد و عند المطالبه باقى ماند.
در عقد نامه نوشته يكجلد كلام الله مجيد پول طلا بقيمت سيصد هزار تومان و آينه و شمعدان پول آينه و شمعدان مشخص نيست. حالا ورثه شوهرم مى خواهند مهريه و مطالبات شرعى بالا را بپردازند آيا بايد به قيمت آن زمان باشد يا خير؟ قيمت زمان فوت شوهرم محاسبه شود يا خير؟ نسبت به وضع مالى شوهرم كه بسيار خوب بوده محاسبه شود يا خير؟
جواب: در فرض سؤال كه در عقد نامه آئينه و شمعدان جزء مهريه آمده اگر نوع آن مشخص شده بايد خود آن و يا قيمت فعلى آنها از تركه او پرداخت شود، و در نزاع موضوعى مرافعه شرعيه لازم است.
سؤال: شوهر مرحومم داراى خانه مسكونى و دكان و زمين و اموال منقول مى باشد از متوفى فرزندى دارم سهم الارث اينجانبه در ماترك او به چه ترتيبى است لطفاً بيان فرمائيد؟
جواب: به نظر حقير پس از اخراج مخارج تغسيل و تكفين و دفن و ديون ثابته كه مهر زوجه نيز از آن محسوب است يك هشتم از عين كل تركه اعم از منقول و غيرمنقول كه منزل مسكونى را نيز شامل مى شود، به شما مى رسد.
سؤال: با توجه به اينكه شوهر اينجانبه در يك درگيرى و نزاع فوت نموده و از او داراى فرزندى نمى باشم و چون داراى پدر و مادر مى باشد لذا تقاضا مى شود سهم الارث اينجانبه را در ذيل اين ورقه مرقوم داريد؟
جواب: در فرض سؤال كه زوج اولاد ندارد زوجه يك از تمام تركه او باستثناء عين و قيمت زمين خانه حكم اموال او است و زوجه از آن سهم خود را مى برد.
سؤال: دختر اينجانب كه حدود 14 ماه در عقد دائمى شخصى بوده است و حدود 10 روز به ازدواج رسمى آنها مانده بود كه دخترم بر اثر حادثه سوختگى در بيمارستان فوت نمود.
در ضمن به اطلاع مى رسانم كه مهريه آن مرحومه از قرار زير مى باشد. يك جلد كلام اللّه مجيد. آئينه شمعدان. 5 مثقال طلا. 112 سكه بهار آزادى. شير بهاء مبلغ 150000 تومان كه دريافت نموده ام، و 5 مثقال طلا هم بعنوان مهريه براى دختر خريده اند و تحويل داده اند مقدار زيادى لباس و وسايل لازمه ازدواج كه شوهرش خريدارى نموده است. اينجانب در اين مدت كه فرزندم در عقد ايشان بوده مقدارى جهيزيه برايش تهيه نموده بودم كه در صدد بودم بطور كامل تكميل نمايم كه بر حسب حادثه دخترم فوت شد از محضر جنابعالى خواستارم كه بطور كامل و واضح در مورد مسائل شرعيه آن مرحومه ومسائل مربوط به نماز و روزه را پاسخ بفرمائيد.
جواب: در مورد سؤال، آنچه مهريه بوده تمام آنرا استحقاق دارد و مانند ساير اموالش اگر داشته باشد، بين ورثه تقسيم مى شود و همچنين طلائى كه شوهر براى دختر خريده و تحويل او داده و نيز لباسها و سائر اشيائى كه زوج تحويل داده و تمليك نموده تماماً متعلق به دختر است و آنچه بعنوان شيربها گرفته ايد هر مقدار كه عين آن باقى است با مطالبه زوج بايد برگردانيد و آن مقدارى كه در آن تصرف شده برگرداندن آن لازم نيست و حق ندارند آنرا مطالبه نمايند و جهيزيه را هم اگر تحويل نداده ايد متعلق به خودتان است و باحتياط واجب هر مقدار نماز و روزه كه يقين داريد بر ذمه دختر بوده بايد برايش بجا آوريد يا برايش استيجار نمائيد ياد آورى مى شود تقسيم ارث دختر بدينگونه است نصف تمام تركه دختر به زوج و ثلث آن به مادر و بقيه به پدر مى رسد.
