فتاوای آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)
حقوق متقابل زن و شوهر
اطاعت زن از شوهر
سؤال176. اطاعت زن از شوهر در چه امورى واجب نيست؟
جواب: فقط در امر استمتاعات و خروج از منزل واجب است.
محدوده اطاعت از شوهر
سؤال177. آيا اطاعت از شوهر در تمام امور حلال و شرعى واجب است يا فقط در مسايل مربوط به تمكين و مقاربت محدود مى شود؟
جواب: زنى كه عقد دايم شده، نبايد بدون اجازه شوهر از خانه بيرون رود و بايد خود را براى هر لذتى كه او مى خواهد تسليم نمايد و بدون عذر شرعى از نزديكى كردن او جلوگيرى نكند.
گذشتن زن از حقوق خود
سؤال178. در صورتى كه در عقد ازدواج دايم، زوجه از حقوق خود تنازل كند (از حق مضاجعت، حق قسم، نفقه و ارث رفع يد كند)، آيا ازدواج صحيح است؟
جواب: اگر شرط فقط گذشتن از حق باشد نه شرط عدم استحقاق، عقد و شرط صحيح است وگرنه فقط عقد صحيح است.
نشوز زن
سؤال179. عدم اطاعت زن از مرد در چه مواردى نشوز محسوب مى گردد؟ در غير اين موارد آيا زن حق گرفتن نفقه را دارد؟
جواب: عدم اطاعت زن در مورد بيرون رفتن از خانه و بهره جنسى مرد از او نشوز محسوب شده و زن گناه كار است و حق غذا، لباس، منزل و هم خوابى ندارد؛ ولى مهر او از بين نمى رود.
خروج از منزل و صدق نشوز
سؤال180. اگر خانمى بدون رضايت و اجازه ى شوهر از منزل خارج شود، تكليف او از لحاظ نماز و روزه چيست؟ آيا او ناشزه مى شود؟
جواب: ناشزه مى شود و در سفر با اين خصوصيت، نمازش تمام و روزهاش واجب است.
عدم اذن براى انتقام
سؤال181. اگر مردى براى انتقام و اذيّت كردن زن خود به او اجازه ندهد كه از منزل خارج شود، آيا زن بايد اطاعت كند؟
جواب: تا وقتى كه علم به رفع وجوب اطاعت از شوهر پيدا نكرده، بايد اطاعت كند.
حقوق زن و شوهر قبل از عروسى
سؤال182. آيا احكام مربوط به حقوق زن و شوهر در مدت زمان عقد، قبل از عروسى آنان نيز جارى است؟
جواب: بله، جارى است.
اجازه زن در هر بار خروج از خانه
سؤال183. آيا زن هنگام خروج از خانه، در هر بار خروج بايد از شوهر اجازه بگيرد يا اگر از قراينى بداند كه شوهر راضى است، لازم نيست دوباره اجازه بگيرد؟
جواب: علم به رضايت شوهر كافى است، بنابراين اگر شوهر راضى است، خروج مانع ندارد. (جهت توضيح بيشتر به مسأله ى 18 از مسايل متفرقه رساله رجوع شود.)
اختلاف نظر بين پدر و شوهر
سؤال184. اگر در مسأله اى، زن ناچار باشد از بين نظرات پدر و شوهرش يكى را انتخاب كند، اطاعت كدام يك لازم است؟
جواب: اطاعت زن از شوهر، فقط در استمتاعات و خروج از خانه لازم است و همچنين فقط ايذاى پدر حرام است، مثل مادر.
طلب اجرت در قبال كار در منزل
سؤال185. آيا زن مى تواند در قبال كارهايى كه در منزل انجام مى دهد، از شوهر خود طلب اجرت كند؟
جواب: بله.
وجوب تمكين زن در هر شرايط
سؤال186. در ايام قاعدگى و يا بيمارى كه زن ميل و رغبتى به آميزش ندارد، آيا مرد مى تواند از او تقاضاى نزديكى بنمايد (در صورت عدم دخول و رعايت مسايل شرعى) و در اين صورت آيا اطاعت از شوهر بر زن واجب است؟
جواب: بله، واجب است.
آرايش زن براى شوهر
سؤال187. در صورت درخواست مرد، آيا آرايش زن براى شوهر واجب مى شود؟
جواب: بله، واجب مى گردد.
عدم اجازه ى شوهر به تحصيل و اشتغال زن
سؤال188. 1) در مواردى كه زن با كسب تحصيلات عاليه خواستار اشتغال در ادارات و خدمت به مردم است، لكن مورد مخالفت و نارضايتى شوهر واقع مى شود، تكليف زن در اين موارد چيست؟
جواب: خارج شدن زن بدون رضايت شوهر از منزل جايز نيست؛ مگر در امور واجب.
2) بر فرض لزوم تبعيّت از شوهر، آيا اين تبعيّت، ظلم و خيانت به زن و هم چنين جامعه اى كه هزينهاى سنگين جهت تحصيلات زنان متحمّل شده نخواهد بود؟
جواب: مراعات حكم فوق در مورد امور واجب، اشكال را برطرف مىكند.
شركت زن در مراسم دينى و سياسى
سؤال189. به اعمال دينى و مراسم مذهبى ـ مثل نماز جمعه و راهپيمايى ـ علاقه دارم، لكن شوهرم رضايت نمىدهد، تكليف من چيست؟
جواب: نمى توانيد برويد.
منع از درس خواندن زن
سؤال190. آيا شوهر مى تواند از درس خواندن و يا كار كردن همسر خود ـ كه كارمند مى باشد ـ جلوگيرى نمايد؟
جواب: اگر با شرط خروج از منزل و اشتغال كارمندى ازدواج كرده، شوهر نمى تواند مانع گردد. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله ى 18 از متفرقات رساله مراجعه شود.)
تحصيل در صورت دورى از خانواده
سؤال191. شخصى كه براى تحصيل در شهر ديگرى زندگى مى كند و به دليل عدم امكانات مالى توانايى ندارد كه همسر و فرزندانش را نزد خود بياورد و اين امر چندين سال طول مى كشد، در چنين صورتى تحصيل علم او چه حكمى دارد؟
جواب: تحصيل علم برايش جايز است، ولى بايد نفقه زن و فرزندانش را بدهد.
به كار گيرى زن به اذن شوهر
سؤال192. چنانچه شوهر در موارد درس خواندن يا كار كردن نتواند مانع خروج همسر خويش از منزل شود، آيا مراكز ادارى مربوط شرعا مجاز به بكارگيرى و يا ادامهى تحصيل همسر ايشان مى باشند؟
جواب: در موردى كه كمك او بر خروج صدق مىكند، شرعا مجاز نيستند.
مصرف حقوق بدون اجازه ى شوهر
سؤال193. زن كارمندى است كه با اجازه ى شوهر كار مى كند و حقوق مى گيرد. آيا مى تواند حقوق خود را بدون اجازه ى شوهر مصرف كند يا صدقه بدهد يا به كسى هديه بدهد؟ در تمام اين موارد اجازه ى شوهر لازم است؟
جواب: اجازه همسر لازم نيست.
مطالبه ى اجرت از طرف زن
سؤال194. در عرف، معمول است كه زن كارهاى خانه را انجام مىدهد. آيا مىتوان گفت زن و شوهر با توجّه به اين عرف به صورت ارتكازى، عقد را به اين مبنا انجام مىدهند كه زوجه در منزل كار كند؟ لذا زوجه جهت انجام كارهاى منزل آيا مزدى طلبكار نيست؟
جواب: زن حق مطالبه ى اجرت را دارد.
مجبور نمودن زن به كار منزل
سؤال195. آيا زن مىتواند در منزل وظايف خود را انجام ندهد، مثلاً غذا نپزد، خانه را مرتّب نكند؟ آيا مرد مىتواند زن را مجبور به انجام اينگونه امور نمايد؟
جواب: نمى تواند مجبور كند.
حكم كار خانمها
سؤال196. حكم كار خانمها در اجتماع چيست؟
جواب: اصل كار آنها با مراعات حجاب و وظايف شرعيّه ى ديگر و عدم اختلاط مردها و زنها مانع ندارد؛ ولى خارج شدن زن شوهردار از منزل، بايد با رضايت شوهر باشد، مگر ضمن عقد ازدواج شرط شده باشد.
فعاليت زن در عرصه تعليم و تربيت
سؤال197. كار زن در مراكز تعليم و تربيت به صورت مختلط با اساتيد مرد ـ كه گاهى جلسات مشورتى مشترك منعقد مى شود ـ چه حكمى دارد؟
جواب: كار آقايان و خانمها نبايد به گونه اى باشد كه مختلط باشند و اگر از يكديگر مجزّا باشند و مفسده نباشد، بى اشكال است.
شركت زن در امور اجتماعى
سؤال198. شركت زن در مجامع كارى، ادارى و امور اجتماعى جايز است يا نه؟
جواب: در مجامع مردان شركت نكنند.
اشتغال زنان
سؤال199. اشتغال زنان در مواردى كه شغل آنها صد در صد مورد نياز جامعه نيست (مثل ادارات) و نيز خانواده نياز مبرم به حقوق دريافتى آنان ندارند، (فقط به اين عنوان كه زن هم عضوى از خانواده و اجتماع است و بايد در مسايل روزمرّه دخيل باشد)، چه حكمى دارد؟
جواب: كار كردن زن، مانعى ندارد؛ ولى بايد خارج شدن از خانه با رضايت شوهر باشد و از اختلاط و ارتباط با مردها پرهيز كند.