سؤال: اينجانب پسرى داشتم كه در اثر تصادف فوت نموده است كه داراى زن و يك پسر و حقير و مادرش وارثين او هستيم و تمام دارائى مرحوم پول خونى است كه به ما داده اند به اضافه يك قطعه زمين بدونِ ساختمان ومبلغ 000/150 تومان (صد وپنجاه هزار تومان) پول مهريه زوجه اوست :
آيا پول مهريه را از اصل مال بايد بدهيم يا از سهميه پسر مرحوم ضمناً جهيزيه زن مرحوم به خود زن تعلق مى گيرد يا خير؟ (چون به عنوان شيربهاى او گرفته شده).
جواب: در فرض مسأله مهريه از اصل مال بايد اداء شود و آنچه از جهيزيه كه ملك زن بوده متعلق به خود زن است و كسى در آن حقى ندارد. والله العالم.
سؤال: شوهرم چندى قبل مرحوم شد واولاد هم نداشت، خواستم 2 مسئله را بعرض برسانم :
الف : اول اينكه مهريه من زمين است. از تاريخ ازدواج با ايشان تا 16 سال قبل كه عازم مكه مكرمه بود بمن گفت اگر اجاره زمينت را تا حال كه عازم مكه هستم بمن صلح كنى من شمارا هم با خود مى برم، من هم صلح كردم و با ايشان به مكه رفتم. از 16 سال قبل تا حال كه فوت كردند هر چه مطالبه مى كردم مقدارى از اجاره زمينم را بمن بده تا براى دوا و دكتر يا كمبود لباس و غيره به مصرف برسانم ايشان امتناع مى كردند. آيا اين اجاره را بايد از اموال ايشان برادرش كه وارث است بدهد يا خير؟
ب : و ديگر اينكه آيا من از زمين مزروعى ايشان حق دارم يا خير؟
جواب: الف : در مورد سؤال چنانچه اجاره زمين را نگرفته ايد ونبخشده ايد ميتوانيد از تركه زوج حق خود را مطالبه نمائيد. والله العالم.
ب : بنظر اينجانب زوجه از زمين مزروعى ارث ميبرد. والله العالم.
سؤال: بنده به عقد دائمى فردى در آمدم با اينكه ايشان مريض بوده و هيچگونه ابراز نكرده مدتى قبل نا مبرده فوت نمود آيا از مهر چيزى بمن تعلق مى گيرد يا نه و چه كسى مديون مى باشد؟
جواب: بطور كلى اگر مردى در مرضى كه به آن مرض از دنيا رفته زنى عقد كرده وبا او نزديكى نكرده آن زن از آن زوج ارث نميبرد و حق مهر ندارد و اگر در آن مرض حين العقد از دنيا رفته ولكن علت موت او مرض ديگر يا از جهت ديگر باشد احتياط اين است كه با ورثه در مهر و ميراث مصالحه نمايند و زوجه نيز احتياطاً عده وفات نگه دارد. والله العالم.
سؤال: اگر وارث ميّت فقط يك خواهر پدرى و يك خواهر مادرى و يك زوجه باشد، ارث ميان آنان چگونه تقسيم مى شود؟
جواب: در فرض سؤال زوجه ربع مال و خواهر مادرى يك ششم مال و بقيه را خواهر پدرى ميبرد و زوجه در مورد سؤال از زمين خانه ارث نميبرد نه از خود زمين و نه از قيمت آن ولى از قيمت هوائى آن ارث ميبرد. والله العالم.
سؤال: شخصى در حدود 70 ساله كه سكته ناقصى هم باو رسيده بود و هميشه قرص ميخورد با اينحال با دخترى ازدواج كرده و بخانه آورده و در حدود يك ماه يا كمتر با هم بودند و در اينمدت مقدمات جماع را هم فراهم كرده اند. ولى مرد در اثر مريضى كه داشت يا پيرى قادر به مجامعت نشده است حال آن مرد وفات كرده مستدعى است حكم مهر و ارث زوجه را بيان فرمائيد.
جواب: در فرض سؤال، زوجه تمام مهر را از شوهر طلبكار است و سهم الارث خود را نيز اگر موت زوج مستند به آن سكته نبوده، كما فرض الله مى برد، والله العالم.
سؤال: آيا كادوهايى را كه هنگام عروسى آورده اند به زوجه تعلق مى گيرد يا جزو ارثيه زوج است؟
جواب: هر كادويى كه براى شخص زوجه آورده شده مثل اين كه پدر و مادر زوجه و يا منصوبين ديگر او اشيايى را بعنوان كادو به قصد اين كه مال زوجه باشد آورده باشند متعلق به زوجه است و جزء ارثيه متوفى نيست. والله العالم
سؤال: آيا لباسهايى كه شوهرم برايم خريده و به او تمليك نكرده بعد از فوت شوهرم مى توانم استفاده نمايم؟ (در ضمن از همسرم فرزندى ندارم).