اختلاف در نحوهى كار زن در خانه
سؤال200. مردى همسرش را طلاق داده است. زن مى گويد: خدمات من در خانه تبرّعى نبوده، لذا مطالبه ى اجرتالمثل مى كند. آيا ادّعاى زن قابل قبول است يا خير؟
جواب: در صورت اعلام قبلى زن، مستحق اجرتالمثل است و گرنه حمل بر تبرّع مىشود.
رسيدگى زن به پدر و مادر
سؤال201. با توجّه به نصّ قرآن كريم مبنى بر احسان نسبت به والدين، در صورت عدم رضايت و اذن شوهر، آيا زن مى تواند بدون توجّه به اذن شوهر، براى رسيدگى به پدر و مادر از منزل خارج شود؟
جواب: زن بايد براى خارج شدن از منزل رضايت شوهر را مراعات نمايد؛ مگر در واجباتى كه انجام آنها متوقف بر خروج از منزل باشد.
خروج براى جلسه
سؤال202. اگر من بخواهم به خانه ى خواهر يا مادر يا دوستم بروم، شوهرم سختگيرى نم ىكند و حتّى گاه خوشحال مى شود، ولى اگر بخواهم در جلسات مذهبى مثل جلسات سخنرانى، جمعه و جماعات بروم، سخت عصبانى شده و بد مى گويد. با توجّه به اين كه واقعا اين كلاسها براى من سازنده است، آيا مى توانم به بهانه ى رفتن به منزل مادر و... به آن جا بروم؟
جواب: در غير واجبات، بايد با رضايت او از خانه خارج شويد و نبايد دروغ بگوييد.
خروج بدون اذن به مسجد
سؤال203. آيا زن مى تواند بدون اجازه ى شوهر، براى فراگيرى مسايل شرعى يا مسجد يا نماز جمعه يا مجالس مذهبى از خانه خارج شود؟
جواب: تا وقتى كه وجوب بالفعل ندارد، نمى تواند بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود.
رانندگى و خريد زنان
سؤال204. رانندگى كردن و خريد رفتن زنان در مواقعى كه نياز و ضرورت تامّ نباشد، چه طور است؟
جواب: اگر براى زنان باشد و فساد نداشته باشد مانع ندارد و از رانندگى، در غير موارد ضرورت اجتناب شود، چون معرضيّت براى مفسده دارد.
خروج زن از خانه بدون اجازه شوهر
سؤال205. آيا در هر شرايطى، زن نبايد بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود؟
جواب: بله، مگر براى انجام واجبات شرعيه. (توضيح بيشتر در مسأله ى 18 از مسايل متفرقه رساله آمده است.)
تصرف در اموال همسر بدون اجازه
سؤال206. خرج كردن مال شوهر، بدون اجازه، چه حكمى دارد؟
جواب: جايز نيست.
عدم پرداخت نفقه از سوى شوهر
سؤال207. آيا اگر مرد نفقه همسر خود را نپردازد، گناهكار است؟
جواب: بله، گناهكار و مديون است.
كمك مالى شوهر به خانواده
سؤال208. آيا كمك مالى شوهر به خانواده ى خويش ـ با توجه به درآمد كم خود ـ درست است؟
جواب: نفقه ى زوجه و نيز اقارب مقدّم است. (به توضيح مذكور در مسأله ى 1989 رساله رجوع شود.)
پيروى زن از همسر در انتخاب پوشش
سؤال209. آيا زن در انتخاب پوشش، بايد مطيع همسر خود باشد؟
جواب: در هر موردى كه مرتبط با حقوق او نيست، لازم نيست.
تعارض بين حكم والدين و شوهر
سؤال210. در مواردى كه بين حكم والدين و شوهر تباين و تضادّ حاكم است، وظيفه ى زن تبعيّت از كدام است و كدام يك اولويّت دارد؟
جواب: تبعيّت از حكم هيچيك لازم نيست. بلى، خارج شدن زن از منزل بايد با اجازه ى شوهر باشد و در استمتاعات بايد از شوهر اطاعت كند.
وظيفه زن در برابر شوهرى كه احكام دين را رعايت نمى كند
سؤال211. وظيفه زن در قبال شوهرى كه ريش مى تراشد و در مجالس عروسى شركت مى كند و طبق احكام شرع رفتار نمى كند، چيست؟
جواب: اگر قدرت امر به معروف و نهى ازمنكر دارد، با وجود شرايط، از هر راه ممكن او را امر به معروف و نهى ازمنكر كند.
سهم زن در اموالى كه با مشاركت شوهر تهيه كرده اند
سؤال212. سهم زن در مالكيت اموالى كه پا به پاى شوهرش به دست آورده اند چيست؟
جواب: اگر زن با شوهر در آن اموال شريك بوده، به اندازه ى سهم خودش حق دارد.
تزاحم اعمال مستحبى با حقوق شوهر
سؤال213. در صورت تلاقى مستحبات با حقوق شوهر، وظيفه زن چيست؟
جواب: در مواردى كه با حقوق واجبه اش منافات داشته باشد، اطاعت از شوهر مقدم است.
تهيه مسكن وظيفه كيست؟
سؤال214. آيا تهيه مسكن وظيفه مرد است و آيا مرد مى تواند از مسكن زن استفاده كند و آيا حق نفقه همسر قابل انتقال يا اسقاط است؟
جواب: تهيه ى مسكن از وظايف مرد است و حق نفقه قابل انتقال نيست، مگر آن را به چيزى مصالحه كنند و قابل اسقاط هم نيست، مگر اين كه زن از حقش بگذرد و مسكنى كه ملك زن است، در حكم ساير اموال او است.
مطالبه مرد از درآمد همسر
سؤال215. آيا مرد مى تواند در مقابل كار زن در بيرون از خانه، چيزى از درآمد او را مطالبه كند؟
جواب: خير، نمى تواند بدون ملزم شرعى درآمد زن را مطالبه نمايد.
تعارض حق همسر با حق والدين
سؤال216. در تعارض بين حقوق شوهر و پدر و مادر كدام يك مقدم است.
جواب: حقوق واجبه ى همسر مقدم است.
انفاق زن از اموال شوهر
سؤال217. آيا زن مى تواند بدون اجازه شوهر از اموال او انفاق كند؟
جواب: خير، نمى تواند.
نذر زن بدون اجازه شوهر
سؤال218. اگر زنى مالى بدون اجازه شوهر نذر بنمايد، چه حكمى دارد؟
جواب: اجازه ى شوهر در نذر زن بنابر احتياط واجب لازم است؛ ولى اگر بدون اذن او نذر كرد، بايد بنابر احتياط به نذرش عمل كند با وجود ساير شرايط صحّت نذر، مثل عدم منافات با حقوق زوجواب:
صدقه زن از پول خود بدون اذن شوهر
سؤال219. آيا زن مى تواند از پول خودش صدقه بدهد؟
جواب: مانعى ندارد.
درخواست شوهر از زن براى شركت در ميهمانى
سؤال220. اگر شوهر از زن بخواهد كه در مجالس عروسى و ميهمانى شركت كند، وظيفه ى او چيست؟
جواب: تكليف ندارد؛ ولى خوب است اگر خلاف شرعى در كار نباشد، به تقاضاى شوهر عمل كند.
درآمد زن و ندادن آن به شوهر
سؤال221. خانم من حقوقش را پسانداز مى كند يا به پدر و مادرش مى دهد و در خانه خرج نمى كند، آيا چنين حقى دارد؟
جواب: بله، دارد.
درآمد مستقل زن و مصرف آن
سؤال222. اگر زن درآمد مستقلى دارد، مى تواند حقوق خود را بدون اذن شوهر خرج كند؟
جواب: بله، مى تواند.
دادن درآمد زن به شوهر
سؤال223. آيا من درآمدم را به شوهر بدهم يا اين كه آنها را پس انداز نمايم و در موارد ضرورى به او كمك كنم؟
جواب: اختيار با شما است.
پس گرفتن جهيزيه هنگام طلاق
سؤال224. اگر زن هنگام ازدواج، جهيزيه اش را با پول مرد بخرد، هنگام طلاق مى تواند جهيزيه را پس بگيرد؟
جواب: اگر شوهر جهيزيه را تمليك او كرده، از باب رجوع در هبه جايز است، گر چه خلاف احتياط است.
اندازه مو بنا بر نظر شوهر
سؤال225. آيا اگر شوهر امر كند كه زن موهايش را كوتاه يا بلند بگذارد، اطاعت از او لازم است؟
جواب: چون راجع به استمتاعات است، زن بايد اطاعت كند.
ممانعت از اشتغال زن
سؤال226. اگر كسى با زن كارمندى ازدواج كند، آيا پس از ازدواج مى تواند از ادامه ى اشتغال زن مانع شود؟
جواب: تا وقتى كه ضمن عقد شرطى نشده باشد، مى تواند مانع اشتغال زن شود.
فعاليتهاى اجتماعى زن بدون اجازه شوهر
سؤال227. آيا زن بدون اجازه شوهر مى تواند براى فعاليتهاى سياسى و اقتصادى و اجتماعى و فرهنگى از منزل خارج شود؟
جواب: خير، نمى تواند