جواب: لباسهاى زوجه كه شوهر براى او خريده بعد از فوت شوهر جزء اموال شوهر محسوب است و همه ورثه از آن ارث مى برند البته زوجه هم سهم الارث خود را از آن لباسها ميبرد.
سؤال: آيا زنى كه در عقد دائم بوده، ولى هنوز مراسم عروسى برگزار نشده است، از شوهر متوفاى خود، ارث مى برد يا نه؟
جواب: بلى زوجه دائم از شوهر ارث مى برد هر چند عروسى نكرده باشد. والله العالم
سؤال: آيا در صورت تعلق ارث، مقدار سهم الارث يك چهارم از ديه كامل است يا كمتر؟
جواب: در صورتى كه زوج مقتول اولاد نداشته باشد زوجه يك چهارم از ديه كامل زوج را ارث مى برد. والله العالم
سؤال: آيا زن دائمه بر خلاف مصالحه خانواده شوهر حق الارث خود را مطالبه كند؟
جواب: زوجه مى تواند نسبت به سهم الارث خود از ديه مصالحه نكند و تمام ربع ديه كامله را مطالبه نمايد. والله العالم
سؤال: آيا با توجه به اينكه تمام درآمد شوهرم از تهران براى پدر و مادرش ارسال مى شد، حقير مى توانم از خانواده شوهر، مهريه را مطالبه كنم؟ به چه ميزان، مهريه كامل يا نصف آن؟
جواب: از خانواده شوهر نمى توانيد مهريه طلب كنيد ولى از ماترك ميّت كه از جمله آنها ديه است مى توانيد تمام مهريه خود را مطالبه نماييد و بر ورثه او واجب است كه مهريه زوجه او را مانند ساير ديون متوفى از ما ترك او بپردازند. والله العالم
سؤال: بيوه زنى هستم كه از شوهر مرحومم يك باب خانه مسكونى به ارث مانده است 41 (يك چهارم) اين خانه مهريه اينجانب است، آيا از بقيه زمين خانه ارث مى برم يا خير؟ لازم به توضيح است كه ساختمان اين خانه مخروبه است و ارزشى ندارد ولى زمين آن داراى ارزش است. ضمناً از شوهر مرحومم فرزندى وجود ندارد و ورّاث آن مرحوم طبقه دوم (برادر زادگان) مى باشند.
جواب: در فرض سؤال، شما فقط 41 كه مهريه است حق داريد و از بقيّه زمين خانه مذكور، ارث نمى بريد. والله العالم
سؤال: اينجانب داراى 4 فرزند ذكور كه سه فرزند ازدواج نموده كه مشتركاً كشاورزى موتور آب و نانوايى و غيره داشته و كار مى كنيم و هيچ گونه اموال و املاك در اختيار هيچكدام و به تصرّفشان ندادم اخيراً يكى از فرزندانم كه كر و لال و داراى جنون ادوارى بود. در عين حال كه در امورات كشاورزى فردى كارآمد بود ولى هزينه درمان سالانه وى نيز زياد بود مرحوم شده ضمناً ايشان فاقد فرزند نيز مى باشد مرقوم فرماييد حقوق شرعى همسر ايشان به ذمه اينجانب چگونه مى باشد؟
جواب: در مورد سؤال هر مقدار كه فرزند متوفاى شما به دستور شما براى شما كار كرده و در حال جنون بوده اجرة المثل كار خود را استحقاق دارد و اگر در حال افاقه بوده، و قصد مجّان در كار كردن نداشته اجرة المثل كار خود را (اگر اجرة المسمّى در بين نبوده) استحقاق دارد كه بعد از كسر نمودن مخارج خود و زوجه اش (اگر مخارج آنها را شما مجّانى نمى داده ايد) آنچه باقى مانده تركه آن مرحوم محسوب است كه بعد ازاداء ديون مالى و وصيت نافذه بين ورثه او كه زوجه هم يكى از آنها است كما فرض الله تقسيم مى شود و مهريه زوجه اگر قبلاً داده نشده جزء ديون ميّت محسوب است و اگر متوفى مالى از خود باقى نگذاشته و از پدر هم چيزى به عنوان كار طلب ندارد زوجه او حقّى به پدر متوفّى ندارد. والله العالم
